Cennet meyveleri mezar taşı motiflerine nasıl yansıdı?

Anadolu'da hurma ağacı motifinin 17. yüzyıldan itibaren çok sık kullanılmaya başlandığı, natüralist üslupta çiçekler ile birlikte süsleme sanatımızın içine girdiği görülmektedir. Hurma ağacı kompozisyonlar içinde zaman zaman vazo zaman zaman saksı içine yerleştirilmiştir. Mekke – Medine tasvirli minyatürlerde, üzerinden kandiller sarkan sütun ve kemerlerle belirlenmiş, manzaralarla bezenmiş hurma ağaçlı kompozisyonların olması, bu coğrafyadaki ağaç motifinin uzun ömrün simgesi olduğunu akla getirmektedir.

Hurma ağacı motifi çiniden kumaşa, seccadeden tezhibe birçok yüzeyde kullanılmış önemli bir motiftir. Namaz kılınan seccadelerde kullanım örneği çoktur. 17. yüzyıla tarihlenen bir ipek seccade üzerinde yer alan hurma tasviri, bir mermer mezar taşında ya da bir çeşmede ayna olarak adlandırılan yüzeyde de karşımıza çıkar.

Topkapı Sarayı Valide Sultan Namaz Odası'nda 1668 tarihli Medine tasvirli çini panoda, Kara Ağalar Koğuşu'ndaki duvar resimlerinde, 17. Yüzyılın sonu ile 18 yüzyıl Kütahya çinilerinin cami ve mescitlerdeki Kabe ve Medine tasvirli panolarında kalem işi sanatı olarak hurma ağacı yer alır.

Kur'an-ı Kerim'de on bir ayette üzüm kelimesi geçmektedir. Yasin suresinde; "Biz orada hurmalıklardan üzüm bağlarından bahçeler yaptık. İçlerinde pınarlardan sular fışkırttık." denmektedir.

Atasözlerimiz içinde sıklıkla kullanılmış olan üzümle ilgili en bilinen atasözü, Üzüm üzüme baka baka kararır." Cümlesidir. Klasik sanatlarımız içinde, çiniden kalem işi sanatımıza, tezhibden minyatüre, ahşaptan taşa geniş bir perspektifte kullanımı vardır.