Anadolu'ya Selçuklu'dan miras 5 medrese

Medreseden ayrı yapılmış olan minare erken dönem örneklerden birisidir. Minarede uygulanan üç farklı tuğla örgü sistemi Anadolu'da tek örnektir.

Günümüzde cami olarak hizmet veren medresenin kubbesi açık ve altında su kuyusu vardır. Bu kuyuya eşlik eden yıldızlar tetkik edilirdi. Döneminde "astronomi yüksekokulu" olarak hizmet veren medrese, dünyada gayesine uygun gözlemevi olarak yapılan ilk yapıttır.

Taç kapının en üstünde yer alan tek satırlık kitabede, besmele ve Nahl sûresinin 90. ayetinin baş kısmı vardır. Binanın ortasında toprak altında kalmış bir havuz mevcuttur. Kuyu şeklindeki bu havuza akseden yıldızlar yüksekokulda incelenirdi. Böylece yurdun çeşitli yerlerinden gelen öğrenciler burada astronomi araştırmaları yaparlardı.

Tokat ilindedir.

Yağıbasan medresesi, Danişmentliler'den Nizamettin Yağıbasan'ın Tokat ve Niksar'da yaptırdığı iki medreseden biridir. Tokat' taki Yağıbasan medresesi ''Çukur medrese'' olarak anılır. 1152'de yaptırılan bu medrese, kapalı avlulu Anadolu medreselerinin ilk örneklerinden biri olması açısından önemlidir.

Kazanılan bir zaferin peşinden doğduğu için babası tarafından, "Düşman Basan" anlamına gelen Yağıbasan ismi verildi.

Bir bölümü Niksar kalesi'nin duvarlarına yaslanan medresenin Doğu ve Kuzey'inde iki eyvan, Batı'sında beşik tonozlu küçük mekânlar vardır. Her iki medrese de yalın, süslemesiz örneklerdir. En önemli özelliği Anadolu'nun ilk medreselerinden biri olmasıdır.

Giriş kapısı üzerindeki kitabede şu ifade yer almaktadır:

"Bu mübârek bina, el melik el âlem, el âdil ebu-l Muzaffer Yağıbasan bin Melik Gazi bin Melik Danişment'in emri ile 552 (Hicrî) senesinde yapılmıştır."