Arama
İslam uygarlığından Osmanlı'ya astronomi hakkında 20 ilginç bilgi🌒🌙
Bundan 12 asır önce, gök cisimlerinin hareketlerinin nasıl tahmin edildiğini biliyor musunuz? Pek çok astronomi cihazının bulunuşu ilk İslam Uygarlığı döneminde sağlanmış ve günümüzdeki astronominin gelişmesine önayak olmuştur. İşte mazisi neredeyse insanoğlu tarihi kadar eski olan astronomi hakkında 20 ilginç bilgi...
Osmanlı'da olayları ve insanları ve etkilediği düşünülen ilme ''nücûm'' ve bu ilme sahip olanlara da ''müneccim'' denirdi. XV. yüzyılın sonları ile XVI. yüzyılın başlarında ortaya çıkmış bir müessese olan müneccimlik, astrologların saraylarda ''danışmanlık görevi'' verilmesiyle birlikte Osmanlı'da astroloji farklı bir konuma geldi.
Böylece padişahlar, sağlık konularından düşmanlarına kadar meraklarını giderirlerdi. Osmanlı'nın yegâne başarısındaki etkenlerde biri de bu kurumları merkezileştirmek, yani günümüz tabiriyle uzmanlaştırmaktır. ''Müneccim'' olarak adlandırılan astrologlar, müneccimbaşının kontrolü altında sarayda görev yaparlar. Bu kişiler fal bakan, gelecekten haber veren kişiler değildir. Yıldızları gözlemeyerek ''Ahkâm Takvimi''ni oluşturur ve bunun yanında önemli gün ve namaz vakitlerini hesaplarlardı.
"Gökküresi bilimi" anlamına gelen ilm-i felek terimi İslam dünyasında aynı zamanda "felekiyyât, ilm-i nücûm, ilm-i nücûm-i ta'lîmî, sınâat-i nücûm, sınâat-i tencîm, ilm-i hey'e, ilm-i hey'eti'l-âlem" de denilen astronominin en yaygın karşılığıdır.
1570'li yıllarla birlikte ünlü gözlemci Takiyüddin, bir gözlemevi açmak istedi. Vezir Sokullu Mehmet Paşa ve Hoca Saadettin desteğiyle III. Murat ikna eder. İstanbul'da 1577 yılında kuyruklu yıldızı gözlemleyip bununla ilgili III. Murat'a iyi şeyler alacağına dair açıklamalar yapmasıyla hayatının en büyük hatasını yapar.
Bu açıklamanın tersine İstanbul'da veba salgınının başlamasıyla padişahın ve halkın Takiyüddin'e dolayısıyla gözlemevine olan inancı sarsılır. Böylece halk, gözlemevinin felaket getirdiğini düşünür ve dönemin Şeyhülislamı olan Ahmed Şemseddin Efendi, III. Murat'a gözlem yapmanın uğursuzluk getireceğini, bunu yapmaya cüret eden kişinin ise sonunun ne olacağının bilinmeyeceğini, hatta bir memlekette horoskop hazırlanırsa devletin binalarının zelzele ile yıkılacağını söyler ve üç yıllık kısa bir macerası biter.
Müneccimler, ikinci Beyazıd zamanında sarayda resmi çalışan oldular. Böylece takvim, imsakiye hazırlamak, uğurlu ve hayırlı saati tespit etmek, şehzadelerin doğum haritasını incelemek gibi bazı görev ve sorumlulukları alırlar.
Osmanlıda eşref saatine oldukça önemi vardır. Birçok törenin açılışından, padişahların tahta çıkıp, ordunun sefere çıkmasından, nikâh kıyımına kadar her türlü iş ve vazife için eşref saatine başvuruldu.
17'nci yüzyıl gök bilimci Galileo Galilei'nin çalışmaları, İslam uygarlığındaki gök bilimcilerin Latinceye çevrilmiş olan çalışmaları üstüne kurulmuştur. Galileo'dan altı yüzyıl önce Müslüman gök bilimci Al-Bîrûnî, Dünya'nın kendi ekseni etrafında döndüğü fikrini öne sürmüştür.
Al-Biruni'ye kendi döneminin Leonardo da Vinci'si denmiştir. 901 yılındaki ölümünden önce Bağdat'ta yaşamış olan gök bilimci, matematikçi ve tercüman Sâbit Bin Kurrâ, eski Yunan ve Süryani dillerinde yazılmış bilimsel eserleri Arapçaya tercüme etmiştir.