İstanbul'un 16. yüzyılına ışık tutan seyyahlar
İstanbul'un dillere destan güzelliği ve zarafeti, deniz aşırı ülkelere kadar nam salmıştır. Bir pervane gibi uzak diyarlardan bu güzelliği duyup gelenler, şimdiye kadar gördüklerini unutup, hafızalarına İstanbul'u düşürürdü. Bu haklı şöhret, özellikle Osmanlı döneminde birçok seyyahın yolunu İstanbul'a çevirdi. Peki, İstanbul'un 16. yüzyılı nasıldı?
Jean Thevenot, kısa yaşamına uzun seyahatler sığdıran, daha çok gençken gezmeye başlayan bir seyyahtır. Başka bir mesleği yoktur. Onun en büyük şansı, seyahat kitapları yayınlayan, oryantalist ve diplomat bir amcaya sahip olmaktır.
Bu yüzden daha on sekiz yaşındayken, 1652 yılında Avrupa'da seyahate çıkar. Denizyoluyla Malta üzerinden İstanbul'a geldiğinde takvimler 2 Aralık 1655'i göstermektedir.
Büyük Türk İmparatorluğu'nun başşehrine ayak bastığında, bu coğrafya tam bir kriz dönemini yaşamaktadır. Ülke on dört yaşındaki bir hükümdarın naipleri tarafından yönetilmektedir. Thevenot, Köprülü Mehmed Paşa'nın sadarete gelmesine kadar yaşanan karışıklıklara bizzat şahit olur. Dokuz ay İstanbul'da kalan Thevenot, önce kentin genel bir tasvirine girişir.
''Galata'yı İstanbul'dan ikisinin arasında bulunan liman ayırıyor. Her iki yakada da çok sayıda kayık ve pereme var. Onlara binip çok cüzi bir para ödeyerek karşıdan karşıya geçebilirsiniz ve sizi işinizin olduğu yer bırakırlar. Kayıklar küçük tekneler, peremeler ise son derece hafif, küçük kayıklar ve dengeleri öyle hassas ki bir tarafa diğerinden biraz fazla yük yüklerseniz kolayca devrilebilirsiniz.''
Büyük mabetleri, Topkapı Sarayı'na, anıtları sıraladıktan sonra yavaş yavaş sokak aralarına, şehirdeki insanların günlük hayatlarına sızar. Halkın yaşadığı hayat, ondaki sıradanlık daha çok ilgisini çeker. Türklerin örf ve adetlerine, giysilerine, yemeklerine ve hamamlarına ait detaylar aktarır.
İslam'a epey uzun bir bölüm ayıran Thevenot, bu konuda oldukça doğru ve yansız bilgiler verir. Yolculuğu sırasında aldığı bir yara yüzünden 1667 yılında daha 34 yaşındayken Tebriz yolunda hayatını kaybeder.
1572'de Tübingen'deki yüksekokulunu bitiren Schweigger, 1576'da İstanbul'a tayin edilen Alman İmparatorluğu Elçisi Joachim von Zinzendorf'un yanına elçilik papazı olarak katılır. Elçilik heyeti 1 Ocak 1575'de İstanbul'a ulaşır.
İstanbul'da üç yıldan fazla kalan Schweigger, küçük çizimlerle donatılmış gezi kitabında çeşitli bilgiler ve gözlemler aktarır, özellikle kentin evleri hakkında ayrıntılı bilgiler verir. 3 Mart 1581'de deniz yoluyla İstanbul'dan ayrılan Schweigger, İskenderiye'ye ve oradan da yine deniz yoluyla Yafa'ya gelir ve Kudüs'ü ziyaret eder
Oradan kervan yolunu izleyerek Şam'a kadar gider ve Trablus'tan gemiye binerek Venedik yoluyla 3 Ekim 1581'de Almanya'ya döner.
Okullardan sonra en önemli yapılar imaret denilen bakımevleridir. Bünyesinde okul olmayan bütün cami vakıflarında imaretin yer aldığı bir bina verdir. Bunlar fakir ve bakıma muhtaç insanların barındırılması değil, doyurulması için yaptırmışlardır. Bir aşçı, fakir ve bakıma muhtaç insanlara burada yemek hazırlanır.
