Bir varmış bir yokmuş: Sabahattin Ali’den modern dünya masalları

📌Kırk bir yıllık hayatına sığdırdığı eserlerle edebiyatımızda büyük bir etki uyandıran Sabahattin Ali, roman, hikaye ve şiir gibi pek çok türde büyük bir başarı yakaladı. Coşkunluk ve heyecanla yazdığı her satırı ile okuyucuyu etkileyen yazarın başarısı çoğunlukla eserlerindeki samimiyet ve lirizmden kaynaklanmıştır. 📌Türk edebiyatına roman ve hikayeleriyle yeni bir soluk getiren yazar, özellikle Anadolu'yu ve Anadolu insanını başarılı bir şekilde eserlerinde işlemiştir. Sabahattin Ali denilince ilk etapta aklımıza gelen ünlü edebiyatçının romancı kimliğidir. Şarkılara dönüşen şiirleri ve toplumsal yaşamı en realist çizgilerle sunduğu hikayelerini elbette unutmamak gerekir. Fakat roman ve hikayelerine nazaran ünlü yazarın kültürümüze ait unsurlarla örülü masallarına birçoğumuz aşina değiliz. Sabahattin Ali kimdir? 📌Edebiyatçıların gelenekten yararlanmaları çoğunlukla kendi dünya görüşlerine paralel olarak gerçekleşir. Modern edebiyatta da klasik ve halk edebiyatının motiflerine sıklıkla rastlanır. Edebiyatta geleneğin belli yönlerinden yararlanan yazarlardan biri de Sabahattin Ali'dir. 📌Birçok edebiyatçı gibi sanat hayatının ilk yıllarında divan edebiyatı türleriyle hemhal olan Sabahattin Ali, 'Terkib-i Bend Risalesi' , 'Mesnevi', 'Gazel Naziresi' başlıklı şiirleri yazmıştır. Fakat toplumcu gerçekçi bir çizgide olan yazarın bu sevdası fazla uzun soluklu olmamış, hayal unsurlarıyla örülü ve halktan kopukluğuyla tanınan klasik edebiyata karşı kapılarını kapatmıştır. GAZEL NAZİRESİ 'Karın doyurmak için ihtikâre dek gideriz 📌Divan edebiyatıyla arasına mesafe koyan Sabahattin Ali, öykülerinin zeminini teşkil edecek halk edebiyatı ile büyük bir bağ kurmuştur. Nitekim yazara göre eksiklikleri olmasına rağmen halk edebiyatı, yararlanmak için daha uygun bir kaynaktır. Sırça Köşk isimli eser, Sabahattin Ali'nin halk edebiyatıyla kurduğu bağın en önemli göstergesidir. 📌Sırça Köşk'ün sonunda Masallar isimli bir bölüm yer alır. Bu masallar, Bir Aşk Masalı, Devlerin Ölümü, Koyun Masalı ve Sırça Köşk'ten oluşur. Bu masallarda insanın yaşam karşısındaki türlü durumları, sevinçleri, sevdaları, açmazları, toplumsal konulara dair eleştiriler yer alır. Çünkü Sabahattin Ali'ye göre, 'Sanatçının amacı insanları yükseltmektir. Yükseltmek için de endividüalizmden mümkün olduğu kadar muhite, hayata dönmek muhitten birçok şeyler almak ve muhite birçok şeyler vererek yaymak...' gerekir. Sabahattin Ali bu düşüncelerine paralel olarak çevreye ve topluma duyarlı bir yazar olmuş ve bunu masallarına da yansıtmıştır. Kitabı incelemek ve satın almak için tıklayınız 📌Sabahattin Ali, modern masal tekniğiyle karşımıza çıkar. Peki bu öyküler hangi yönleriyle masal türüne yaklaşır veya yaklaşan yönleri bu öyküleri masal kategorisine sokmaya ne kadar imkan tanır? ➡Öncelikle 'mişli' zamanlar kullanılması, masal formuna ait birtakım kalıp cümlelerin yer alması, hikaye başlıklarında masal ibaresinin kullanılması, masal diline öncelik verilmesi, nadir de olsa olağanüstülükler barındırması bu dört hikayeyi masal kategorisine koymaya olanak tanımıştır. ➡Sabahattin Ali'nin masalları aynı zamanda mesaj kaygısı taşıyan birçok sembolik ögelerle örülüdür. Modern formata uyarlanmış bu masallarda artık devler yerine geçmişte yaşanan fakat bizim için yine de hep bir hayali çağrıştıran dinozor gibi canlılar ile kahraman kadrosu oluşturulmuştur. ➡Masallarının genel özelliklerine baktığımızda kahramanları hükümdarlar, olağanüstü nitelikler taşımayan insanlar ve klasik masal formuna uygun olarak hayvanlar yer alır. Sabahattin Ali'den insan ruhuna dokunan 40 alıntı ➡Zaman, mekan ve kişilerde birtakım ortaklıklar bu öyküleri geleneksel masallara yaklaştıran unsurlardır. Bütün olaylar geçmiş bir zamanda geçer fakat zaman dilimleri ve tarihleri kesinlikle belli değildir. ➡Aynı durum mekânsal bağlamda da geçerlidir nitekim mekan isimlerinin belli olmaması; Sabahattin Ali'nin metinlerini zaman ve mekan anlamında halk masallarına yaklaştırır. Bunun yanında kahramanların isimlerine de yer verilmez. ➡En büyük benzerlik ise Sabahattin Ali'nin tüm masallarına uyguladığı 'kıssadan hisse verme' durumudur. 📌Sabahattin Ali'nin eserlerinde yer alan masalların elbette geleneksel çizgiden ayrıldığı noktalar da vardır. ➡Tekerlemeler, doğaüstü olaylar, cinler ve periler bu masallarda yer almasa da var olan kalıpları aşarak, aslından da uzaklaşmadan yeni bir soluk getirmeyi başarmıştır. Sabahattin Ali'nin şehirler 📌Özellikle mekânsal olarak halk masallarına çok uygunluk gösteren Bir Aşk Masalı'nın konusu oldukça ilgi çekicidir. Bu masalda kadın hükümdar tarafından yönetilen bir ülke vardır. 📌Sabahattin Ali dünya görüşünü masallar üzerinden alegorik bir anlatımla sunmayı tercih etmiştir. Mutlu refah bir toplum hayali kuran yazar, bu masalında ülkesinde tek bir mutsuz insanın bile olmaması gerektiğine inanan bir hükümdarı konu edinir. Olaylar mutsuz bir derviş ve kadın hükümdar ekseninde kurgulanmıştır. 'Melike bunları duyunca büsbütün kederlenmiş. -Memleketimde dertli bir insan var da, ben ona derman olamıyorum- düşüncesi içini bir kurt gibi kemirmeye başlamış. Kimseyi zorlamak, kimsenin yaptığına ettiğine karışıp tedirgin etmek şanından olmadığı için, dervişin sarayın karşısında durmasına ses çıkarmamış, ama onun günden güne sararıp solduğunu, gözlerinin daha derine kaçtığını gördükçe, kendisi de eriyip süzülmüş. Kendisi de artık sarayının penceresinden ayrılmaz, tül perdelerin ardında bütün gün dervişi seyreder, -Onun içini kemiren dert nedir acaba?- diye kendini yermiş.' Kürk Mantolu Madonna neden bu kadar çok okunuyor? 📌Masalda ülkesinin mutluluğu için çırpınan bir kadın hükümdar karşımıza çıkar. Hatta öyle ki bu hükümdar sorunları çözmek için sıklıkla memurlarını halkın ayağına kadar götürmektedir. Sabahattin Ali ütopyasını bir masal üzerinde kurgulamış gibidir. 📌Bu masal pek çok açıdan halk masallarıyla benzerlik gösterir. Mekanın belirsizliği, mutlu ülke ideali, dil ve üslup ve zaman anlamıyla masal türüne yakınlaşır. Aynı zamanda halk kültüründen gelen deyimler de bu masallarda yerini almıştır. 📌Masalda olağanüstü kişilikler karşımıza çıkmaz ama metnin genel havası bizi bir masal atmosferi içine çeker. Sabahattin Ali'nin masalı aynı zamanda 'modern masallar mutlu sonlarla bitmez' düşüncesinin de bir tezahürü niteliğindedir. Nitekim masalın sonunda derviş mutlu bir sona kavuşmak yerine hayatını kaybeder. '-Anladım derviş- demiş, -içini yakan derdi, yüreğini saran hasreti anladım. Ne istediğini biliyorum. Söyle, o da senin olacak!- 📌Bu masalı halk edebiyatına yaklaştıran unsurlardan biri de kıssadan hisse verme gayesidir. Dervişin aşkı yüzünden hayatını kaybetmesi sonucu melikenin ağzından dökülen sözler bunun bir göstergesidir: 'Asıl bahtiyar, bir ömür boyunca hasretini çektiği şeye kavuşan değil, ona erişeceğini anladığı anda, saadetinin en yüksek noktasında bir 'Ah!' diyerek düşüp ölebilendir.-' 📌Devlerin Ölümü, kitabın ikinci masalıdır. Devler, masalların baş kahramanları konumlarında yer alsa da burada hayali bir vasıftan çok uzaktır. Dev, olağanüstülüğü simgeleyen varlıklar olarak değil reel bir dinozor olarak okuyucuya sunulur. 📌Masalın girişi 'Çok, çok eski zamanlarda, bundan yüz milyonlarca yıl evvel, dünyamız henüz bilginlerin -İkinci devir- adını verdikleri çağlardayken, yeryüzünde birtakım kocaman, korkunç devler yaşamaktaydı.' şeklinde başlamaktadır. Sabahattin Ali'nin eserlerine yansıyan gerçekçilik bu masalda da kendisine önemli bir yer edinmişti. 📌Yazar, geçmiş yüzyıllarda dünyada varlık gösteren fakat artık hayatlarımızda olmayan bir canlı üzerinden ayağı yere basan bir masal inşa etmeye çalışmıştır. 📌Sabahattin Ali bu masalında, değişimin esas olduğunu apaçık şekilde ifade eder. 'İşte böylece, bir zamanlar kudretlerine son yokmuş gibi görünen, yeryüzünden silinip gidecekleri akla bile gelmeyen bu devlerin şimdi sadece bataklıklarda tek tük kemikleri, müzelerde iskeletleri ve masallarda korkunç, fakat zararsız hatıraları kaldı.' 📌Sabahattin Ali masalı üzerinden hiçbir gücün sonsuza kadar baki kalamayacağını elbette kendisini tüketeceği düşüncesini ortaya koymaya çalışmıştır. Sabahattin Ali'ye dair 15 ilginç bilgi 40 alıntı 📌Koyun Masalı, 1940'lı yılların siyasi anlayışına ağır hiciv ve eleştirilerin sunulduğu bir metindir. Kahramanları, koyunlar, köpekler ve çobanlardan oluşur. Çobanın davranışlarından rahatsız olan koyunlar, ölümleri pahasına adalet ve hak arayışına girişirler. Sürü şeklinde sorgulamadan, yanlışları gördüğü halde susan toplumlara karşı da büyük eleştiriler sunan bu masallarda hiciv ustalığının en zirve örnekleri görülür. 'Bu dünyada çobansız da, köpeksiz de yaşanabilirmiş.' 📌Yazar bu masalda sonsuz ve sarsılmaz olarak görülen güce karşı, haksızlığa uğramış güçsüzün yanında olmayı tercih eder. 'Eh, koyun deyip geçmeyelim. Onların içinde de ne koçlar, ne yiğitler vardır. Dünya kuruldu kurulalı bütün koyunlar çobanla, köpekle yaşamadılar ya! Onlar da bir zamanlar kasaptan, celepten, çobandan, köpekten habersiz, yiyeceklerini kendileri arayıp bulurlar, düşmanlarını kendi sert boynuzları ile yıldırıp kaçırırlardı.' 📌Bu masal da isminden anlaşılacağı ve içerisinde kullanılan tekniklere göre halk masallarıyla benzerlikler gösterir. Hayvanlar üzerinde eleştiri ve ironin yapıldığı alegorik bir metindir. Ve tabi masalın sonunda yine okuyucunun ders çıkarmasını sağlayan bir 'kıssadan hisse' durumu göze çarpar. 📌Kitaba da ismini veren Sırça Köşk, son masaldır. Yayımlandığı dönemde oldukça ses getiren bu masal, uzun yıllar yasaklı kitaplar listesindeki yerini almıştır. İşlediği konu bakımından, pek çok eserine göre Sabahattin Ali'yi en iyi anlatan eser olarak da gösterilmiştir. 📌Uzun yıllar tek parti döneminin baskıcı atmosferinde yaşayan Sabahattin Ali'nin böyle bir eser kaleme alması tesadüf değildir. İktidarın kendi meşruiyetini sağlamak için başvurduğu birçok yöntemi bu masalında keskin biçimde eleştirmiştir. 📌Sırça Köşk'te Sabahattin Ali özlemini duyduğu bir düzenin özelliklerini ortaya koymaya çalışmıştır. 📌Sırça Köşk, 'Bir zamanlar boş gezmeyi iş yapmaktan çok seven üç arkadaş varmış. Bugünden yarına geçinmek, gittikleri yerlerin birinden yüz bulsalar, beşinden kovulmak canlarına tak demiş' cümleleriyle başlar. Metin genel olarak dil ve üslup ile konunun işleniş biçimi gibi özelliklerinden ötürü klasik halk masallarından izler taşır. Diğer masallarına nazaran halk masallarına en uygun olanı Sırça Köşk'tür. Ve diğer masallarda olduğu gibi bunda da mutlaka verilmiş bir mesaj vardır. 'Sakın tepenize bir sırça köşk kurmayınız. Ama günün birinde nasılsa böyle bir sırça köşk kurulursa, onun yıkılmaz, devrilmez bir şey olduğunu sanmayın.' 📌Halk kültürünün içinde yetişen ve bilhassa Anadolu'da bulunan Sabahattin Ali'nin eserlerinde masal formatını kullanması, yazdıkları ve yaşadıklarının ortaklığını gösteren bir durumdur.

Bir varmış bir yokmuş: Sabahattin Ali’den modern dünya masalları

Dahinin izinde: Leonardo da Vinci'nin evrensel mirası

Kars'ta minik öğrenciler harçlıklarıyla aldıkları uçurtmalarla gökyüzünü süsledi

PODCAST I Kudüs'te Osmanlı izleri

Tolstoy Müslüman mıydı?

Zihinsel Savaş: Karar Yorgunluğu

Yunus Emre'nin en çok sevilen 50 şiiri

İslam’dan edebiyata kadar en özgün konuların podcastleri

5 başlıkta Filistin - PODCAST

Filistin direnişinin sembolü - PODCAST

Ankara'da terör örgütü ASALA tarafından şehit edilen diplomatlar için anıt yapılacak

Somali’nin hürriyet kahramanı: Muhammed b. Abdullah Hasan

Yahudi asrı ve iki aldatıcı ideoloji

Çin'den, İran'ın İsrail'e "sınırlı ve nefsi müdafaa" kapsamında karşılık vermesine destek

Sahabenin ümmete örnekliği

İslam sanatında zirve: Selçuklu çinileri

Kosova'nın 735 yıllık en eski camisi: Mlike

İnzivanın iktizası

Tolstoy Müslüman mıydı?

Kalem - 7

Zihinsel Savaş: Karar Yorgunluğu

Yunus Emre'nin en çok sevilen 50 şiiri

Dahinin izinde: Leonardo da Vinci'nin evrensel mirası

Melekler ve görevleri

Arama

Bir varmış bir yokmuş: Sabahattin Ali’den modern dünya masalları