Kıyafetname ve fizyonomiden doğan insan tanıma şifreleri
"Yüzünde nur var", "Maşallah, yüreğinin güzelliği gözlerine yansımış.", "Avuç içinde ben olan cömert olur." gibi birçok cümle var hayatımızda. Özellikle tanışmaların ilk izlenimlerinde merakla inceleriz karşımızda kim varsa. Dedektifler de bu yöntemi kullanırdı. Hatta ölüm anındaki yüz ifadesinden çıkarılan sonuca tıpta "Hipokrat maskesi" adı denir. Bu durum edebiyatımızda Kıyafetname, bilimde fizyonomi olarak karşımıza çıkar. İşte, insan tanıma şifreleri hakkında bilinmeyenler…
Önceki Resimler için Tıklayınız
Kıyâfetnâme ya da ilm-i kıyâfet alanında yazılan en meşhur manzum eser, Erzurumlu İbrahim Hakkı'nın Mârifet-nâmesi'nde bulunan mensur bölüm ve manzum olarak yazılan Kıyâfetnâme'sidir.
Türkçe yazılmış kıyafetname ile ilgili ilk eser olarak Bedr-i Dilşâd bin Muhammed Oruc'un 829/1426'da yazmaya başladığı ve sonra II. Murad'a sunduğu mesnevîsi Murad-nâme kabul edilir. Bu kitabın 40'ıncı babı bu alanla ilgilidir.
İlk müstakil eser olarak bilinen de Akşemseddîn-zâde Hamdullah Hamdî'nin Kıyâfet-nâme'sidir. Firdevsî-i Rûmî'nin Firâset-nâme'si, İlyas ibni Îsâ-yı Saruhanî'nin Kıyâfet-nâme'si, Abdülmecid ibni Şeyh Nasûh'un Kıyâfet-nâme'si, Niğdeli Visâlî'nin 1595'te Üçüncü Mehmed'e ithafen yazdığı Vesîletül-İrfân'ı, Lokman bin Hüseyin'in 1601'de yazdığı ve Üçüncü Murad'a sunduğu Kıyâfetü'l-İnsâniyye fî-Şemâili'l Osmâniyye'si en çok bilinen eserler arasındandır.
Göz
Gözi büyügün ıssı kâhil olur / Gözü büyükler olgun olur.
Küçük olsa hafif ü muhmîl olur / Küçük olanlar hafif ve ihmalcidir.
Göz karası zekâ alametidir / Göz karası zekâya işarettir.
Çeşmi büyüktür zarîf / Büyük gözlü zarif ve narin olur.
Gözleri gök eşkar ak / Gözleri gök, kızıl ve ak olsa
Olsa ol andan ırak / Ondan uzak dur.
Gülmek
Kande bisyâr olur ise hande / Kimde çok gülme olursa
Umma anda muvafakat sen de / O insanla bir uyuşma bekleme.
Çün tebessüm edeb 'alametidir / Çünkü tebessüm edebe işarettir.
Kahkaha bî-haya emâresidir / Kahkaha ise hayasızlığa işarettir.
Yüz güleç vü söz lezîz / Yüzü güleç sözü tatlı olan
Olsa o candır azîz / O insan azizdir sevilir.
