Osmanlı'nın son döneminden tarihe ışık tutacak belgeler

Osmanlı Devleti'nin son yılları ile Cumhuriyet'in ilk çeyreği sonuna kadar olan dönemdeki birçok yazışma ve belgeler İBB Atatürk Kitaplığı'nın web sayfasından erişime açıldı. Belgeler arasında Sultan Abdülhamid'in Hareket Ordusu'na mektupları, Enver Paşa'nın mektupları, Atatürk'ün yazışmaları, harplerdeki subay günlükleri, dönemin önemli simalarının hatıratları, Birinci Dünya Savaşında esir düşen askerlerin fotoğrafları, 6-7 Eylül Olaylarının raporları da yer alıyor. Osmanlı Devleti ve Cumhuriyet tarihine ilişkin çok sayıda belge, kitap ve evrakı dijital ortamda okurlara açan İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kütüphane ve Müzeler Müdürlüğü Atatürk Kitaplığı, Türkiye tarihine ait çok özel koleksiyonu da okurlara kazandırdı. 155 ana başlıktan oluşan koleksiyon içerisinde 2 bin 587 adet belge ve fotoğraf yer alıyor. Dijital ortamda 32 bin 363 poz elde edilerek hazırlanan koleksiyonda Arapça, İngilizce, Fransızca, Farsça ve Osmanlı Türkçesi dillerindeki belgeler tek tek ele alınarak kısa özetleri hazırlandı. Koleksiyon eserleri içinde Sultan Abdülhamid'in 5 Temmuz 1909 tarihli Selanik'ten Hareket Ordusu Kumandanlığı'na hitaben yazığı mektup ve diğer mektupları, Enver Paşa'nın Mahmut Şevket Paşa'ya mektupları, Sultan Abdülhamid dönemiyle ilgili çeşitli Avrupa gazetelerinde çıkan haber ve makalelerin saraya sunulan tercümeleri, Sadrazam Mustafa Reşit Paşa'nın Abdülhamid ile yazışmaları ve diğer mektupları yer alıyor. Atatürk Kitaplığı'nın web sayfası üzerinden erişilebilen belgeler arasında, Balkan Savaşları, Birinci Dünya Savaşı ve İstiklal Savaşı'na katılan birçok subayın günlükleri ile Rum ve Ermeni cemaatlerinin faaliyetlerine dair yazışmalar, 6-7 Eylül Olaylarına dair yazışma ve raporlar da dikkat çekiyor. Yeni bilgilerin yer aldığı metinler, yakın tarihe ve edebiyata dair önemli araştırmalara kaynak olacak. Matbu Vakanüvis tarihleri başlıklı çalışma Özel Gazetecilik Okulu Müdürlüğü tarafından 31 Mart 1952 tarihinde gönderilen gazetecilik öğrencilerinin ders saatlerini ve gününü bildiren yazı Falih Rıfkı Atay'ın Zeytindağı adlı kitabı hakkında Milliyet, Akşam, Vakit, Ulus ve Cumhuriyet Gazetelerinde çıkan Nisan 1932 tarihli kitap tanıtım yazıları, Nurullah Ataç, Selami İzzet Sedes, Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Behçet Kemal Çağlar, Hüseyin Cahit Yalçın ve Burhan Asaf Belge'nin kitap hakkındaki görüşleri / Falih Rıfkı Atay Topkapı Sarayı Müzesi salon ve depolarındaki eserleri gösterir cetvel Topkapı Sarayı Müzesi'nde sanat tarihi kaynaklarına yönelik notlar Dr. Mingana tarafından üç eski Kur'an'dan sahifeler ile ilgili yazı Falih Rıfkı Atay'ın, Sultanahmet, Karacaahmet, Eyüp gibi semtlerden bahsettiği notlar / Falih Rıfkı Atay Hazine-i Hümayun kasalar açılırken başlıklı Topkapı Sarayı Müzesi'nin kısa tarihini anlatan 3 Temmuz 1951 tarihli yazı 'İnönü Zaferlerini İsmet Paşa mı kazanmıştır?' başlıklı yazarı belli olmayan daktilo edilmiş yazı Nermin adlı bir hanımın babasına yazdığı mektuplar 4 Mayıs 1331 tarihli Halifeliğin kaldırılması ile ilgili haberlerin gazetelerde neşrinin tesiri ve Halifenin dört saat zarfında Sarayı terk etmeleriyle ilgili dönemin valisi Haydar Beyin emrini içeren Kilercibaşası Şükrü Yenal'ın anıları / Şükrü Yenal Galata Mevlevihane'si şeyh dairesi iç kapısı yanında defnedilmiş olan Aziz Dede, Agâh Efendi, Esrar Dede, Şair Leyla hanım gibi edebiyat ve musiki âleminin tanınmış şahsiyetlerinin mezarlarının tamirlerinin yapılması için ayrılan ödeneğin gönderildiğini bildirir 8 Nisan 1940 tarihli yazı / Yücel Hasan Ali Yücel Sultan Selim kızı Gevher Sultanın şeceresi Beyrut'ta İngiliz gemisi ile ilgili hadiselere dair Sait Paşa imzalı yazı Hazinede mevcut olan şirvanların, 1853 Kırım harbi esnasında Abdülmecid tarafından yaptırılanların özellikleriyle Mısır fatihi Sultan Selim Hazretlerine gönderilen Sancak-ı Şerif'ten bahseden yazı Frengi için hap yapımına dair Falih Rıfkı Atay'ın Roma, Tiran, Atina başlıklı kitabının kendi el yazısı ile müsveddesi / Falih Rıfkı Atay Medeniyyet-i İslamiye Tarihi kitabının 110. sayfasındaki Alamet-i Hilafet başlıklı yazı Ok atışları ile ilgili bilgileri ve Bursa, Gelibolu ve Edirne gibi muhtelif yerlerde bulunan Nişantaşları ile ilgili bilgi notu Topkapı Sarayı'nın 1924 yılında Müze haline gelmesine kadarki kısa tarihçesi Sıbyan ve mahalle mekteplerinde okuyan çocukların o esnada yaşadıkları olumsuzlukları ve sıkıntılı hayatlarını konu edinerek yazdıkları bazen mizahi bazen gerçek ilmi hayat hikâyelerini anlatır vesika Celal Bayar tarafından Kılıç Ali Paşa'ya yazılmış 29 Kasım 1941 tarihli mektup Trablusgarp'ta 38. alay binbaşısı tarafından Trablusgarp Savaşı'nın hazırlıkları için Münir Paşa'nın müzakereleri savaş sırasında ordunun durumu, yerli ahalinin durumu ve yanlış kararlar yüzünden savaşın seyrinin nasıl değiştiğini ihtiva eden Harbiye Nezareti'ne yazılmış gayri resmi rapor Dr. A. Gaijer'in 26 Eylül 1948 tarihinde yazmış olduğu mektuba cevaben yazılan, Türk Kumaşları ve Kadife başlıklı birinci bölümün 14-16. Yüzyıllar arası Türk Giyim ve Kumaşları ile ilgili olduğunu, kitabın ikinci bölümünün ise 17-19. yüzyıllar arası ile ilgili olduğunu ve bu bölümlerin İngilizce çevirilerinin gelecek senenin sonundan önce çevrilmesinin düşünülmediğini belirten 4 Ekim 1948 tarihli mektup Ayasofya Camii'nin Müze haline getirilmesi ile ilgili neler yapılması gerektiği ve bir komisyon oluşturulması gerekliliği ile ilgili Topkapı Sarayı Müzesi Müdür Tahsin Bey'e gönderilen 26 Ağustos 1934 tarihli yazı Çorlu-Silivri hattında Çorlu'ya doğru ne zaman hareket edileceğine dair kırmızı müfreze kumandanlığına gönderilen zarf Ahmet Refik'in Tarihsel İzlere Göre Topkapı Sarayı'ndaki Köşkler ve Değerleri başlıklı yazısında Sofa Köşkünü tanıtan gazetede yayımlanan makalesi / Ahmet Refik Osmanlı Bankasından çalınan 6 bin lira ve zannı ile ilgili 30 Eylül 1398 tarihli yazı Sultan II. Abdülhamid'e verilen ecnebi nişanları listesi Osmanlı Tuğralarının anlatıldığı ve II. Murad, I. Selim, I. Süleyman gibi padişahların tuğralarının örneklendiği çalışma notu Büyükçekmece ve Küçükçekmece gölleri arasındaki ordunun mevzi planı Yeni Camii'nin tarihçesi Benaki, Victoria, ve Albert Müzeleri'nde bulunan bayan giysilerinden ve yazıtlardan bahseden yazı Gece memuru Nedret Malkoç'un Bağdat Köşkü adlı şiiri / Malkoç, Nedret Kulekapısı'nda meydana gelen yangından ötürü Galata zabıtasından müfettiş Mehmed Efendi ve bir nefer askerle birlikte İtalyan tebaasından birinin yanan kürkçü dükkânının ve kâgir binanın tahkikatına dair 28 Mart 1295 tarihli yazı Beykoz'da bir Türk polisini kasten yaralayan İtalya devleti vatandaşının ifadesine dair 1 Kanun-ı Sani 1335 tarihli zabıt varakası. Ermeni Katolik Patrik seçimlerinde ruhani reisler ile cemaat arasında meydana gelen ihtilaftan dolayı seçim yapılana kadar Patrikhane İdare Meclisi'nce seçilen bir heyetin cemaat işlerine bakması talebinin uygunluğuna dair 21 Teşrin-i Sani 1329 tarihli yazı Mimar Paul Bonatz'ın çizmiş olduğu Ankara Devlet Opera Binası planı Viyana Sefiri Hüseyin Hilmi Paşa'nın Harbiye Nazırı Enver Paşa'ya Münih'te ikamet eden Binbaşı Ferit Bey merhumun zevcesi ve çocuklarına geçinmeleri için gerekli olan para tahsisini talep eden 27 Mayıs 1916 tarihli yazı Büyükada'da kuyulardan su çıkartarak büyük bir depoda toplayıp buradan dağıtımını yapabileceğinden beyanla, bu işin imtiyazını alan Hristo'nun kuyuların ve deponun inşası ile ilgili 28 Kanun-ı Sani 1303 tarihli protestoname sureti Salih Bey'e gönderilen 25 Mayıs 341 tarihli İsmet imzalı mektup Kütahya Mebusunun maden ocağı meselesine dair 26 Şubat 340 tarihli mektubu Münevver Ayaşlı'nın Şehzade Abid Efendi ile ilgili 'Son Şehzadesi' başlıklı yazısı / Münevver Ayaşlı 26 Aralık 1952 tarihinde Antalya Tekeli Mehmed Paşa Camiinde okunan 'İslam'da Kadınlık ve Kadınlarda Bulunması Lazım Gelen Vasıflar' konulu hutbe Ordu'nun silah insan para ve cephane durumunu, Bulgaristan, İngiltere, Amerika gibi devletlerin tutumlarının vaziyeti nasıl etkileyeceği Bolşevik ihtilalinin Almanlarla birleşmek üzere inkişafının yeni bir vaziyet ihdas edeceği gibi hususlara yönelik analiz Bingazi'de bazı kabileler arasında meydana gelen arbedenin önlenmesi arbedeyi çıkaran elebaşlarının tevkifi ve gerekirse İstanbul'a gönderilmesi hususuna dair 11 Mart 1291 tarihli mazbata Yüzbaşı Mehmet Vasıf Efendi'nin biyografisi Olası Kudüs işgali Yafa ve Hayfa çıkarmaları, Osmanlı ordusunun ve düşman kuvvetlerinin durumunu ve ordunun savaşa nasıl hazırlanması gerektiği hususlarına dair 29 Ocak 1331 tarihli 14. Kolordu Kumandanın görüşleri Farsça bir şiir Birinci Dünya Savaşı'nda Edirne-Meriç hattında Osmanlı Ordusu'nun umumi vaziyeti ile ilgili not Muallim Naci tarafından yazılan beyitler Kılıç Ali Paşa Camii ve hayrat-ı saire evkafı musakkafatından Beşiktaş'taki bostan yerinin mutasarrıflarından muhtar oğlu Süleyman'ın vefat etmesi üzerine hissesinin devrine dair belge, 20 Eylül 287 tarihli Elle çizilmiş Bizans haritası Daha önce belirlenen parolanın değiştirilmesine dair Manastır Mıntıka Kumandanı Miralay Mahmut imzalı 25 Teşrin-i Evvel 1328 tarihli Menzil müfettişliğine gönderilen yazı İstanbul'da 1923 ve 1924 yıllarında görülen son veba salgınları hakkında çalışma Kazım Şakir'in 1915 Gelibolu Harbi günlüğü / Kazım Şakir Erkan-ı Harp Kaymakamı Rıza Bey'in kendi el yazısı ile yazdığı 31 Mart Vakası hatıraları Balkan Harbi ile ilgili Osmanlı Orduy-u Hümayun-u Başkumandanlığı vekaleti antetli kağıtlara yazılmış bilgilendirme notları Esir Kamplarında çıkartılmış Türk Varlığı Dergisi 1 Mart 336 tarihli Rusya'daki Esirlerimiz Hakkında malumat başlıklı kitapçık Daha önce erişime açılan koleksiyon eserlerinden bir bölümü de Osmanlı dönemine dair kartpostallardan oluşuyordu. Uzun bir geçmişe dayanan kartpostal geleneğinin Osmanlı'da yaygınlaşması, 1893 tarihinde Chicago'da gerçekleşen bir fuar sonrası olmuştu. Tarihimizin en kapsamlı bu kartpostal koleksiyonunda, Fas, Tunus, Cezayir, Mısır, Lübnan, Filistin, Suriye, Anadolu ve Balkanlar gibi Osmanlı'nın en nadide coğrafyalarından 1900'lü yıllara dair fotoğraflar bulunuyordu. 'Tarihe ayna tutan fotoğraflarla Osmanlı kartpostalları' adlı haberimizi okumak için tıklayın.

Osmanlı'nın son döneminden tarihe ışık tutacak belgeler

İLGİNİZİ ÇEKEBİLECEK DİĞER MAKALELER

Ekrem Demirli: Hallac-ı Mansur Yazdığını Yaşadı, Yaşadığını Yazdı

Türkiye'nin Antik Mirasları: Keşfedilmeyi Bekleyen Kentler

Hafta sonu rotası: Edirne

Kul Hakkına Saldırı - 3: Gasp

FİKRİYAT GÜNDEM

İngiliz Aktivist Ruth Herbert, Filistin İçin Yürüdü: "İnsanlığımız Filistin ile Sınanıyor"

Semender nesiller

Tarihimizde unutulmayan uçak kazaları

Jew York tarihe karışıyor