Matbaanın asıl kurucusu Mehmed Said Efendi kimdir?
Osmanlı'nın önemli diplomatı Yirmisekiz Çelebi Mehmed Efendi'nin oğlu olan Mehmed Said Efendi, bürokraside önemli görevlerde bulundu. Fransa ziyareti sırasında, matbaayı yakından görüp, inceledi. İlk Türk matbaasının kurulmasında ve işletilmesinde İbrahim Müteferrika'nın rolü büyüktü. Fakat Yirmisekiz Çelebizade Mehmed Said Efendi'nin, bu işteki payı zamanla unutuldu. Peki, matbaanın açılmasında nasıl bir rol üstlenmişti?
İlk Türk matbaasının kurulmasında ve işletilmesinde İbrahim Müteferrika'nın rolü büyüktü. Ancak Yirmisekiz Çelebizade Mehmed Said Efendi'nin bu işteki payı da gözden kaçırılmamalıdır.
Yirmisekiz Çelebi Mehmed Efendi'nin oğlu olan Mehmed Said Efendi, İstanbul'da doğdu. Sadaret mektubi kaleminde memuriyet hayatına başladı ve burada büro şefliğine kadar yükseldi.
Babasının Paris elçiliği sırasında onun kethüdası olarak beraber Fransa'ya gitti. Fransa'dayken bu ülkeyi inceledi ve Fransızca öğrendi.
Said Efendi, babası Yirmisekiz Çelebi Mehmed Efendi'nin elçiliği sırasında Fransa'da matbaayı yakından görüp, inceledi ve Osmanlı'ya geri döndüğünde babasının devlet nezdindeki nüfuzunu da kullanarak, ilk Türk matbaasının kurulmasını sağladı.
Yirmisekiz Mehmed Çelebi'nin elçiliği sırasında Paris'te yanlarında bulunan Saint Simon hatıratında, Mehmed Said Efendi'nin Paris'te bir matbaayı ziyaret ettiğini ve İstanbul'a dönüşünde bir matbaa açmayı düşündüğünü yazdı.
Bu bilgi matbaanın tesisinde onun rolünü açıkça ortaya koyar. Ayrıca matbaanın kurulması için izin alınmasında Mehmed Said Efendi'nin ve babasının devlet nezdindeki itibarları önemli rol oynamıştı.
Mehmed Said Efendi'nin matbaayı kurduktan sonra memuriyet hayatında yükselmesi sebebiyle matbaacılıktan erken ayrılması ve İbrahim Müteferrika'nın bu sahada fedakârane çalışmaları sebebiyle ilk Türk matbaasının kurulmasındaki rolü unutuldu.
Matbaacılıktan ayrıldıktan sonra Osmanlı bürokrasisinde üst düzey birçok görevde bulunan ve Fransa ile İsveç'te elçilik yapan Yirmisekiz Çelebizade Mehmed Said Efendi, 25 Ekim 1755'te sadrazamlığa tayin edildi. Ancak beş ay sonra 1 Nisan 1756'da azledilerek İstanköy'e sürüldü. Daha sonra Hanya, Adana, Mısır, Konya valiliğinde görev yaptı.
Mehmed Said Efendi, Ekim 1730 sonlarında I. Mahmud'un cülûsunu bildirmek üzere Rusya'ya şıkk-ı sâlis defterdarı pâyesiyle elçi olarak gönderildi. İki yıl sonra kısa bir müddet küçük rûznâmçeci oldu. Daha sonra I. Mahmud tarafından fevkalâde elçi sıfatıyla görevlendirildi.
*Şıkk-ı sâlis defterdarı: Tuna defterdarlığı
*Rûznâmçeci: Osmanlı Devleti'nde, devletin gelir ve giderlerinin günlük kayıt işleriyle görevli rûznâme kaleminin sorumlusu.
