Posta pullarından İstanbul panoraması
Pullar, İstanbul'u dünyaya duyuran, çoğu kez gözden kaçırılan küçük fakat etkili kaynaklardır. Pullar sayesinde bir ülkenin kültürüne dair çağlar aşan önemli detaylar yakalanabilir. Sizler için henüz internet yokken, iletişim alanı bugünkü kadar yaygın değilken, kilometreler aşıp dünyanın dört bir yanına seyahat eden pullar üzerinden İstanbul'a dair önemli kültürel bilgileri derledik.
Ülkemizde ilk posta pulu 1 Ocak 1863 tarihinde tedavüle çıkarıldı ve 13 Ocak 1863'te Sultan Abdülaziz fermanıyla kullandırılmaya başlandı. İlk pul üzerinde Sultan Abdülaziz'in tuğrasına yer verilmiş olup dikdörtgen şeklinde ve dantelsiz olarak çıkarıldı. Bu pullar ince sigara kağıdı üzerine Darphane-i Amire'de taş baskı tekniğiyle, beyaz üzerine siyah olarak basılmış ve sonra aniline boyaya batırılmış süngerle boyanmışlardır. Tuğra ve desenler Abdülfettah Efendi tarafından çizilmiş, Ensercioğlu Agop tarafından basımı gerçekleştirilmiştir.
Osmanlı Devleti, 1863 yılında ilk posta pulunu bastı ve postada kullanmaya başladı. Böylece, Asya'da yapışkan posta pulu basan ikinci bağımsız devlet Osmanlı Devleti oldu.
1920 sonlarından 1940 yılına kadar Türkiye, bir miktar pulu sergi ve demir yollarının açılışları için *sürşarjladı. Takip eden on yıl içinde Türkiye'nin pul basımı çok çeşitli hale geldi. 1937 yılına kadar Türkiye'nin pulları oyma baskı veya tipografi yöntemiyle basılıyordu. 1937 yılında litografi, 1938 yılında ise fotogravür yöntemiyle pul basıldı. 2012 yılında ise Türkiye Cumhuriyeti Pulları PTT'nin kendi matbaasında dijital baskı yöntemiyle basılmaktadır.
*Sürşarj; bir posta pulunun üzerine ikincil bir baskı işlemi yapılarak pulun üzerinde basılı bulunan değerin değiştirilmesidir. İhtiyaç olan belirli bir değerdeki pulun bulunmasındaki zorluk nedeni ile yapılabileceği gibi stokta kalmış pulların kullanıma sokulabilmesi amacı ile de yapılabilir.
Kullanımı 1863 yılında başlayan posta pulları, o tarihten bu yana yaklaşık 150 yıl boyunca çeşitli tür ve değerlerde tedavüle çıkarıldı. Pulların üzerinde önceleri yalnızca ülke ismi ve fiyat bilgileri yer aldı. Tema olarak kültürel, sanatsal, bilimsel ve edebi açılardan değer taşıyanlar işlendi.
Posta pulları vesilesiyle, ülkeleri birçok yönden tanıma imkanı sağlandı. 1863'ten beri topraklarımızda kullanılmaya başlayan pullar, 1913'ten itibaren İstanbul'un herkes tarafından bilinen mekanlarını da tema olarak kullandı.
*Yukarıda yer alan görseller Ankara Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Hakan Anameriç'in kişisel arşivinden alınmıştır.
