Edebiyatçılarımızla özdeşleşmiş şehirler

O, İstanbul'da doğmuş, uzun süre burada yaşamış, burada ölmüş, hatta İstanbul'u en iyi anlatan şairlerden biri olmuş. İstanbul'a eski sokaklarından, caddelerinden, fakir semtlerinden, zengin konaklardan, köşklerinden bakar. İstanbul'u bazen bir mahkeme salonundan, sabahı bekleyen bir hastanın odasından, eski bir otelin veya pansiyonun tavan arasından görmeye çalışır. Yalnız fiziki güzellikleriyle değil, insani ve ruhani özellikleriyle birlikte mekanın ortak olduğunu ilmik ilmik işler. ' CANIM İSTANBUL ''Ruhumu eritip de kalıpta dondurmuşlar; Onu İstanbul diye toprağa kondurmuşlar. İçimde tüten bir şey; hava, renk, eda, iklim; O benim, zaman, mekan aşıp geçmiş sevgilim. Çiçeği altın yaldız, suyu telli pulludur; Ay ve güneş ezelden iki İstanbulludur. Denizle toprak, yalnız onda ermiş visale, Ve kavuşmuş rüyalar, onda, onda misale. İstanbul benim canım; Vatanım da vatanım... İstanbul, İstanbul... Tarihin gözleri var, surlarda delik delik; Servi, endamlı servi, ahirete perdelik... Bulutta şaha kalkmış Fatih'ten kalma kır at; Pırlantadan kubbeler, belki bir milyar kırat... Şahadet parmağıdır göğe doğru minare; Her nakışta o mana: Öleceğiz ne çare? .. Hayattan canlı ölüm, günahtan baskın rahmet; Beyoğlu tepinirken ağlar Karacaahmet... O manayı bul da bul! İlle İstanbul'da bul! İstanbul, İstanbul... Boğaz gümüş bir mangal, kaynatır serinliği; Çamlıca'da, yerdedir göklerin derinliği. Oynak sular yalının alt katına misafir; Yeni dünyadan mahzun, resimde eski sefir. Her akşam camlarında yangın çıkan Üsküdar, Perili ahşap konak, koca bir şehir kadar... Bir ses, bilemem tanbur gibi mi, ud gibi mi? Cumbalı odalarda inletir ' Katibim'i... Kadını keskin bıçak, Taze kan gibi sıcak. İstanbul, İstanbul... Yedi tepe üstünde zaman bir gergef işler! Yedi renk, yedi sesten sayısız belirişler... Eyüp öksüz, Kadıköy süslü, Moda kurumlu, Adada rüzgar, uçan eteklerden sorumlu. Her şafak Hisarlarda oklar çıkar yayından Hala çığlıklar gelir Topkapı Sarayından. Ana gibi yar olmaz, İstanbul gibi diyar; Güleni şöyle dursun, ağlayanı bahtiyar... Gecesi sünbül kokan Türkçesi bülbül kokan, İstanbul, İstanbul...'' 'İnandığım doğruların adamı oldum. Böyle yaşadım, karınca kararınca... Bu doğruların savaşını daha çok sanatımda yapmaya çalıştım. Kursağıma hakkım olmayan bir tek kuruş dahi girmemiştir...' diye anlatan Orhan Kemal aydınlık ve gerçekçi bakışıyla insan-toplum ilişkilerini eserlerinde ustalıkla yansıtmıştı. Orhan Kemal romanlarında, Taşköprü'yü, Seyhan Nehri'ni, Kuru Köprü'yü, Kale Kapısı'nı, Melek Girmezi vb. yerleri anlatır. Çukurova'daki emekçilerin dünyasını anlattığı, eskici ve oğulları, kanlı topraklar, hanımın çiftliği, yine fabrika ve tarım emekçilerini anlattığı Bereketli Topraklar Üzerinde' bunların başlıcaları. 'Kutu gibi beyaz badanalı evin sokağa açılan kapısından avluya girer. Avlunun tabanı kayrak taşlarıyla döşelidir. Sokak kapısını kapatır. Etrafına bakınır. Sokak kapısının tam karşısında, bir kapı daha vardır. Kapıyı açar. Denizi görür. Çocukluğundan beri ilk defa hıçkıra hıçkıra ağlar ve diz üstü düşer.' Yokuş başına geldiğinde Bodrum'u göreceksin, Sanma ki sen Geldiğin gibi gideceksin Senden öncekiler de Böyleydiler Akıllarını hep Bodrum'da Bırakıp gittiler. İstanbul'un birçok semti onun şiirinde martıyla, rüzgârla, yaprakla, sucuların çıngıraklarıyla kendini duyurur... Şiirlerinde adı geçen İstanbul semtlerinin sayısı fazla değil: Kapalıçarşı, Mahmutpaşa, Alemdar, Sandıkburnu, Eyüp, Yüksekkaldırım, Galata Köprüsü, Galata, Beyoğlu, Fulya, Boğaziçi, Bebek, Rumelihisarı, Üsküdar, Kızkulesi, Çamlıca Tepesi, Kalender, Göksu. Bir de 'Doğduğum köy' diye andığı Beykoz... İSTANBUL'U DİNLİYORUM ''İstanbul'u Dinliyorum İstanbul'u dinliyorum, gözlerim kapalı; Önce hafiften bir rüzgar esiyor; Yavaş yavaş sallanıyor Yapraklar ağaçlarda; Uzaklarda, çok uzaklarda Sucuların hiç durmayan çıngırakları; İstanbul'u dinliyorum gözlerim kapalı. İstanbul'u dinliyorum gözlerim kapalı; Kuşlar geçiyor derken Yükseklerden, sürü sürü, çığlık çığlık; Ağlar çekiliyor dalyanlarda; Bir kadının suya değiyor ayakları; İstanbul'u dinliyorum, gözlerim kapalı. İstanbul'u dinliyorum, gözlerim kapalı; Serin serin Kapalıçarşı, Cıvıl cıvıl Mahmutpaşa Güvercin dolu avlular, Çekiç sesleri geliyor doklardan Güzelim bahar rüzgarında ter kokuları; İstanbul'u dinliyorum, gözlerim kapalı. İstanbul'u dinliyorum, gözlerim kapalı Başında eski alemlerin sarhoşluğu, Loş kayıkhaneleriyle bir yalı Dinmiş lodosların uğultusu içinde. İstanbul'u dinliyorum gözlerim kapalı. İstanbul'u dinliyorum, gözlerim kapalı; Bir yosma geçiyor kaldırımdan. Küfürler, şarkılar, türküler, laf atmalar. Bir şey düşüyor elinden yere; Bir gül olmalı. İstanbul'u dinliyorum, gözlerim kapalı. İstanbul'u dinliyorum, gözlerim kapalı; Bir kuş çırpınıyor eteklerinde. Alnın sıcak mı, değil mi bilmiyorum; Dudakların ıslak mı değil mi, bilmiyorum Beyaz bir ay doğuyor fıstıkların arkasından Kalbinin vuruşundan anlıyorum; İstanbul'u dinliyorum.'' Adana'da doğup büyümüşler, hele ki okumuş yazmış, şiire, romana, sinemaya gönül vermiş her Çukurovalı, Yaşar Kemal'le övünür. Yaşar Kemal'in hemşehrisi olmanın gururunu yaşar ya da koltuğu kabarır. Ortak aklın, ortak sevginin parçası gibidir Yaşar Kemal... Bu ender yaşanan bir durumdur ve çok güçlü bir bağ kurulur Yaşar Kemal'le... Siyaseten hangi eğilimden olursa olsun, Adanalılar için semboliktir Yaşar Kemal... 'Her mekânda Can'la beraber yaşadık, ama bu eski Datça'daki son mekanımızda Can durmadan şiir yazdı, ben de resim yaptım. İşte 'Mekanım Datça Olsun' şiir kitabı böyle bir mekanda ve kaybolan bir zamanda doğdu.' (Güler Yücel) 'Ne harika yer burası! Nereden buldun bu Datça'yı? Elimle koymuş gibi buldum...' (Can Yücel) Cahit Sıtkı, şiirlerinde, öykülerinde Diyarbakır'dan pek söz etmez ama mektuplarında Diyarbakır'a ve bu şehirde yaşayan ailesine sevgisi açık seçik görülür. 'İstanbullu olmak, Diyarbakırlı olmak mesele değildir. İnsanda ince bir zevk olduktan sonra... bir köyde, bir kulübede bile doğmuş olsa her yerde ve her zaman kendini gösterir ve alkışlattırır. Onun için İstanbullu olmaya filan heves etme. Diyarbakırlı olduğunu istersen âleme ilan et... Katiyen ayıp değildir...' 'İstanbul çok güzel Nihal... Fakat içinde doğup büyüdüğümüz Diyarbakır daha güzeldir... Oranın topraklarında bize yakınlık var. Oranın taşları bize karşı hissiz değildir. Oranın havası ciğerlerimizi iftiharla şişirecek ne de olsa temiz, öz havamızdır. Oranın suları ancak bizim hararetimizi söndürebilir. O muhit içinde ancak biz varlığımızı gösterebiliriz. Ancak Diyarbakır denen yerde, yaşamanın ulviyetini kavrayabiliriz... Velhasıl şekerim, Diyarbakır'ı sevmek bir vazife ve hem de ihmal edilmeyecek mukaddes bir vazifedir.' Gürpınar'ın örgü ve dantel merakı, babaannesinin ve teyzesinin yanında büyüdüğü çocukluk yıllarına kadar uzanmaktaydı. İlerleyen yıllarda yalnızlığını gidermek, bir az olsun sıkıntılarını unutmak için hobiye dönüşür bu merakı. Şimdilerde müze olan Heybeliada'daki evinin yatak odasındaki yatağın üzerinde bulunan işlemeli pembe örtü, evin içerisinde bulunan işlemeler, mutfak masasının örtüsündeki tığ işi motifler bizzat yazarın kendisine aitti. Sadece bunlarda değil elbette; duvarlarda asılı peyzajlar da Hüseyin Rahmi'nin yapıtları arasındaydı. O, yemek yapmayı çok seven özellikle reçel ve dondurma konusunda adeta uzmanlaşmış bir erkekti. Onun herkesten ayrılan bir diğer özelliği ise Heybeliada'da bisikleti ilk kullanan kişi olmasıydı. Bisikleti ilk kez onda gören Heybeliada'lılar bisikletle gezmeyi çok seven Hüseyin Rahmi'ye bu sebeple 'Şeytan Arabalı' derlerdi. Yahya Kemal Beyatlı için dünya İstanbul'dan ibaretti neredeyse. İstanbul, Yahya Kemal'in doğduğu yer değildi ama tadını çıkararak yaşadığı, öldüğü ve sonsuzluğa uyuduğu yerdi. BİR BAŞKA TEPEDEN Sana dün bir tepeden baktım aziz İstanbul! Görmedim gezmediğim, sevmediğim hiçbir yer. Ömrüm oldukça, gönül tahtıma keyfince kurul! Sade bir semtini sevmek bile bir ömre değer. Nice revnaklı şehirler görülür dünyada, Lakin efsunlu güzellikleri sensin yaratan. Yaşamıştır derim, en hoş ve uzun rü'yada Sende çok yıl yaşayan, sende ölen, sende yatan. Necatigil, kendi halinde yaşarken duyarlığını zedeleyen hüzünlerle sözcükler arasında gider gelir. Yazmasa, dünyanın ağırlığı altında kalmaktan korktuğu için 'şiirine teselli gözüyle' bakar. İZMİR 1944 Tek başına gezersin Mavi emprime entari Yakışmış üzerinde Kaşın gözün yerinde Güzelliğine güzelsin Dolup taşmakta Kültürpark Giden gidene Fuara Sen yalnız olduktan sonra Biz ne güne duruyoruz? Rıfat Ilgaz, '...Cide, doğduğum eşsiz, benzersiz memleket... Ne iyi etmiş de anam beni bu cana yakın memlekette doğurmuş!.. Her şeyimi yitirdiğim günlerde Cide'nin belleğimin duvarlarına yansıyan görünümü ile dirilir, yaşama gücümü tazelerdim...' der. Ilgaz sadece 'Sarıyazma'da değil daha pek çok yapıtında doğduğu toprakları ve insanlarını anlatır; 'Karadeniz'in Kıyıcığında' , 'Halime Kaptan' , 'Yıldız Karayel' , 'Kumdan Betona' , 'Bacaksız Tatil Köyünde'... Ünü kendisini bile geçen 'Hababam Sınıfı' da Kastamonu Muallim Mektebi anılarıdır. Rıfat Ilgaz'ın sanat anlayışının şekillenmesinde, Cide'de yaşadığı ve tanık olduğu olaylarında rolü büyük. '...Halkı, köylüyü, kıtı kıtına yaşayan insanları burada tanıdım. Çocukluğumun öyle duyarlı yılları oldu ki onlara uymak için gününe göre ayağımdan pabuçları çıkarıp yalınayak gezdim. Gününe göre özenti de olsa, okul arkadaşlarımın çoğunluğuna uyarak çarık geçirdim ayaklarıma. Köylü kadınlarının hâlâ bugün bile üstlerinden atmadıkları sarı yazmayı, önlüğü, kırmızı paçalığı giydiririm, gözümün önüne getirdiğim tüm köylü kadınlarına... Belleğim onların ayrıntılarıyla dolu, imgelerim onların görünümleriyle beslenip gelişir...' 1955 tarihinde İstanbul'da dünyaya gelmiş, Mardinli bir ailenin çocuğuydu. İlkokul, ortaokul ve lise yıllarını Mardin'de geçirmiş; Mardin Lisesi'nden mezun olmuştu. Mardin, eserlerinde sıkça kullandığı mekanlardan birisi. Edebiyatçımız, bu çevrenin taşıdığı farklı kültürel yapıyı, insan olgusunu eserlerine başarılı bir şekilde yansıtıyor. AH MARDİN... yeni değil keşfine gençlik verilmiş gerçekler her zaman yalnızdım kitaplar kadar yalnız yalnızca yalnızlığımdan gürültücü bir kalabalık yaptım herkes için farklı aldanışlar, kurtarılmış hayatlar yok pahasına her zaman yalnızdım yanardağlar kadar yalnız ey kafiye sevenler, şimdi beni gökyüzünde bir yıldız sananlar, yanıldınız! nankörlük etmeyeyim gene de, yalnızlığımı daha az hissettiğim anlarım oldu yalnız evimde hep aynı anda çalar telefonla kapı gene öyle oluyor; hiç yalnız bırakmazlar beni yalnızlık bilgisiyle çatılmış arkadaşlıkların korunaklı gölgesinde yalnızlık için çalar telefonlar kapılar İstersen bana uğra, ya da, Akşama buluşalım ölmeden yapacak çok iş var... Romanlarında Batı Anadolu köylüsü ve kasabalısının hayatı, hayat mücadelelerini kendi yaşantısından ve gözlemlerinden de faydalanarak Batı Anadolu köylülerinin doğa, yoksulluk, devlet ve yöneticileri ile olan ilişkilerini ele aldı. Mesajlarını Uzlaşmacı bir bakış açısıyla köylüyü başkaldırıya sevk etmek amacıyla değil, devletin köylü üzerinde bir daha düşünmesini sağlamaya gayret eden, köylü ve köylünün sorunlarına çözüm bulunmasını bekleyen, bir anlayışla aktardı. Gerçekçiliğin gerçek koşulları olan sadelik, doğallık ve doğruluktan ayrılmadan roman ve öyküler yazdı. . Kişilerini dar, basit dünyaları içinde anlattı. Tiplemelerin eylemlerini realiteye uygun olarak yansıtmayı başardı. Eserlerindeki tipler karakterler, olaylar ve duygular tanıdık, bildik yadırgamadığımız hayretler içinde kalmadığımız, olay, tip ve konular oldu. Necati Cumalı, okumuş şehir insanının önyargılarından uzak, ideolojik ve şartlanmaları düşünmeyen, alabildiğine doğal ve yansız kalmayı başaran, bunu yaparken de özgün ve doğal kalmayı bilen ve böyle yazabilen ender yazarlardan oldu. 1906-1954 yılları arasında yaşamış ünlü edebiyatçımız Sait Faik Abasıyanık, kısacık ömrünün son yıllarını Burgazada'da, bugün müze olan bir evde geçirmiş. 1938'den itibaren her yaz mevsiminde bu eve gelmiş, hastalığının ilerlemesi ile birlikte ise, 1945'ten itibaren tüm günlerini Burgazada'da geçirmeye başlamış. 1959'da müzeye dönüştürülen ve yazarın annesinin vasiyeti üzerine 1964'te Darüşşafaka yönetimine devredilen ev, tipik bir ada konağı... 'Sinop Kalesi, 'büyük ve korkunç bir kaledir. 300 demir kapısı, dev gibi gardiyanları, kolları demir parmaklıklara bağlı ve her birinin bıyığından 10 adam asılır nice azılı mahkumları vardır. Burçlarında gardiyanlar ejderha gibi dolaşır. Allah korusun, oradan mahkum kaçırtmak değil, kuş bile uçurtmazlar.'' (Evliya Çelebi) Şair, kapatıldığı hücrede kalenin surlarına çarpan deli Karadeniz'in dalgaları eşliğinde ve içinde sevdiklerine, memleketine ve en çok da özgürlüğe duyduğu hasretle dünyaya getiriyor şiirinin ilk satırlarını. HAPİSHANE ŞARKISI Başın öne eğilmesin Aldırma gönül aldırma Ağladığın duyulmasın Aldırma gönül aldırma Dışarda azgın dalgalar Gelir duvarları yalar Seni bu sesler oyalar Aldırma gönül aldırma Dertlerin kalkınca şaha Bir sitem yolla Allah'a Görecek günler var daha Aldırma gönül aldırma Görmek istersen denizi Yukarıya çevir yüzü Deniz gibidir gökyüzü Aldırma gönül aldırma Kurşun ata ata biter Yollar gide gide biter Ceza yata yata biter Aldırma gönül aldırma Aşık Veysel bir ateş, su gibi akar, hava gibi solunur, toprak gibi cömert olur. ZİYARET EYLEDİM KOCA SİVAS'I Ziyaret eyledim koca Sivas'ı Silindi gönlümün kalmadı pası Durmayıp çalışır cer atelyesi Gittikçe artıyor şanı Sivas'ın İptida kongre kuruldu burda Cumhur(i) yete karar verildi burda Bulanık fikirler duruldu burda Yayıldı aleme ünü Sivas'ın Atatürk'ün yattığı yer nur olsun Memlekete hor bakanlar kör olsun Çok çalışkan bu valimiz var olsun Gün günden üstündür günü Sivas'ın Uzun gitmez ulu sular durulur Hainlerin ümitleri kırılır Her köşeye bir fabrika kurulur Güzelleşir her bir yanı Sivas'ın Çevre yanı Yıldız Tecer kar imiş İnsanların bağı bir ikrar imiş Çok kuvvetli şairleri var imiş Ruhsati Pir sultan varı Sivas'ın İptida uyandı burada bahtım Memlekete hizmet etmektir cehtim Veysel aşk uğrunda ölmektir ahtım Yazsın tarihleri beni Sivas'ın

Edebiyatçılarımızla özdeşleşmiş şehirler

Saçlarına kına yakılıp asker çorbası içen izciler, 57. Alay'ın 109 yıl önceki yolunda

"Milli Mutabakat Metnimiz: İstiklal Marşı ve Mehmet Akif Ersoy" sergisi İstanbul'da açıldı

YEE'den Moldova'da "Türk Dünyasının Kültürel Mirası Gagavuz Diyarı" projesi

İmam Maverdi'nin "İslam'da Dünya ve Din Edebi" kitabından alıntılar

Cengiz Dağcı'nın kaleminden "Benim Gibi Biri" romanı

Akdeniz'de Haç ve Hilal kavgası

İslam’dan edebiyata kadar en özgün konuların podcastleri

Aral Gölü nasıl kurudu?

Sosyal medya nasıl dönüşecek?

Düşük profilli misillemeden sonra yeni aşama!

Somali’nin hürriyet kahramanı: Muhammed b. Abdullah Hasan

Yahudi asrı ve iki aldatıcı ideoloji

Çin'den, İran'ın İsrail'e "sınırlı ve nefsi müdafaa" kapsamında karşılık vermesine destek

4. Uluslararası Medya ve İslamofobi Forumu sona erdi

Sahabenin ümmete örnekliği

İslam sanatında zirve: Selçuklu çinileri

Kosova'nın 735 yıllık en eski camisi: Mlike

İnzivanın iktizası

İmam Maverdi'nin "İslam'da Dünya ve Din Edebi" kitabından alıntılar

Akdeniz'de Haç ve Hilal kavgası

Cengiz Dağcı'nın kaleminden "Benim Gibi Biri" romanı

10 Maddede Ayasofya Camii

Sahabenin ümmete örnekliği

Muhyiddin İbnü'l-Arabi'nin hikmetli sözlerinden alıntılar

Arama

Edebiyatçılarımızla özdeşleşmiş şehirler