Gök bilim alanında bilinmesi gereken terimler
Gök cisimlerinin konumlarını, devinimlerini, birbirlerine olan uzaklıklarının ölçülmesini, fiziksel ve kimyasal yapılarını konu alan gök bilimi; astronomi, kökenleri ve evrimleri ile gök cisimlerini açıklamaya çalışır. Öyle ki gökyüzünü gözlemlemek, Müslümanların Mekke yönünü bulmalarına yardımcı olmuş; gerçekleştirilen gözlem ve keşifler de, Batı dünyasındaki astronomi çalışmalarını büyük ölçüde etkilemişti. Gök bilim konusuna daha iyi hakim olabilmek için bilinmesi gereken terimleri derledik.
Usturlap nedir?
Usturlap, gök cisimlerinin yükseltisini ölçmekte kullanılan araçtır. Astronomi ölçümlerinde kullanılmış tarihi bir ölçüm cihazıdır. Kullanım alanları arasında Güneş, Ay, gezegen ve yıldızın konumlarını belirlemek yer alır.
Prof. Dr. Fuat Sezgin'in dünyaya tanıttığı bilimsel buluşlar arasında usturlaplar da yer aldı. Usturlaplar, bilimsel ve teknik özelliklerinin yanında birer sanat eseri olarak bilim tarihinde özel bir yere sahiptir. İslam dünyasında usturlabı ilk keşfeden kişi, Abbasi devri astronomi âlimlerinden Ebu İshak el-Fezari'dir. Kendisi hem usturlabı ilk kullanan hem de hakkında ilk kitap yazan kişidir. İslamiyet'in farklı coğrafyalara yayılmasıyla birlikte namaz, oruç, kurban, hac gibi ibadetlerin zamanının ve kıble yönünün belirlenmesinde usturlaplar kullanılmaya başlanmıştır.
Dünyanın ilk Müslüman kadın mucidi ve gök bilimcisi Meryem El-İcliyye de, Halep'te dünyaya gözlerini açtığında, sadece ömrü ile sınırlı kalmayacak çalışmalarıyla yüzyıllar sonrasını etkileyeceğini kuşkusuz ki bilmiyordu. Ancak o, mevcut olana yaptığı eklemelerle geliştirdiği usturlab sayesinde yüzyıllarca gökyüzünün rehberi oldu.
İlim ve irfan medeniyetimizin yansıması: Modern Bilimin Öncüleri Sergisi