İmanı ve ibadeti kemale erdiren ahlakla ilgili terimler
Ahlak, kötü davranış ve huylardan uzak durmak için müminin vazgeçilmez sorumlulukları arasında yer alır. Mümin, güzel ahlakı tamamlamak üzere gönderilen Peygamberimizi hayatının her alanında örnek alır. Küçüklerine merhamet, büyüklerine hürmet gösterir. Doğru sözlüdür, yalana bulaşmaz. İnsanın iyi veya kötü olarak vasıflandırılmasına yol açan manevi nitelikleri, huyları ve bunların etkisiyle ortaya konan iradeli davranışlar bütünü ahlakla ilgili terimleri derledik.
Önceki Resimler için Tıklayınız
Bir kimsenin öğrenilmesini istemediği özel durumunu merak etme, araştırıp soruşturma anlamında ahlâk terimi.
Sözlükte "araştırmak, dikkatle bakmak" anlamındaki cess kökünden türeyen tecessüs "gözetlemek, bir haberi araştırmak, iyice öğrenmek" demektir. Ahlâk terimi olarak bir kimsenin özel durumunu merak edip öğrenmek için onun bilgisi ve rızası dışında gizlice araştırma yapmayı ifade eder.
Kınanma endişesiyle kurallara aykırı davranmaktan kaçınma ve bunu sağlayan duygu için kullanılan ahlâk terimi.
Sözlükte utanma, çekinme; tövbe, vazgeçiş vb. anlamlara gelen hayâ kelimesi, ahlâk terimi olarak nefsin çirkin davranışlardan rahatsız olup onları terketmesi, kötü bir işin yapılmasından veya iyi bir işin terkedilmesinden dolayı insanın yüzünü kızartan sıkıntı gibi değişik şekillerde açıklanmıştır.
Niyette dürüstlük, söz ve davranışların doğru ve gerçeğe uygun olması anlamında bir ahlâk terimi.
Eski sözlüklerde vâkıaya uygun hüküm ifade eden söz, yalanın karşıtı diye tanımlanan sıdk kelimesi âyet ve hadislerle diğer İslâmî kaynaklarda hakikati konuşmak, gerçeğe uygun bilgi vermek, dürüst ve güvenilir olmak, vaadine sadâkat göstermek anlamında masdar; "hakikati ifade eden, gerçeğe uygun olan söz, doğruluk, dürüstlük, güvenilirlik" anlamında isim olarak kullanılır.
Felsefî metotla yazılmış ahlâk kitaplarında ülke yönetimini ve siyaset ahlâkını ifade eden terim. Kur'ân-ı Kerîm'de aynı kökten değişik kelimeler yanında tedbîr masdarından bir fiil, Allah'ın evrende bütün varlık ve oluşları idare ettiğini belirtmek üzere "yüdebbirü'l-emr" şeklinde dört âyette geçmektedir.
Felsefî metotla yazılmış ahlâk kitaplarında ev idaresini ve aile ahlâkını ifade eden terim. Sözlükte "bir kimsenin işini çekip çevirmesi, sonunu hesap etmesi" anlamındaki tedbîr ahlâk ve siyaset kitaplarında "yönetim, siyaset" manasında sıkça geçmekte, "ev" anlamındaki menzil ile birlikte kullanıldığında daha çok felsefî yöntemle yazılmış ahlâk kitaplarında pratik ahlâkın üç ana bölümünden ikincisi olan aile ahlâkını ifade etmektedir.
