Arama
Oruç, hayata “dur” deme özgürlüğüdür
Rahmet ve bereket mevsimi olan Ramazan-ı Şerif'in hemen her detayında bir sır, hikmet gizlidir. Ramazan ayının en güzel ziyneti olan oruç, sadece yemek ve içmekten uzak kalmak değil insanın düşünmesinin önünü açan bir ibadettir. Ramazan ayının hakikatlerini, orucun hikmetlerini Lacivert Dergi'ye anlatan Ekrem Demirli, "İnsan yiyen, içen, çoğalan, toplum kuran bir varlıktır. Oruç ibadeti, bize bunların insan için temel bir şey olmadığını anlatmak istiyor." cümlesiyle Ramazan ayına ve oruç ibadetinin detaylarına mercek tuttu.
Her ibadetin bir maksadı ve sırrı olduğu söylenir. Peki, orucun maksadı nedir? Biz niye oruç tutarız?
Ekrem Demirli:
İbadetlerin maksadı, hikmeti ve faydaları vardır. Bunları ayrı ayrı değerlendirmek lazım fakat ülkemizde bunlar genellikle birbirine karıştırılıyor. Öncelikle şunu söylemek gerekiyor; her ibadetin öncelikli maksadı Allah'ı tanımaktır. Biz bunu gündelik dilde "Allah'ın rızasını kazanmak" şeklinde de ifade ederiz. Allah'ı tanımak ve Allah'ın rızasına ermek, aşağı yukarı aynı anlama gelecek ifadeler. Bir de fayda boyutu olduğu söylenir orucun. Bu sağlıkla ilgili olabilir çünkü Peygamber Efendimiz; "Oruç tutun, sağlık bulun" buyuruyor ama orucu faydadan dolayı değil maksadından ötürü tutmamız gerektiğini unutmamalıyız.
Orucun diğer ibadetler arasındaki yeri nedir?
Ekrem Demirli:
İslam'daki ibadetleri beş temel kategoride tasnif edebiliriz. Bunların her biri aslında ibadet tarzı gibi de düşünülebilir. Kelime-i şahadet getirerek Müslüman oluyoruz. Bu imanı temsil ediyor. Sonra namaz var, mâli bir ibadet olarak zekât var, ardından oruç ve hac var. Bunların arasındaki farka gelirsek; namaz, zekât ve hac görünür ibadetlerdir. Bir adamın namaz kıldığını uzaktan bakarak anlayabiliriz. Bir adamın zekât verdiğini, en azından zekâta benzer bir iş yaptığını uzaktan bakarak anlayabiliriz, görünür hale gelebilir. Bir adamın hac yaptığını da uzaktan bakarak anlayabiliriz. Oruç bu ibadetler içerisinde görünmeyen tek ibadettir. Bir insan bize oruçlu olduğunu söylemediği sürece biz onun oruçlu olduğunu bilemeyiz. Bunun için oruç, İslam içerisinde görünmeyen, gizli olan ibadetler arasındadır.
Oruçta gizlenen yahut görünmeyen şey nedir?
Ekrem Demirli:
Namazda ne görünüyorsa oruçta görünmez hale geliyor. Namazda Cenab-ı Hakk'ın huzurunda duruyor ve Cenab- ı Hakk ile konuşuyoruz. Oruçta ise bu konuşma ve huzurda durma gizli şekilde uygulanıyor. Kimse fark etmeden Cenab-ı Hakk ile beraber oluyor ve herkes onun huzurunda duruyor, onu düşünüyor, tefekkür ediyor ve onu tanımaya çalışıyor. Orucun temel prensiplerinin ilki budur. İkincisi ise şu: Oruç selbi bir ibadettir yani yapmamak üzerinedir. İbadet, en azından günlük dildeki kullanımlarında bir şey yapmak anlamına gelir. Namazı düşünelim; ayakta dururuz, rükûa gideriz, secde ederiz. Hep bir fiil vardır. Hac temelde iki rükündür; tavaf ederiz ve Arafat'ta dururuz. Zekât ise belli bir nisabın maldan çıkartılarak ihtiyaç sahibine ulaştırılmasıdır. Bunların hepsi bir fiildir ama oruç böyle bir ibadet değil. Oruç, bir şey yapmak değil, bir şey yapmamak üzerine kurulu bir ibadettir. Bundan dolayı ona selbi ibadet diyoruz.
Oruç en temel manasıyla neyi yapmaktan alıkoyuyor bizi?
Ekrem Demirli:
Yemiyoruz, içmiyoruz ve cinsellikten uzak duruyoruz. Bunlar insan davranışlarındaki temel fiillerdir. Hayatı yeme içme arzumuz ile çoğalma arzumuz ayakta tutar. Yemek, içmek bizim varlığımızı ayakta tutuyor, cinsellik ise neslimizin bekasını sağlıyor. Belli saatlerde biz bu temel arzularımızın dışına çıkarak, bunları yapmayarak yeryüzündeki temel korkularımıza, temel amaçlarımıza, temel arayışlarımıza karşı bağımsızlaşmak istiyoruz. Bunu şöyle ifade edebilirim: İnsan yiyen, içen, çoğalan, toplum kuran bir varlıktır. Oruç ibadeti, bize bunların insan için temel bir şey olmadığını anlatmak istiyor. Bu noktada; "Peki, insan nasıl bir varlıktır" sorusunu sormamız gerekiyor. İnsan, Allah'ı tanımaya, anlamaya, O'na benzemeye ve özgürleşmeye çalışan bir varlıktır. Oruç da bunları anlatıyor bize. Dolayısıyla, oruç üzerine konuşurken en temel fiillerimizin imsak ve iftar olduğunu unutmamak gerekiyor.
İmsak ve iftar deyince ne anlamamız gerekiyor?
Ekrem Demirli:
İmsak, insanın kendini tutması, geri çekmesidir. İftar ise orucun bozulmasını ifade eder, açılma, yayılma, genişleme halidir. Kendini tutma ve açılma hali. Orucu bu iki eylemle ve o selbi nitelikle düşünmek lazım.
Ekrem Demirli Cuma Yazıları