Türkçe’nin İzinde: Türkçe Konuşan Ülkeler ve Türk Dil Ailesi

Bugün tüm dünyada Türkçe konuşan ve Türk Dil Ailesi grubu içerisinde yer alan pek çok ülke vardır. Bu ülkelerde ana dil olarak Türkçe konuşanların sayısının büyük bir bölümü Avrupa ve Asya kıtalarına yayılmış durumdadır. Yaklaşık otuz üyeden oluşan ve 160 milyondan fazla insan tarafından konuşulan bu diller, tipolojik olarak birbirlerine oldukça benzerler. Türk dillerinin kökleri Orta Asya'nın bozkırlarında ortaya çıkmıştır. Bugün Moğolistan civarına denk gelen bir bozkır coğrafyasında ortaya çıkan Türkçe, Türklerin yaşam biçimleriyle geniş coğrafyalara yayılmıştır. Oradan, göçebe halklar tarafından batıya, günümüzde Türkiye ve Balkanlar olan yerlere, kuzeye ve kuzeydoğuya ise günümüzde Avrupa Rusyası ve Sibirya olan yerlere doğru ilerleyenler tarafından taşınmıştır. Türkçe tek bir ana dilden türemiş olan akraba diller grubunu oluşturur. Ancak, dil aileleri, insan ailelerinden farklı olarak, sadece tek bir soy ağacına değil bağlı kalmaktan ziyade aynı zamanda varyantlar ve alt varyantlara ayrılır. Türkçe'nin çeşitli özel türleri, bu sürekli ayrışma süreci sonucunda ortaya çıkmıştır. Her diyalekt, belirli bir geçerlilik oranına ve iletişim seviyesine sahiptir. Ancak, sınırsız sayıda varyantı detaylı bir şekilde resmetmek pratik olarak imkânsızdır. Türk dilleri, Asya'da kuzey Çin'den batı Avrupa ve Sibirya'ya kadar uzanan geniş bir alana dağılmıştır. Türkçenin bu dağılımında 375 tarihinde başlayan ve göçebe Türk toplumlarının Batı yönüne doğru ilerlemesine neden olan Kavimler Göçü'nün etkisi oldukça yüksektir. Türkçe, özellikle Orta Asya'daki Kazakistan, Kırgızistan, Türkmenistan ve Özbekistan gibi ülkelerde ve Çin'in Sincan bölgesinde yaygın olarak konuşulmaktadır. Coğrafi yayılımına bakıldığında, Türkçe'nin etkisi önce Kuzey İran'a, ardından Güney Kafkasya'ya ve Türkiye'ye kadar ulaşmıştır. Bu etkiler, Balkanlar'ın bir kısmını ve kuzeye doğru Volga ve Yenisey nehirlerini kapsayan bölgeleri de içine alacak şekilde genişlemiştir. Türkçe'nin etkisi, Avrupa ve Asya kıtalarında kuzeydoğu Sibirya'ya kadar uzanan geniş bir alana yayılmaktadır. Türkçe tarih boyunca Runik, Uygur, Brāhmī ve Maniheist gibi çeşitli yazı sistemleri kullanılarak yazılmıştır. İslam'ın kabulünden sonra, Arap alfabesi tüm Türk dilleri için yaygın olarak kullanılmaya devam etti. 20. yüzyılın başlarına kadar bu durum sürdü; sonrasında birçok ülkede Arap alfabesi yerini Latin veya Kiril alfabesine bıraktı. Arap alfabesi günümüzde Çin ve İran'da hala kullanılmaktadır. Eski Sovyetler Birliği döneminde, Türk dillerine Kiril alfabesi dayatıldı; bazı bölgeler ise Latin alfabesine geçiş sürecine başlamıştır. Türkiye'de ise 1923'te Latin alfabesi resmi olarak kabul edilmiştir. Dil bilimciler, Türk dillerini dört ana gruba ayırır: Kuzeybatı (Kıpçak), Güneybatı (Oğuz), Güneydoğu (Karluk) ve Kuzeydoğu (Sibirya). Bu gruplar arasında en belirgin dilsel farklılık, Güneydoğu (Karluk) grubunda gözlemlenir. Dilsel anlayış açısından, bu grupların her biri içinde ve aralarında yüksek bir benzerlik söz konusudur. Ancak, farklı grupların konuşmacıları arasında iletişim kurmak oldukça zordur. Örneğin, Kuzeydoğu (Sibirya) grubunun konuşmacıları, diğer grupların konuşmacılarıyla sadece temel sayılar, yaygın hayvan isimleri, vücut parçaları, renkler ve bazı temel sıfatlar gibi sınırlı kelimeler üzerinden anlaşabilirler. Bu durum, bu bölgeler arasındaki mesafenin binlerce kilometreyi bulduğu göz önüne alındığında, oldukça dikkat çekicidir. Farklı Türk dil grubu aileleri, tarih boyunca çeşitli alfabeler kullanmıştır. M.S. 150 civarlarında, Türk dilleri Runik alfabeyi kullanıyordu. Bu alfabeyi, Orta Asya'da Göktürk ve Uygur alfabeleri takip etti. Ardından, Orta ve Batı Asya'da Arap alfabesi, Doğu Avrupa ve Balkanlar'da Yunan kökenli Kiril alfabesi, ve son olarak Orta Avrupa'da Latin alfabesi kullanılmaya başlandı. Anadolu coğrafyasındaysa Arap ve Latin alfabeleri kullanılmıştır. Alfabelerdeki bu çeşitliliğe rağmen, Türk dillerinin morfoloji ve söz dizimindeki büyük benzerlikler, bu dilleri tarih boyunca ortak bir geçmişe sahip olarak birbirine bağlamaya devam etmektedir. Önemli Türk Dilleri Türkçenin En Çok Konuşulduğu Yerler 1-Türkçe Türkiye 2-Gagauz Moldova 3-Azerbaycanlı Azerbaycan 4-Türkmen Türkmenistan 5-Kırım Tatarcası Ukrayna ve Rusya 6-Kazak Kazakistan 7-Kırgız Kırgızistan 8-Özbekçe Özbekistan 9-Yakut Rusya 10-Çuvaş Rusya 11-Ayni Çin 12-Çulım Rusya 13-Hakaslar Rusya 14-Tuva Rusya 15-Uygur Çin 16-Nogayca Rusya 17-Başkurt Rusya 18-Kumuk Rusya 19-Balkan Gagauz Yunanistan, Makedonya ve Türkiye 20-Afşar Irak, Suriye, Afganistan ve Türkiye

Türkçe’nin İzinde: Türkçe Konuşan Ülkeler ve Türk Dil Ailesi

İLGİNİZİ ÇEKEBİLECEK DİĞER MAKALELER

Kul Hakkına Saldırı - 4: Zulüm ve şiddet

1941 Pera Palas Patlaması: Hedef Kimdi?

Malazgirt’ten Söğüt’e: Anadolu’nun Tapusu ve Osmanlı İmparatorluğu’nun Doğuşu

Tek başına bir ümmet: Hz. İbrahim (AS)

FİKRİYAT GÜNDEM

İngiliz Aktivist Ruth Herbert, Filistin İçin Yürüdü: "İnsanlığımız Filistin ile Sınanıyor"

Semender nesiller

Tarihimizde unutulmayan uçak kazaları

Jew York tarihe karışıyor