İslamcılık hareketinin fikir önderi: Said Halim Paşa
Said Halim Paşa, çok okuyan, geniş kültür sahibi bir devlet adamıydı. Alçak gönüllü, iyi ahlaklı, nazik ve dürüst bir kişi olarak tanınan Said Halim Paşa, İslamcılık hareketi ile ilgili fikirleriyle tarihimizde kendine önemli bir yer edindi. Batıda eğitim aldığı halde dönemin diğer aydınları gibi Avrupa'yı bir kurtuluş olarak görmemiş, İttihat ve Terakki Cemiyeti'ndeki aşırılıkları frenlemişti. 'Ermeni kırımı iddiası' ile sorumlu gösterilmiş ve sürülerek esir kamplarında tutulmuştu.
Önceki Resimler için Tıklayınız
◾ Sultan II. Abdülhamid tarafından kendisine sivil paşalık rütbesi verilerek 21 Mayıs 1888'de Şûrâ-yı Devlet üyeliğine tayin edildi. Görevindeki başarısından dolayı kısa zamanda Rumeli beylerbeyliği pâyesine yükseltildi. Böylece sarayın ve padişahın gözde adamı oldu.
◾ Ancak onu çekemeyenler, Yeniköy'deki yalısında zararlı evrak, ayrıca silâh bulundurduğu gerekçesiyle saraya jurnal ettiler. Bu olaydan sonra Şûrâ-yı Devlet'teki göreviyle ilgisini azaltıp yalısına çekildi. Bir taraftan kitap okumakla, içtimaî ve tarihî incelemelerle, diğer taraftan eski eserleri toplamakla meşgul oldu.
◾ 1903'te Jön Türkler'le ilişkisi bulunduğu ileri sürülerek İstanbul'dan uzaklaştırıldı. Önce Mısır'a, ardından Avrupa'ya gidip Jön Türkler'le doğrudan münasebet kurdu, onlara maddî ve fikrî destek verdi.
◾ 1906'da Osmanlı Terakkî ve İttihat Cemiyeti'nin müfettişliğine getirildi. II. Meşrutiyet'in ilânından sonra diğer İttihatçılar'la birlikte İstanbul'a döndü.
◾ Şûrâ-yı Devlet'teki görevi yurt dışına çıkarılmış olmasına rağmen devam etmişti, fakat 3 Eylül 1908'de Şûrâ-yı Devlet'te yapılan tensîkatta kadro dışı bırakıldı. Aynı yıl belediye seçimlerinde İttihat ve Terakkî Fırkası listesinden Yeniköy Belediye Dairesi başkanı seçildi.
◾ Ardından İstanbul Belediye Genel Meclisi ikinci başkanlığına getirildi. 14 Aralık 1908'de II. Abdülhamid tarafından Âyan Meclisi üyeliğine tayin edildi. Bu sırada Cem'iyyet-i Tedrîsiyye-i İslâmiyye'nin (Dârüşşafaka) idare meclisi üyeliğine seçildi. Padişahın izniyle Âyan Meclisi üyeliğinden ayrılarak Paris'te İslamcılık üzerine incelemelerde bulundu.
◾ 1909'da Selânik'te yapılan İttihat ve Terakkî Kongresi'ne âyan üyesi sıfatıyla katılan Said Halim Paşa, 1912'de meclisin feshedilmesinden sonra kurulan Said Paşa kabinesine Şûrâ-yı Devlet reisi olarak girdi.
◾ Trablusgarp Savaşı esnasında İtalyan hükümetiyle barış müzakerelerinde bulunmak üzere Lozan'a gönderildi. 17 Temmuz'da Said Paşa hükümetinin görevden çekilmesiyle yeni hükümeti kuran Gazi Ahmed Muhtar Paşa görevini yenilemeyince görüşmeleri yarıda keserek yurda dönmek zorunda kaldı.
◾ Aynı yıl İttihat ve Terakkî Cemiyeti'nin genel sekreterliğine seçildi. Bâbıâli Baskını'nın ardından kurulan Mahmud Şevket Paşa kabinesine Şûrâ-yı Devlet reisi olarak girdi, üç gün sonra da Hariciye nâzırlığına tayin edildi.
◾ Mahmud Şevket Paşa 11 Haziran 1913'te öldürülünce Said Halim Paşa'ya vezirlik rütbesi verilerek sadâret kaymakamlığına, ertesi gün de sadrazamlık makamına getirildi, Hariciye nâzırlığını da üzerine alıp hükümeti kurdu.
