İlk kağıt fabrikasını kuran İbni Fazıl kimdir?
On yedi yıl boyunca Abbasilerin vezirliğini yapan İbni Fazıl, devlete çok büyük hizmetlerde bulundu. Hiç şüphesiz, en büyük başarısı ve hizmeti, Bağdat'ta açtığı, dünya tarihinin ilk kâğıt fabrikasıydı. 12 asır önce kurulan bu fabrika ile adını dünya tarihine altın harflerle yazdırdı. Peki, kağıdın tarihi serüveni neydi? İbni Fazıl, dünyaya tarihinin çehresini nasıl değiştirdi?
Milattan önce 3200'lü yıllarda Mezopotamyalı Sümerler yazıyı ilk kez kullanan ve bazı resimler çizen ilk halktı. O dönemde topraktan yapılan tabletlere yazılıyordu. Tabletler özel bir çamurdan hazırlanır, buraya yazılar hızlıca yazılırdı. Sonrasında sağlamlığı artırılması için pişirilirdi.
Diğer milletler, koyunun kürek kemiği, çanak çömlek parçaları, hayvan derileri gibi yerleri de yazı alanı olarak kullandı. Fakat yazılan bu alanlar ve yazı yöntemleri zor olduğu için yaygınlaşamadı.
Milattan sonra 105 yılında Çinliler, günümüzde de kullandığımız kâğıdı icat etti. Fakat bu icadın nasıl yapıldığı gizlendiği için seri üretime geçilemedi. Müslümanlar, 751 yılındaki Talas Savaşı'nda ele geçirilen Çinli esirlerden kâğıt üretiminin sırlarını öğrenmeleriyle birlikte Bağdat'ta kâğıt yayılmaya başladı. Çinli esirler, Semerkant'ta bir imalathane kurdu. Kısa süre sonra kâğıt, papirüsün yerini aldı ve üretimi batıda Şam, Taberiye ve Trablus'a kadar ulaştı.
Tüm dünyayı derinden etkileyen adım ise 794 yılında atıldı. Abbasi veziri İbni Fazıl bu yılda dünyanın ilk kâğıt fabrikasını kurdu. Kâğıt fabrikasını kurduktan sonra İbni Fazıl bununla yetinmedi. Malzeme olarak Çinliler gibi ipek değil keten kullanarak kâğıt maliyetini düşürdü. Kâğıdın maliyetinin ucuzlaması ve seri üretimiyle birlikte İslam âlimleri birçok eser yayınladı. Çinlilerin kullandığı dut kabuğu ham maddesinin yerine ilk kez keteni kullanmaya başladılar.
Keten kumaşları parçalara ayrılır, suyla ıslatılır ve mayalanırdı. Kaynatılarak alkalin kalıntılarından ve kirlerden arındırılan temiz keten parçaları, balyozla dövülerek hamur haline getirilirdi. Bu yöntem ilk kez Müslümanlar tarafından geliştirilerek kullanılmıştı.
Kâğıt fabrikasının kurulması sadece İslam medeniyetini değil tüm dünyaya tarihini değiştirip dönüştürdü. Bağdat'ta "darul'-kazz" (ipekböceği evi) mahallesi kağıt yapımıyla ünlendi. Kâğıdın imalatının kolaylaşması, ilmin de yaygınlaşmasını sağladı. Bu sayede aradan kısa bir süre geçmesine rağmen Bağdat'ta onlarca kitap dükkânı açıldı.
