Arama

Nedir bu 'blockchain' devrimi?

Bitcoin ile hayatımıza giren ve şifrelenmiş şekilde veri yönetimi sağlayan dağınık yapıdaki veritabanı anlamına gelen Blockchain’in, son dönemde sık bir şekilde adını duymaya başladık. Satoşi Nakamoto takma adını kullanan kişi veya kişiler tarafından yaratılan Blockchain yani blok zinciri, gitgide önem kazanarak herkesin aklından geçen bir sorunun hedefine dönüştü: "Nedir bu blok zinciri?"

Nedir bu ’blockchain’ devrimi?
Yayınlanma Tarihi: 4.4.2018 00:00:00 Güncelleme Tarihi: 04.04.2018 17:47

Blockchain'i kısaca şifrelenmiş işlem takibi sağlayan bir dağıtık veri tabanı olarak tanımlayabiliriz. Zincirleme bir modelle inşa edilen, takip edilebilen ama kırılamayan Blockchain teknolojisi, bir merkeze bağlı olmaksızın işlem yapmaya izin veriyor. Böylece işlemler direkt olarak alıcı ile satıcı arasında ve güvenli bir şekilde gerçekleştirebiliyor. Tıpkı bir zamanlar Napster üzerinden kişiler arası müzik paylaşımının yapılması gibi...

Dijital verinin kopyalanmasına değil dağıtılmasına izin veren blok zinciri, yepyeni bir internet türünün omurgasını oluşturuyor. Aslında dijital para birimi Bitcoin için hazırlanmış olsa da, teknoloji camiası bu teknolojiye yeni potansiyel kullanım amaçları buluyor. Tıpkı internette ya da otomobillerde olduğu gibi, blok zincirini kullanmak için nasıl işlediğini bilmeniz gerekiyor. Ama bu yeni teknolojiye aşinalık kazandıkça neden devrimci bir teknoloji daha iyi anlıyorsunuz.

Günümüzde bankaların da dâhil olduğu farklı oyuncular; e-ticaret, dosya paylaşımı ve haberleşme gibi işlemler için Blockchain'i keşfetmeye ve kullanmaya başladı. 2022 itibarıyla bankaların Blockchain'i kullanması durumunda masraflarını 15-20 milyar dolar azaltabileceği öngörülüyor.

YENİ BİR TEKNOLOJİ DEĞİL

Blockchain teknolojisi yeni bir sistem değil, daha önceden kullanışlılıkları kanıtlanmış birkaç teknolojinin kombine edilip uygulanmış hali. Bitcoin'in yaratıcısı Satoshi Nakamoto'nun fikrini bu kadar kullanışlı yapan şey özellikle 3 teknolojinin birleşimi: internet, özel anahtarlı kriptografi, teşvikleri yöneten protokol… Bunların birleşimiyle ortaya çıkan sonuç: güvenilir bir üçüncü kişiye ihtiyaç duyulmadan yapılabilen dijital para işlemleri. Dijital ilişkileri güvence altına alan şey, blockchain teknolojisinin basit ama kuvvetli ağ yapısına dayanıyor olması.

BİNLERCE KEZ KOPYALANAN BİR HESAP TABLOSU DÜŞÜNÜN

Bilgisayarlardan oluşan bir ağa binlerce kez kopyalanarak dağıtılan bir hesap tablosu düşünün. Sonra da bu ağın, söz konusu tabloyu düzenli olarak güncellemek üzere tasarlandığını düşünün. İşte blok zincirini anlamaya başladınız. Bir blok zincirindeki bilgi, paylaşılan ve sürekli güncellenen bir veri tabanı halinde varlığını sürdürüyor. Ağı bu biçimde kullanmanın bariz faydaları var.

Blok zinciri veri tabanı tek bir konumda saklanmadığı için, kayıtlar herkese açık ve kolayca doğrulanabiliyor. Bu bilginin hackerların erişip bozabileceği merkezi sürümü de bulunmuyor. Aynı anda milyonlarca bilgisayarda barındırıldığından, veri tabanındaki veriye internetteki herkes erişebiliyor.

BLOK ZİNCİRİNİN SAĞLAMLIĞI VE GÜVENİLİRLİĞİ

Blok zinciri, tıpkı internet gibi dahili bir sağlamlığa sahip. Ağ boyunca birbirinin aynı bilgi blokları saklandığından, blok zinciri:

1- Tek bir kurum ya da kuruluş tarafından kontrol edilemiyor.

2- Tek bir kırılma noktasına sahip değil.

Bitcoin 2008'de icat edildi ve o günden bu yana önemli bir problem yaşanmaksızın Bitcoin blok zinciri çalışmayı sürdürüyor. Şu ana kadar Bitcoin'in yaşadığı tüm sorunların altında ya hackleme çabaları var ya da yönetimsel hatalar. Bir diğer deyişle, bu sorunlar kötü niyetten ya da insan hatasından kaynaklanıyor; altında yatan konseptlerde hata olduğu için değil. İnternet de 30 yıl ayakta kalabildi. Bu da henüz geliştirilmeye devam eden blok zinciri teknolojisi için iyi bir haber demek.

"Blockchain teknolojisinde, özel anahtarlı kriptografi size sahiplik sunuyor. Böylece kimlik doğrulama gereksinimlerini halletmiş oluyorsunuz. Yani karşınızdakine, kendinizi tanıtmanız için vermeniz gerekenden fazla bilgi vermek durumunda kalmıyorsunuz. Bu yolla muhtemel bir hacker saldırısından da kurtuluyorsunuz."

HER 10 DAKİKADA BİR OTOMATİK GÜNCELLEME

Blok zinciri teknolojisi kendisini her 10 dakikada bir otomatikman güncelleyen bir fikir birliği halinde. Kendi kendini denetleyen bir dijital değer ekosistemi olan ağ, gerçekleşen her işlemi 10 dakikalık aralıklarla güncelliyor. Bu işlemlerin her birine "blok" adı veriliyor ve böylece ortaya iki önemli şey çıkıyor: İlki, şeffaflık ilkesinin tüm ağa gömülü ve herkese açık olması. Diğeriyse blok zincirindeki herhangi bir bilgi birimini değiştirmek için tüm ağınkinden daha büyük bir işlem gücüne ihtiyaç olması ve bu yüzden bozulmaması. Bu durum teoride mümkün olsa da, uygulamada olanaksız. Örneğin, Bitcoin toplamak için sistemin yönetimini ele geçirirseniz Bitcoin'lerin değerini de sıfırlamış oluyorsunuz.

DÜĞÜMLERDEN OLUŞAN AĞ

Blok zinciri, hesaplama yapan "düğümlerden" oluşuyor. Düğüm, blok ağı zincirine bağlı çalışan ve işlemleri onaylamakla ve aktarmakla yükümlü bir istemci çalıştıran bilgisayar demek. Düğümler blok zinciri ağına aktarıldıkları anda direkt blok zincirinin bir güncel kopyasını indiriyor. Bir araya gelen düğümler, internetin şu anki işleyişinden tamamen farklı ikinci düzey ve güçlü bir ağ oluşturuyor. Her düğüm, blok zinciri üzerinde bir yönetici ve ağa kendi isteğiyle katılıyor. Bu bakımdan ağın merkezi olmadığı söylenebilir. Bununla birlikte, her düğümün ağa katılmasının bir ödülü var: Bitcoin kazanma şansı.

Düğümlerin yaptığına "maden çıkarma" dense de aslında bu yanlış bir tabir. Aslında her düğüm, hesaplamalı yapbozları çözmek için birbirleriyle yarışıyor. Bitcoin, ilk başta blok zincirinin merkez noktasındaydı. Şimdilerdeyse bu teknolojinin sayısız uygulama alanından yalnızca biri olarak düşünülüyor: Günümüzde Bitcoin benzeri kripto para birimlerinin sayısı 700'ü aşıyor. Ayrıca orijinal blok zinciri konseptinin potansiyel uyarlamaları da şu anda sürüyor ya da geliştirme safhasında. Blok zinciri, yapısı itibariyle merkezi olmayan bir teknoloji. Blok zincirinde meydana gelen her şey tüm ağı etkiliyor. Bununda birtakım önemli sonuçları var.

İşlemleri doğrulamanın yeni bir yolu olan blok zinciri, geleneksel ticaretinin bazı yönlerini de geçersiz kılıyor: Söz gelimi, borsa işlemleri blok zincirinde neredeyse anında gerçekleşebilir ya da tapu kadastro gibi kayıtlar tümüyle halka açık tutulabilir. Bitcoin işlemlerini kaydeden veri tabanı, blok zinciri teknolojisi kullanan bir küresel bilgisayar ağı tarafından ortaklaşa yönetiliyor: Yani Bitcoin'in yöneticisi tek bir kurum değil, ağın ta kendisi. Merkezi olmayışı, ağın kullanıcıdan kullanıcıya esasıyla çalışabileceği anlamına geliyor. Bu kitlesel işbirliğinin potansiyelini daha yeni keşfediyoruz.

BLOK ZİNCİRİNİ KİM KULLANACAK?

Web altyapısında olduğu gibi, blok zincirinden de faydalanmak için iç yüzünü bilmek gerekmiyor. Şu anda blok zinciri teknolojisinin en büyük potansiyel kullanım alanı finans dünyası. Dünya Bankası 2015'te yapılan para transferlerinin 430 milyar ABD dolarını aştığını söylüyor ve şu anda blok zinciri geliştiricilere büyük rağbet var. Blok zinciri bu tür işlemlerde aracıyı ortadan kaldırabiliyor. Nasıl ki grafiksel kullanıcı arabirimleri masaüstü kavramı sayesinde bilgisayar kullanımını herkese açtıysa blok zincirini kullanmak için de "cüzdan" isimli grafiksel kullanıcı arabirimleri yaygın olarak kullanılıyor.

FİKİR HAKLARININ KORUNUMU

Bilindiği gibi, dijital bilgileri sonsuz defa kopyalamak ve internet sayesinde her yere dağıtmak olanaklı. Bu da web kullanıcılarına ücretsiz içeriklerden oluşan bir altın madeni sağlıyor adeta. Ne var ki telif hakkı sahipleri o kadar şanslı değil. Hem fikir haklarını yitiriyor hem de bu yüzden maddi zarara uğruyorlar. Akıllı kontratlar telif haklarını koruyabilir, yaratıcı eserlerin internetten satışını otomatikleştirerek dosya kopyama ve dağıtma işlemini ortadan kaldırabilir.

Örneğin İngiliz şarkıcı ve besteci Imogen Heap'in kurduğu Mycelia, P2P müzik dağıtımı için blok zinciri kullanıyor ve müzisyenlerin şarkılarını doğrudan hayranlarına satmasını sağlıyor. Aynı zamanda yapımcılara lisans örnekleri gönderiyor, telif gelirini şarkı yazarları ve müzisyenler arasında otomatikman bölüştürüyor. Tüm bunlar da akıllı sözleşmelerle otomatikleştirilmiş. Blok zincirlerinin kesirli kripto para birimlerinde ödemeyi mümkün kılması blok zincirinin bu senaryoda büyük başarı şansı olduğunu akla getiriyor.

KİMLİK YÖNETİMİ

Web üzerinde daha iyi kimlik yönetimine gereksinim olduğu şüphe götürmez. Kimlik doğrulama internet üzerinden gerçekleşen tüm finansal işlemlerin zayıf noktası. Ne var ki webden ticaretle birlikte gelen güvenlik risklerine karşı çözümler hiç de iyi değil. Dağıtılmış kayıt defterleri kim olduğunuzu kanıtlamanın geliştirilmiş yöntemlerini ve kişisel belgeleri sayısallaştırma fırsatını sunuyor. Güvenli bir kimlik sahibi olmak paylaşım ekonomisinde gerçekleşen çevrimiçi etkileşimler için de önemli olacak. Sonuçta iyi bir ün sahibi olmak internet alışverişin en temel gereksinimi.

Enerji ticaretinde hacim "blockchain" ile büyüyecekTaraflar arasındaki işlemin aracısız ve güvenilir bir şekilde gerçekleşmesini sağlayan blockchain teknolojisi, enerji ticaretinde hacmi artıracak. 04 Nisan 2018 Çarşamba 12:33 facebookta paylaş Share on Google+ yazıyı büyütyazıyı küçült

BANKALARIN VE HUKUK FİRMALARININ YERİNİ ALABİLİR

İnsanlık tarihi boyunca yatırım aktörlerinin boyutu sürekli değişti ama banka sistemleri ve hukuki yükümlülükler sabit kaldı. Her insan bu sistemin inceliklerini öğrendiğinde kendi hukuk danışmanı, kendi finans uzmanı, kendi banka müdürü oluyor. Örneğin A kişisi konut kirasını ödemek için otomatik ödeme talimatı verdiyse, B kişisinin dairesindeki kapı kodu sayesinde otomatik olarak 1000 TL'lik kira ücretini ödeyebiliyor. Her iki tarafın da, dolandırıcılık yapan veya hakkı olmayan arabuluculara ihtiyacı kalmıyor. Kişiden kişiye e-transfer gerçekleşiyor.

EN BÜYÜK DEZAVANTAJI HALA YAVAŞ OLMASI

Bir blok zincirin üzerine inşa edilen her uygulama, her değişiklik yapıldığında bu blok zincirin tüm geçmişinin tekrar işlenmesi anlamına geliyor. Yani günümüz bilgisayar teknolojisi bunun için oldukça yavaş kalmaya başladı.

Örneğin Bitcoin, ikinci en değerli kripto para olan Ethereum 13 işlem gerçekleştirirken yalnızca 8 işlem gerçekleştirebiliyor. Yasal olarak tanınan mevcut para transferlerinden sorumlu Visa ise saniyede 56.000 işlem gerçekleştiriyor, üstelik tamamen merkezi. Bitcoin ve Ethereum gibi blok zincirleri yükselişe geçtiğinden mühendislerin sırtında dev bir yük var: Sistemi hızlandırmak ya da yavaşlığa adapte etmek.

IBM, Microsoft, Apple, Novartis ve farklı sektörlerden birçok devin blok zincirlerine katılması bekleniyor. Sistemler çalışmaya devam ettikçe, bu yeni ekonomik sistemin güvenilirliği de artmaya devam edecek. Önümüzdeki yıl her insanın finansal okuryazarlık eğitimi alması ve kendilerini blok zincirleri üzerine geliştirmesi gerekiyor.

BLOCKCHAİN'İN ÇÖZEBİLECEĞİ TEMEL SORUNLAR

Günümüzde Dünya'daki toprakların %70'inin tapu bilgileri belirsizdir. Bu problem ülkemizde de sık sık karşılaşılan bir problemdir. Blockchain sistemi tapu bilgilerine uygulandığında aidiyet bilgilerinin hiçbir otorite tarafından değiştirilmesi mümkün olmayacak. Bu da emlak dünyası ve diğer varlık sınıfları için büyük bir güvenilirliği ortaya koyacak.

Paylaşım ekonomisinin temsilcileri olarak tanımlanan UBER ve AIRBNB markalarının iş modellerinde paylaşım olmadığı aşikâr. Zira paylaşımı yapanlar arasındaki ilişkiyi sağladığı için giderek zenginleşen bir merkezi otorite oluşuyor. Blockchain sistemi merkezi otoriteyi ortadan kaldırıyor. Gerçek anlamda paylaşım ve gelirlerin hakkaniyetli dağılımı söz konusu olabilecek.

Blockchain teknolojisi ile tüketici olarak tükettiğimiz tüm ürünlerde üreticiden gelen orijinal bilgiler ile şeffaflığı elde etme imkânımız vardır. Blockchain üretici ve tüketici arasındaki tüm aracıları ortadan kaldırdığı için bu kadar değerli ve önemli.

Her birimizin bir dijital kimliği var. Bugün bu kimliğe biz sahip değiliz. Bu kimliğe sahip olan ticari yapılar bizim bilgilerimizi kullanarak büyük reklam gelirleri elde ediyorlar. Blockchain kendi dijital kimliğimize sahip olmamıza imkân veriyor.

Bugün küresel olarak kişilerin yaptığı para transferleri bir yılda 600 milyar doları buluyor. Bu transferler blockchain teknolojisiyle daha düşük maliyetle insanlar arasında gerçekleştirilmeye başlandı. Western Union, Swift gibi uluslararası para transferlerinin merkezi otoriteleri ortadan kalkmaya başlayacak.

ENERJİ TİCARETİNDE HACİM BLOCKCHAİN İLE BÜYÜYECEK

Blockchain teknolojisinin enerji ticaretinde kullanımı sık sık gündeme geliyor, ancak kripto paralar nedeniyle bu durum gölgeleniyor. 25-26 Nisan'da İstanbul'da gerçekleştirilecek 6. Uluslararası İstanbul Akıllı Şebekeler ve Şehirler Kongre ve Fuarı (ICSG 2018) öncesinde kongre komitesi yazılı açıklama yaptı. Açıklamada görüşlerine yer verilen Aksa Enerji Elektrik Ticareti Yönetmeni Can Arslan, aracıların olmadığı güvenli bir ticaret ile enerji ticaretinde hacimlerin büyüyeceğini söyledi. Arslan, blockchain teknolojisinin yakın bir gelecekte pazarı dönüştüreceğini belirtti.

"Elektrik piyasası elektriğin 'al-sat'ından ibaret değildir. İletim, dağıtım ve talep tarafı yönetim problemlerini anlamadan, 'al-sat' piyasasının nasıl değişeceğini anlayamayız. Artan dağıtık yenilenebilir enerji üretimi ve reaktif enerji talebinin elektriğin iletim ve dağıtımında frekans yönetimini zorlaştırıyor. Frekans yönetiminin sorunsuz ve verimli işleyebilmesi için bizim akıllı sayaçlarla doğru ölçüm yapmamız lazım ve anlık olarak bu sonuçları şebekelerle konuşturmamız lazım. Peki bununla blockchainin ne ilgisi var? Blockchain teknolojisi, dağıtım şebekeleri seviyesinde gün içi piyasası yönetebilme imkanı veren platformların temelini teşkil ediyor. Böylece saatlik arz ve talep bölgesel olarak eşleştirilebiliyor ve dağıtım talebinin hatasız tahmin edilmesi sağlanıyor."

Can Arslan, blockchain teknolojisinin 3 önemli görevini tanımlama, yetkilendirme ve onaylama olarak sıraladı:

"Biz bu teknoloji ile onay süreçlerini güvenilir bir platformda kısaltmayı bu sayede hizmet kalitesini artırmayı hedefliyoruz. Güvenilirliğin nasıl olacağına karar vermek için mutabakat sistemleri var. Her mutabakat sisteminin artıları ve eksileri var ki, biz şu anda bunları inceleme ve tartışma sürecindeyiz."

BLOCKCHAİN NASIL ÇALIŞIR?

Bir blockchain oluşturmak için kullanılan üç temel unsur vardır:

Özel anahtarlı kriptografi,

Ortak defterli dağıtılmış bir ağ,

Ağın işlemlerini, kayıt tutumunu ve güvenliği sağlamaya yönelik teşvik.

KRİPTOGRAFİK ANAHTARLAR

Örneğin:

İki kişi internet üzerinden işlem gerçekleştirmek istiyor. İkisi de birer adet özel ve halka açık anahtar bulunduruyor. Bu blockchain teknolojisi bileşiminin asıl amacı güvenli bir dijital kimlik yaratmaktır. Kimliğiniz, bulundurduğunuz özel ve halka açık kriptografik anahtarların karışımı sonucunda ortaya çıkartılır. Bu anahtarların birleşimi aşırı derecede kullanışlı bir dijital imza oluşturur. Karşılığında, bu dijital imza size güçlü bir sahiplik kazandırır.

KİMLİK

Güçlü bir sahipliğinizin olması dijital ilişkilerinizi güvence altına almak için yeterli değildir. Kimlik doğrulama probleminizi ortadan kaldırır ancak hala daha işlemleri ve yetkileri onaylayabiliyor olmanız lazımdır. (Yetkilendirme)

DAĞITILMIŞ AĞ

Dağıtılmış ağın faydası ve bu ağ tipine duyulan ihtiyaç ormanda bir ağaç düşerse adlı düşünce deneyiyle anlaşılabilir. Eğer ormandaki bir ağaç düşerse ve kameralar bunu kayıt ederse, o ağacın düştüğüne emin olabiliriz. Çünkü niye veya nasıl düştüğünü tam olarak bilemiyor olsak da, düşmüş olduğuna dair görsel bir kanıtımız vardır.

Bitcoin, blockchain'inde de yukarıda bahsettiğimiz kameralar yerine, çok geniş bir ağa yayılmış doğrulayıcılar vardır. Bu doğrulayıcılar bir şey olduğu zaman, o olayı aynı anda ve aynı şekilde gördüklerine dair fikir birliği sağlıyorlar. Ama kamera yerine, matematiksel doğrulamayı kullanıyorlar.

Kısaca ağın büyüklüğü, ağın güvenliğini sağlamak için önemli. Bitcoin blockchainin en çekici özelliklerinden biri de budur. İnanılmaz geniş bir ağa ve çok büyük bir işlem gücüne sahiptir. İşleme sırasında Bitcoin 3,500,000 TH/s işlem gücü tarafından korunuyor. Bu sayı, dünyanın en büyük ilk 10.000 bankasının işlem hacminin birleşiminden daha büyüktür. Henüz iki senelik olan ve neredeyse hala daha test evresinde olan Ethereum, 12.5 TH/s işlem gücü tarafından korunuyor ki bu sayı Google'ın işlem hacminden daha büyüktür.

KAYIT SİSTEMİ

Kriptografik anahtarlar bu ağ ile birleştirildiği zaman, süper kullanışlı dijital etkileşimler ortaya çıkıyor. Bu süreç şöyle başlıyor: A tarafı özel anahtarını alıp bir nevi duyuru yaparak -Bitcoin söz konusuysa, bir miktar kripto para gönderdiğine dair- B tarafının halka açık anahtarına bağlıyor.

PROTOKOL

Dijital imzayı, zaman damgasını ve alakalı bilgileri barındıran bir blok, daha sonradan ağdaki tüm düğümlere yayınlanır.

AĞ HİZMET PROTOKOLÜ

Realist bir insan, yukarıda verdiğimiz ormanda ağaç düşmesi deneyine şu soruyla karşı çıkabilir: "Ormanın içinde bir milyon bilgisayar bir ağacın düşüp düşmeyeceğini kayıt etmek için niye bekliyor olsun? Başka bir deyişle, işlem gücünü ağın güvenliği sağlamak için nasıl ayarlıyorsunuz?"

Açık ve kamusal blockchainlerde bu durum madencilik ile oluyor. Blockchainlerde, kendi bilgisayarınızın işlem gücünü ağa hizmet etmeye adarsanız karşılığında ödüller alabiliyorsunuz. Yani insanların şahsi çıkarları, toplumun hizmetini sağlamaya yarıyor.

Bitcoin'deki protokolün amacı, aynı Bitcoin'in aynı anda farklı işlemlerde kullanılıp kullanılmadığını denetlemektir ve bu denetleme işi oldukça zordur.

Bitcoin bu açıdan altına, herhangi bir mal varlığına benziyor. Bitcoinler eşsiz olmalı ki değerli olsunlar. Bu eşsizliği sağlamak için, ağa hizmet eden düğümle POW (proof-of-work) matematik problemlerini çözerek yapılan her Bitcoin işleminin geçmişini tutuyor.

Yani bir nevi işlemcileri (CPU) ile oy veriyor. Yeni blokları ya kabul ediyorlar, ya da geçersiz oldukları sebebiyle reddediyorlar. Madencilerin çoğunluğu aynı karara varınca, zincire yeni bir blok ekliyorlar. Bu blokta zaman damgası oluyor ve bazen veri veya mesaj da olabiliyor.

Detaylı bilgi ve blockchain kullanımı için tıklayınız…

Derlenmiştir.
Popular Science, webtekno, koinbulteni

2024 Fikriyat. Tüm hakları saklıdır.
BİZE ULAŞIN