Anlamı uzaklarda aranması gereken söz sanatı

Yayınlanma Tarihi: 20.05.2019 14:59 Güncelleme Tarihi: 20.05.2019 15:24

Bugün de bir atasözü gibi tekrarlanan "Avazeyi bu aleme Davud gibi sal / Baki kalan bu kubbede bir hoş sada imiş." mısralarında hangi söz sanatının kullanıldığını biliyor musunuz? Ya da "Gül gülse daim ağlasa bülbül acep değil / Zira kimine ağla demişler kimine gül." dediğimizde hangi kelime dikkatinizi çekiyor?

11/17

"Sordum nigârı dedi ahbab
Semt-i Vefa'da doğru yoldadır."

Hüsnî

Yukarıdaki beyitte geçen "Vefa" sözcüğü tevriyeli kullanılmıştır. Yakın anlam "İstanbul'da semt ismi" iken uzak anlam "sadakat, bağlılık, sözünde durmak"tır. Asıl kastedilen ise uzak anlamdır.

12/17

"Ulusun, korkma nasıl böyle bir imanı boğar."

Mehmet Akif

Yukarıdaki dizede geçen "ulusun" sözcüğü tevriyeli kullanılmıştır. Yakın anlamı kurtların çıkardığı ses olan "ulumak" iken uzak anlamı "büyük, yüce"dir. Her iki anlamı da gerçek anlam olduğu için cümlede tevriye sanatı ortaya çıkmıştır.

13/17

"Minnet Hudâ'ya devlet-i dünyâ fenâ bulur
Bâkî kalır sahîfe-i âlemde adımız"

Bâkî

Yukarıdaki beyitte geçen "Baki" sözcüğü tevriyeli kullanılmıştır. Yakın anlamı "şairin adı", uzak anlamı da "sonsuza dek" olup asıl kastedilen de uzak anlamdır.

14/17

"Havada yaprağa döndürdü rüzgâr beni"

Muallim Naci

Yukarıdaki dizede geçen "rüzgâr" sözü tevriyeli kullanılmıştır. Birinci anlamı "esinti", ikinci anlamı da "zaman"dır.

15/17

"Tecemmu' eyleyip meydân-ı lahme
Tuz ekmek hâini bir nice bâğî
Koyup kaldırmadan ikide birde
Kazan devrildi söndürdü ocağı" mısralarında şair ocak kelimesini tevriyeli kullanmış, uzak anlam yerine Yeniçeri Ocağı'nı hedeflemiş, "kazan devrildi" sözüyle zihni bu algıya hazırlamıştır.

Keçecizâde İzzet Molla