Arama
Cemil Meriç'in düşünce dünyamızı aydınlatan kavramları
Düşünce ve kültür hayatımızın önemli simalarından biri olan Cemil Meriç, sadece dönemini değil kendinden sonra gelen nesilleri de etkiledi. Meriç, başta dil, tarih, edebiyat, felsefe ve sosyoloji olmak üzere sosyal bilimlerin birçok alanında araştırma yaptı ve yazılar kaleme aldı. Cemil Meriç'in düşünce dünyamızı aydınlatan kavramlarını sizler için derledik.
Hoca: Bir öğretim kurumunda ders okutan muallim, talebe yetiştiren.
Cemil Meriç'e göre hoca ve talebe gibi kelimeler birer "sönmüş meşale"dir artık. Yerlerine teklif edilenler ise bu meşalelerin ışığından mahrumdur.
"Asırlar geçti, birer birer söndü meşaleler. İrfan asaletini kaybetti. Hafızaya çakıl taşı gibi saplanan bilgi kırıntılarına yeni bir ad bulduk: Kültür. Genç kuşaklar, Batı'nın bit pazarlarından ithal edilmiş bu hazır elbiselere küçümseyerek bakıyor. Hoca öğretmen oldu, talebe öğrenci. Öğretmen ne demek? Ne soğuk, ne haysiyetsiz, ne çirkin kelime. Hoca öğretmez, yetiştirir, aydınlatır, yaratır. Öğrenci ne demek? Talebe isteyendir; isteyen, arayan, susayan."
(Asaletini Kaybeden İrfan)
Aydın: Kültürlü, tahsilli, bilgili ve ileri görüşlü, münevver.
"Aydın olmak için önce insan olmak lâzım. İnsan mukaddesi olandır, insan hırlamaz, konuşur, maruz kalmaz, seçer. Aydın, kendi kafasıyla düşünen, kendi gönlüyle hisseden kişi. Aydını yapan uyanık bir şuur, tetikte bir dikkat ve hakikatin bütününü kucaklamaya çalışan bir tecessüs."
(Kırk Ambar)
Şuur: Anlayış, kavrayış, idrak.
"Kaderimizi çizen Avrupa'nın siyasî ihtirasları; kullandığımız kelimeler onun emellerini dile getiriyor. Kulağımıza fısıldanan lâfızları hudut ve şümullerinden habersiz fısıldayıp duruyoruz... Tefekkür vuzuhla başlar, kurtuluş şuurla."
(Kırk Ambar)
Düşünce: Zihnin bir şey hakkında edindiği düşünme ürünü olan kavram, fikir.
"Düşünce şüpheyle başlar. Düşünce, tezatlarıyla bütündür. Zıt fikirlere kulaklarımızı tıkamak, kendimizi hataya mahkûm etmek değil midir?"
(Jurnal)
Entelektüel: Tahsil, bilgi, görgü sâhibi olan, fikrî meselelerle uğraşan kültürlü kimse, aydın, münevver.
"Gerçek entelektüel, önce ülkesinin haklarını, düşman bir dünyaya haykırmakla görevlidir. Yani rüşeymi bir mahiyet taşıyan, şu veya bu sınıfın ideolog veya demagogu olmamak, ülkesinin bütününü, bütün ülkelere karşı müdafaa etmek. Şüphesiz ki böyle bir tasavvur şairane bir ütopyadır. İnsan kucağında yaşadığı toplumdan sıyrılamaz, sıyrılırsa okunmaz ve anlaşılmaz."
(Jurnal)