Arama
10 soruda "hüznün" şairi Turgut Uyar
Hüznün ve sancılı şiirlerin ölümsüz şairi Turgut Uyar, "İkinci Yeni" şiir akımının öncülerinden biriydi. Geleneksel şiirin imkanlarından da yararlanarak dizelerini zenginleştiren şair, şiirlerinde insanın mekanik bir çağda mutluluk arayışını dile getirdi. Ünlü şair, çok sevilen "Göğe Bakma Durağı" ile bizlere neyi anlatmak istedi? Şairin doğum günü sebebiyle hayatına ve edebi kişiliğine dair detayları 10 soruda derledik…
📌 Uyar'ın şiire başlama serüveni ilkokul yıllarına dayanıyordu. Çocukluğunun askeri disiplininde geçmiş katı yönünü şiirle estetize eden şair, o yıllarda manzumeler yazmaya başladı. Ömer Hayyam, Nedim, Yahya Kemal, Tevfik Fikret, Ahmet Haşim gibi şairlerin eserlerini okudu. Uyar, "Taklit ettiğimi bile bile onlara özenerek, bildiğim ve becerdiğim kadar terkipli filan gazeller mazeller yazardım. Hatta Makbere Mezar adıyla bir nazire bile yazmıştım". şeklinde ifade ediyordu bu etkiyi.
📌 Okuduğu bu klasik eserler ise yıllar sonra edebi zevkini şekillendirecek ve Türk şiirinde bambaşka bir ufuk olan İkinci Yeni'nin doğmasına zemin hazırlayacaktı.
📌 Böylece "Yad" isimli ilk şiiri 1947'de Yedigün dergisinde yayımlandı, 1948'de Kaynak dergisinin açtığı bir şiir yarışmasında ikincilik kazandı. Yarışmadan sonra, seçici kurulda bulunan şair-yazar Nurullah Ataç, birincilik adayının Uyar olduğunu açıklayarak, ileride çok iyi bir şair olacağını söyledi.
"Güzeldir sevgilim her dakka her an
Güzeldir sözleri kaşı gözleri
Geçtiği her karış sönük topraktan
O anda fışkırır neşe özleri"
📌Zamanla şiir ikliminde kendisini geliştiren Uyar, Garip akımı etkisinde şiirler yazarken, bir süre sonra imgelerin zengin bir şekilde kullanıldığı İkinci Yeni'nin büyüsüne kapılmış bir vaziyette buldu kendisini. Böylece İkinci Yeni akımının öncüleri arasına adını yazdırdı. Fakat kendisine ait şiir tarzıyla her zaman farklılığını da ortaya koydu. Garip tesirinde gelme bir özellik olan sadelik ve anlaşılırlık şiirinin peşini asla bırakmadı.
📌 Uyar, 1959'da Dünyanın En Güzel Arabistanı adlı şiir kitabı yayımlandı. Bu kitaptaki şiirleri 1955-1958 yılları arasında Yenilik, Pazar Postası, Yeditepe, Seçilmiş Hikayeler Dergisi, Şairler Yaprağı gibi dergilerde yayımlanan şiirlerden oluşmaktaydı.
📌 Kitap, Uyar'ın dil, tema, imge, anlatım biçimi, biçim/öz ilişkisi açısından büyük bir değişimi yansıttığı ilk İkinci Yeni kitabı olma özelliği taşıyordu.
📌"Arz-ı Hal" şiiri ile Dünyanın En Güzel Arabistanı isimli şiirinde göze çarpan değişiklikler vardı. Şiire giren yeni temalarla karşılaştığımız bu edebi anlayışı Turgut Uyar şöyle ifade etmekteydi:
"Arz-ı Hal yayınlandığında yirmi yaşındaydım. 'Arabistan' yayınlandığında ise otuz iki. Okuduklarım değişmişti, mekânım değişmişti. Türkiye'de yeni bir toplumsal-siyasal yapı oluşuyordu. Ben de bu yapı içindeydim. Değişmeler etkiliyordu ister istemez. Hazır bulduğumuz şiir belki yetmiyordu bu yeni oluşum içindeki insana. Yani bu değişim bir bakıma zoraki bir değişim değildi. Tam tersine kendini zorlayan bir eğilimdi. Yeni insana, daha doğrusu değişen insana yeni anlatım olanakları aramak çabasıydı."
📌 Turgut Uyar'ın 1959'da yayımladığı üçüncü kitabı "Dünyanın En Güzel Arabistanı"nda yer alan şiirlerden biri olan "Göğe Bakma Durağı", kendi şiir serüveni içerisinde hem oluşturulan modern yapı ve ses, hem de modernist yaklaşımlarla yeni imgeler kurma açısından dönüm noktası olarak gösterildi.
📌 Uyar, "İkimiz birden sevinebiliriz göğe bakalım" mısrasıyla, 'insanların sahip olduğu güzelliklerin herkese eşit olarak dağıtıldığını ve onları görebilmek için büyük çaba sarf etmeden, sadece başını kaldırıp bakmanın yeterli olduğunu' aktarıyordu. Gökyüzü herkese eşit bir şekilde bahşedilmişti, insanların yapması gereken tek şey ise yalnızca başlarını kaldırıp onun güzelliğini fark etmekti.
"İkimiz birden sevinebiliriz göğe bakalım
Şu kaçamak ışıklardan şu şeker kamışlarından
Bebe dişlerinden güneşlerden yaban otlarından
Durmadan harcadığım şu gözlerimi al kurtar
Şu aranıp duran korkak ellerimi tut
Bu evleri atla bu evleri de bunları da
Göğe bakalım"
📌 Yayımlandığı sırada büyük tartışmalara neden olan Divan, isminde de anlaşılacağı üzere Uyar'ın geleneksel ögelerden yararlanarak oluşturduğu eseriydi.
📌 Kitapta, 1967-1970 yılları arasında, çoğunlukla Papirüs, Yeni Dergi, Dost, Türk Dili gibi dergilerde yayımlanan şiirleri yer almaktaydı. Şair Divan'da, yeni bir biçimsel denemeye ihtiyaç duymuş ve bu ihtiyacını da divan şiirinin ses özellikleriyle gidermeye çalışmıştı.
Turgut Uyar Divan'ından 20 çarpıcı alıntı...
📌 Kitapta divan edebiyatı nazım biçimlerinden gazel ve rubailer ile nazım türlerinden münâcaat ve naat ile karşılaşırız. Şekil açısından yararlanmanın söz konusu olduğu eserde, içerik noktasında divan şiirinin düşünce dünyasından herhangi bir etki görülmez. Geleneğin içerik noktasını şiirlerine taşıyan isim İkinci Yeni'nin en önemli isimlerinden Sezai Karakoç'tur.
"Büyüyen Giden Hüzüne Gazel
Bir güzel aşk yılının ortasında
Bir kestane ekerim büyür giderOrta Çağdan bir deniz haritasında
Bir iki harf bulurum büyür giderSen bir aklık gibisin sırasında
Boynun ve dediklerin büyür giderBiliyorum ikimiz arasında
Bir deste gül mü ne var büyür giderÖlür sonsuz çinisi bir soylunun
Bize bir mavi kalır büyür giderVe içilir bir devin sofrasında
Ara yerde bir hüzün büyür gider."