Dede Korkut hikayelerinde sosyal hayat
Oğuz Türklerinin bilinen en eski epik destansı hikâyelerinden oluşan Dede Korkut kitabı, destan döneminden halk hikayelerine geçiş dönemi eseridir. Aynı zamanda Oğuzların yaşam biçimlerinden, ekonomisine, inançlarından, giyinişlerine, beslenmelerinden içinde yaşadıkları doğaya kadar pek çok konuda bilgi sağlayan bir kaynaktır. Dede Korkut hikayelerinin anlatıcısı Dede Korkut kimdir? Hikayelerde sosyal hayata dair hangi noktalar dikkat çekicidir? İşte Dede Korkut'taki sosyal hayata dair ipucu veren hikayeler…
Önceki Resimler için Tıklayınız
Göçebe kültüre dayalı törelerde, törenin sağladığı otoritenin zaafa uğramaması için beylerin dışındaki Han, mahkeme yerine kendi iradesiyle katı ve sert cezalar uygulamaktaydı.
İç Oğuza Dış Oğuz(un) Asi Olup Beyrek('in) Öldüğü Hikayesinde İç Oğuzların en başında bulunan ve beylerin bağlı bulunduğu Salur Han, Dış Oğuz'a haber vermeden İç Oğuza evini yağmalatır. Dış Oğuz'un başında bulunan dayısı Aruz bu duruma isyan eder, Kazan isyan olup olmadığını öğrenmek için arabulucular göndermiş olsa da Aruz ikna olmaz ve Beyrek'i gereksiz yere öldürür.
Hikayede Kazan'ın kendisi uğruna can veren Beyrek'in intikamını almak için, ihanet eden dayısı Aruz'u öldürmesi, isyan eden Aruz'a karşı çıkamayan Dış Oğuz beylerinin Aruz'un ölümü üzerine de bu kez bağışlanmalarını isteyenleri affetmesi hep otoriteyi sağlamak adına yapılan cezai işlemlerdir.
Oğuzlar arasında kız ve erkek delikanlıların atlarıyla yarıştıkları, ok atıp güreştikleri anlatılır. Göçebe bozkır kültürünün bir yansıması olarak bazı kızların erkek delikanlılar gibi yetiştirilmeleri kadınların sert hayat şartlarına direncini göstermesi bakımından önemli bir göstergesidir:
Bay Büre Oğlu Bamsı Beyrek Hikayesi'nde, Bamsı Beyrek'in ad almasının sevinci ile artık adını alıp bey olma sıfatını kazanması üzerine ava çıkar. Bir geyiği kovalarken bir otağa gelir, orada bulunan Kısıca Yenge'ye otağın kimin olduğunu sorunca aldığı cevap beşik kertmesi Banı Çiçek'in otağı olup olmadığını öğrenir. Otağda Banı Çiçek onun Bamsı Beyrek olup olmadığını test etmek için atıyla yarışırlar, ok atarlar, güreşirler, hepsinde de Bamsı Beyrek Banı Çiçek'i geçer. Bamsı yüzük takarak Banı Çiçek ile nişanlanır.
Oğuzlar arasında ok atma bir savaş becerisinin ötesinde sosyal hayatta özellikle düğünlerde de uygulanan töreydi. Damat adayı okunu atar okun düştüğü yere düğün çadırını dikerdi. Bay Büre Bey Oğlu Bamsı Beyrek Hikayesi'nde Beyrek'in düğün çadırı bu töre gereği onun tarafından attığı ok ile belirlenmiştir:
"Oğuz zamanında, bir yiğit evlenecek olsa ok otardı. Oku nereye düşse, düştüğü yere düğün çadırını dikerdi. Beyrek de okunu attı, düştüğü yere düğün çadırını kurdurdu. Sözlüsünden, ergenlik bir kırmızı kaftan geldi. Beyrek giydi."
