Edebiyat tarihimizin ilk jübilesi kim için yapıldı?
Roman türünde en güçlü örneklerini veren Halid Ziya Uşaklıgil, hem kendi dönemini hem de kendinden sonraki dönemleri etkilemişti. Peyami Safa'nın "Biz hepimiz onun paltosunun altından çıktık." şeklinde ifade ettiği Türk romanının babası Halid Ziya'nın elli beşinci sanat hayatının kutlanması ve ona özel bir gece düzenlenmesi hiç kuşkusuz kayda değer bir geleneği de başlatmıştı: "Jübile!" İşte romanın öncüsü Halid Ziya ve edebiyat dünyasını bir araya getiren kutlama gecesi…
Yeşilköy'deki evinin o sessiz, sükûna gömülmüş inziva deminde Halid Ziya'yı ziyaret ederek çeşitli sorularına cevap bulmaya çalışan Feridun Kandemir, "güneşten kopmuş, yemyeşil zerrelerden doğmuş vehmini veren pırıl pırıl yaprakların altında, üstadın saçlarının aklığını, bakışlarının yorgunluğunu bütün o yılların izlerini bir lahzada unutturan Halid Ziya'nın canlı sesiyle" kendine gelir.
Sanat hayatının 55. yılını soran Kandemir'e, "Elli beşinci yıl mı, elli ikinci yıl mı bunu tayin edebilmek için evvela sanat hayatıma hangi yaşta ilk adımı attığımı tespit etmek lazımdır." diyen Halid Ziya şöyle devam eder:
"Ben öyle zamanın bir çocuğu idim ki, o vakit çocuklar, her zamanın çocuklarından daha ziyade yazı çılgınlığına müptela idiler. Evvela yazıma mektep çocuğu iken başladım. Bu tarihi alırsanız elli beş yıl demek doğru olur. Eğer İzmir'de ilk defa edebî bir dergi çıkardığım zamanı başlangıç olarak alırsanız, o zaman elli iki yıl demek lazım. Fakat yazı iptilasına nasıl tutuldum? Bunu ben de pek iyi tayin edemeyeceğim."
Feridun Kandemir'in "Yarım asrı geçen edebî hayatınızdan sizde kalan en canlı hatırayı sorabilir miyim?" şeklindeki sorusuna, Halid Ziya'nın verdiği cevap ilginçtir:
"Bir gün Anadolu'dan büyük bir seyahatten dönen Hüseyin Suad bana dedi ki: 'Sen hiç fütur getirme. Anadolu'nun neresine uğradıysam orada Mai ve Siyah'tan bir nüsha buldum. Senin bu kitabını ummayacağın yerlerde okuyorlar, seviyorlar. Sen kendini bahtiyar bir muharrir sayabilirsin!'
