Astrologlar gökyüzündeki fenomenlerin hayatımızı etkilediğine inanırlar. Bu fenomenlerden biri de astronomide Merkür gerilemesi olarak bilinen olgudur. Astrologlar, Merkür gerilemesi yaşandığı dönemde seyahat edilmemesini, iş anlaşması yapılmamasını tavsiye ederken, insanları yeni arkadaşlıklar kurmamaları hatta yeni bir sevgili edinmemeleri konusunda uyarıyorlar.
Bu dönemlerde özellikle iletişim ve ulaşımdan uzak durulması gerektiği, modern iletişim araçlarının zarar görebileceği ifade edilir. Bu yıl Merkür gerilemelerinden birinin 12 Ağustos-5 Eylül arasına denk gelmesi, yani bayram tatilini kapsaması, özellikle kazaların artacağı gerekçesi ile ulaşımdan uzak durulması gerektiği uyarısı, astrolojiye önem veren çevrelerde paniğe neden oldu.
MERKÜR GERİLEMESİ NEDİR?
Gezegen kelimesi, gezgin anlamına gelen "gezeğen" kelimesinden türetilmiştir. Gezegenlere bu ismin verilmesinin sebebi gezegenlerin görünürde gök kürede hareketsiz duran yıldızlara göre bağımsız hareket etmeleridir. Antik çağlarda insanlar, bu hareketler sayesinde gezegenleri yıldızlardan ayırmayı başarmışlardı.
Eğer gezegenlerin gökyüzündeki hareketini izlerseniz, bunların genellikle doğudan batıya doğru hareket ettiğini görürsünüz. Ancak zaman zaman gezegenler yön değiştirip, batıdan doğuya doğru hareket ederler. Bu hareket retro ya da gerileme hareketi olarak bilinir. Bu hareket sırasında gezegenler gökyüzünde S ya da O harfine benzeyen şekiller oluştururlar. Merkür gezegeni de yılda üç-dört kere bu hareketi yapar.
'GERİLEME HAREKETİ' BİR İLLÜZYON
Gezegenlerin gerileme hareketi aslında Dünya'nın ve diğer gezegenlerin Güneş etrafında farklı hızda hareket etmelerinden kaynaklanan bir illüzyondur. Bir otomobili solladığınız zaman ona bakarsanız, araç arkaya doğru gidiyormuş gibi görünür. İşte gezegenlerin gerileme hareketi de böyledir.
Dünya'nın merkezde hareketsiz durduğunu düşünen antik astronom ve astrologlar gerileme hareketlerinin gerçek olduğuna inanırlardı. Oysaki bugün biz gezegenlerin Güneş etrafında hep aynı yönde döndüklerini biliyoruz. Merkür gerilemesi dahil, gezegenlerin gerileme hareketleri sırasında bu gezegenlerin gerçek hareketlerinde hiçbir değişiklik olmaz. Astrolojinin bu fenomenlere özel önem vermesi, Kopernik öncesinde geliştirilmiş olmasına dayanmaktadır.
İLETİŞİMİ ETKİLER Mİ?
Peki Merkür'ün gerileme hareketinin seyahati ve iletişimi etkileyeceği inancı neye dayanır? Merkür, Roma mitoloji ve antik dininde ekonomik kazancın, ticaretin, gezginlerin, iletişimin, konuşma sanatının, şansın koruyucusu haberci tanrıdır. Merkür'ün gerileme hareketi sırasında, bu koruyucu vazifesini aksattığı, uyku haline geçtiği ve söz konusu alanlardaki yönetimini yapamadığına inanılır. Dolayısıyla ticari anlaşmalar, iletişim ve gezginler koruyucusuz kalacakları için gezi, iletişim ve ticaretten kaçınılması gerektiği düşünülür. Her ne kadar artık böyle bir tanrının varlığına inanan olmasa da astrologlar bu tanrının sözde vazifelerini gezegene yüklemektedirler.
Bu bilgiler ışığında söz konusu iddianın ne kadar saçma olduğu ortadadır.
Birincisi, Merkür gezegeninde gerileme hareketi sırasında Dünya'yı fark edilir bir şekilde etkileyebilecek hiçbir değişiklik olmaz. Söz konusu hareket illüzyondur, Merkür gerçekte aynı yönde hareket etmeye devam eder. Bazıları bu durumu Merkür'ün yer çekimi ya da manyetik alanının Dünya'ya etkisine bağlamaya çalışır. Ancak söz konusu zamanda, Merkür'ün Dünya üstündeki ne yer çekimi ne de manyetik alan etkisi göz önüne alınacak oranda artmaz. Dahası bu fiziksel büyüklükler dahil, hiçbir fiziksel olgu astrologların iddia ettiği şekilde finansal anlaşmaları ya da yolculuğunuzu etkileyemez.
Merkür gezegeninin hareketleri ticari anlaşmaları, kullandığınız bilgisayarları, ya da gün batımlarında romantik görünmesi dışında sevgilinizle ilişkinizi etkileyemez.
İkincisi, söz konusu inanç, artık terk edilmiş mitolojik iddialara dayanmaktadır. Merkür ne kadar etkileyici olsa da sıradan bir gezegendir ve finans ile iletişime hükmedecek, gezginleri koruyacak güçlere sahip değildir, tanrı hiç değildir.
Sonuç olarak bayram tatilinde seyahat etmeniz ya da finansal anlaşma yapmanıza engel teşkil edecek astronomik bir olgu mevcut değildir. Başarısız anlaşmaların, ilişkilerin ya da bozulan bilgisayarların suçunu Merkür gezegenine atmak, hayatınızı onun hareketine göre planlamak bilimsel anlamda cehalettir.
ŞAŞIRTAN GERÇEKLER
Dünya'daki karanın beşte biri dağdır.
Dünya'daki suyun yüzde 97'si okyanuslardadır.
Kıtalar, her yıl birbirinden 2,5 cm uzaklaşır. Bu ortalama olarak tırnağın büyüme hızına eşittir.
Satürn'ün 150'den fazla uydusu vardır.
DOĞRU BİLDİĞİMİZ YANLIŞLAR
Astronotların sırf hapla beslendiği iddiası bilim kurgu filmlerinden esinlenen yanlış bir düşüncedir. Astronotlar normal yemek yerler. Mesela Apollo 11 astronotlarının uzaydaki ilk gün menüleri şöyleydi: Biftek, patates, üzüm suyu.
Maddenin katı, sıvı, gaz ve plazmadan ibaret dört hali olduğu inancı yanlıştır. Çağdaş fizik, maddenin 30'dan fazla halini keşfetmiştir.
GÜNCEL HABERLER
Devasa galaksiler keşfedildi
Heidelberg Üniversitesi'nde yapılan araştırmalar neticesinde evrenimizin hiç beklenmedik bir yerinde devasa galaksiler olduğu keşfedildi. Bu galaksiler, büyük galaksi bulutunun tam ortasında yer alıyor. Çok düşük yoğunluktaki bu dev galaksilerin keşfi, araştırmacı Dr. Thorsten Lisker'e göre oldukça önemli ve bir o kadar da kafa karıştırıcı. Heidelberg ekibi, bundan sonra, uluslararası başka bilim insanlarıyla birlikte Perseus Galaksi Bulutu'nun ücra köşelerini keşfetmeye devam edeceklerini belirtiyorlar. (Kaynak: Science News, 21-Ağustos 2017)
BİLİM TARİHİNDEN NOTLAR
Çığır açan astronom ve matematikçi Battani
Muhammed El- Battani (858-929) ünlü Müslüman astronom ve matematikçidir. Güneş yılı ve mevsimlerin uzunluğu gibi önemli astronomik ölçümleri, Batlamyus dâhil kendisinden öncekilerden çok daha büyük bir hassaslıkta hesapladı. Bulduğu Güneş yılı değeri, günümüzdeki değerden sadece 2 dakika 22 saniye farklıydı.
Hazırladığı astronomik tablolar yüzyıllar boyunca en doğru değere sahipti. Kopernik de, bazı astronomik büyüklüklerde Battani'den daha doğru değerler elde edemedi. Battani, Dünya ile Güneş arasındaki uzaklıkların değiştiğini tespit etti. Dünya'nın ekseninin eğik olduğunu buldu ve bu eğikliğin değerini 0,13 derece gibi ufak bir hata payı ile hesaplamayı başardı.
Ayrıca trigonometrideki sinüs ve tanjant fonksiyonlarını tanımlayan Battani, bunlara ilişkin önemli teoremleri ispatlayan ilk matematikçidir. Bilimsel devrimi yapan Kopernik, Kepler ve Galileo, Battani'nin çalışmalarına sık sık atıf yapmışlardır. Ay'daki kraterlerden biri Battani'nin ismini taşımaktadır.
Battani ibadetlerine düşkün dindar bir kişi olarak bilinirdi. Astronomi ile ilgili çalışmaları hakkında şunları demektedir: "Astronomiyle ilgili fenomenlere dikkatimizi vererek, gözlem yaparak ve onlar hakkında derinlemesine düşünerek Allah'ın birliğini ispatlamak ve Yaradan'ın gücünün boyutunu, engin bilgeliğini ve hassas tasarımını fark etmek mümkündür."
SÖZLER
Nerede olursak olalım ilim ana yurdumuzdur, cehalet ise yabancı bir yer. (İbn Rüşd)
BİLİMSEL BİLMECELER
Elinizdeki iki aynı görünen metal çubuk dışında hiçbir metal nesne olmayan bir odadasınız. Elinizdeki metallerden biri demir, diğeri ise mıknatıstır. Hangi çubuğun mıknatıs olduğunu nasıl tespit edebilirsiniz?
Bir bilge üç öğrencisini mantık sınavına tabi tutmaya karar verdi. Öğrencilerine şöyle dedi: "Üçünüzün de gözünü bağlayıp, alnınıza mavi ya da siyah nokta çizeceğim. Ondan sonra gözünüzü açacağım. En az bir adet mavi nokta görürseniz elinizi kaldırın. Kendi alnındaki şekli ilk tahmin eden sınavı geçecektir." Bilge üç öğrencisinin de alnına mavi nokta çizdi. Gözlerini açan üç öğrenci de elini kaldırdı. Bir süre sessizlikten sonra en genç öğrenci "Alnımda mavi nokta var" deyip sınavı geçti. Genç öğrenci alnındaki rengi nereden bildi?
Not: Cevaplar haftaya Pazar SABAH'ta
GEÇEN HAFTANIN ÇÖZÜMLERİ
Pazarlamacı hedefine ulaşamaz. Bir hafta boyunca sıcakta satılan dutlar, buharlaşma ile suyunun bir kısmını kaybedecektir. Dolayısı ile satıcı 5 tondan az dut satacak, para yatırdığı kadar kâr edemeyecektir. Büyük marketlerin bazı sebze ve meyveleri düzenli olarak ıslatma nedeni buharlaşmayı önlemektir.
Önce birinci düğmeye basın ve birkaç dakika açık bırakın. Ondan sonra birinci düğmeyi kapatın ve ikinci düğmeye basın. Yukarı çıkın. Yanan ampül ikinci düğmeye tekabül etmektedir. Yanmayan iki ampüle dokunun. Sıcak olanı birinci düğmeye tekabül etmektedir.
Sabah
DR. ENİS DOKO
PROF. DR. CANER TASLAMAN