Yakup Beg ile Sultan Abdülaziz görüşmeleri

YAKUP BEG VE SULTAN ABDÜLAZİZ GÖRÜŞMESİ ◾ Uygur ile Türkiye Türkleri, güçlü ve ayrılmaz bağlarla birbirlerine bağlıdır. Cumhuriyet öncesinde yani Osmanlı döneminde bu duruma örnek gösterebileceğimiz birtakım gelişmeler yaşanmıştır. ◾ Bunlardan biri Doğu Türkistan'da bağımsız bir yönetim kuran Kaşgar Hanı Yakup Beg ile Sultan Abdülaziz'in müzakereleridir. Kaşgar nerede? KAŞGAR HANI YAKUP BEG KİMDİR? ◾ Yakup Han Bedevlet 1820 yılında, günümüzde Özbekistan sınırlarındaki Pişkent'te dünyaya gelir. Daha çocukken askeri kabiliyeti oldukça yüksek biri olduğu anlaşılır. ◾ Askeri alanda kendini geliştiren Yakup Beg, ilerleyen zamanda ise Hokand Askeri Kuvvetleri'ne girmeyi başarır. 1845 senesine gelindiğinde ise Hokand Hanı Hüdayar Han'ın dış ilişkiler memuru olur. Taşkent nerede? Özbekistan sınırları içinde yer alan Taşkent, Özbekistan'ın en büyük şehridir ve başkentidir. Bu kent, Özbekistan'ın kuzeydoğusunda yer almaktır. Pişkent nerede? Günümüzde Özbekistan sınırlarındaki Taşkent iline bağlı olan bir ilçedir. Hokand (Kokand) Hanı Hüdayar Han kimdir? Hokand Hanlığı'nın son hükümdarı olan Hüdayar Han, çeyrek asırlık hakimiyeti Türk tarihinde önemli değişimlere imza atmasını sağlamıştır. ASKERİ ALANDAKİ BAŞARISI ◾ Askeri zekasından ötürü Yakup Beg'e, Akmescit'in komutası verilir. Rus ordusu, bu bölgeyi işgal etme girişiminde bulunur. Kuşatma tam yirmi altı gün sürer. Yakup Han Bedevlet, bu işgale var gücüyle direnir. ◾ O dönemler Kaşgar'da hakimiyet kurmuş olan Sadık Beg, Cihangir Hoca'nın oğlu Buzuruk Han'ı Kaşgar hükümdarı yapmak ister. 1864 senesinde ise Hudayar Han, Buzuruk Han ile Yakup Beg'e bin kişilik bir ordu tahsis eder ve Kaşgar'a gönderir. Akmescit nerede? Zamanında Kırım Özerk Cumhuriyeti'nin bir parçası olan Akmescit, günümüzde Ukrayna sınırları içinde bulunur ve Simferopol adıyla bilinir. Cihangir Hoca kimdir? Cihangir Hoca, Hoca ailesinden Hoca Samırsak'ın oğludur. Hokand Hanlığı'nda dünyaya gelir ve Kâbil'de eğtimi görür. 1820'den itibaren üç kez Doğu Türkistan'a sefer düzenler. Uygurların dünyaya armağan ettiği 12 makam YAKUP BEG'İN BEDEVLET OLMASI ◾ Kaşgar'a gelen Buzuruk, Hudayar tarafından han olarak ilan edilir. Bu esnada Yakup Beg ise önce Kaşgar'ı alır ardından Kuçay'ı, Korlay'ı ve Turfan'ı ele geçirir. Güçlü bir askeri yapısı bulunan Yakup Beg, Buzuruk Han'ın iktidarını sonlandırır ve kendini 'Bedevlet, Atalık Gazi' ünvanları verilir. ◾ Yakup Han Bedevlet, zekasını siyasi bir araç görür; İngiltere, Rusya ve Osmanlı gibi devletler ile diplomatik ilişkiler kurar. Ticaret konusunda Rusya, askeri teçhizat alanında ise İngiltere ile arasını iyi tutar. Turfan nerede? Turpan olarak da bilinen Turfan şehri, günümüzde Doğu Türkistan sınırları içinde yer almaktadır. Bu tarihi bölge aynı zamanda bir vahadır. Yüzyıllardır devam eden Çin zulmü YAKUP BEG VE OSMANLI İLİŞKİLERİ ◾ Kaşgar Hanı Yakup Beg yönetimde bulunduğu süre zarfında, Osmanlı İmparatorluğu ile çok iyi ilişkiler kurar. Bilhassa Anadolu Türklerinin askeri yapısını örnek alır ve bu alanda pek çok yeniliğe imza atar. ↪ Osmanlı Devleti ise kuruluşundan itibaren Kaşgar Hanlığı'nın varlığından haberdardır. ◾ Hakim olduğu coğrafyada istikrarı sağlayan Yakup Han, İslam dünyasının hamisi Osmanlı ile temaslarını artırmak ister. Bu hedef doğrultusunda 1865 yılında, Osmanlı'ya Hokand elçisi Yakup Seyyid Han'ı gönderilir. Yakup Seyyid Han kimdir? 1818-1899 yılları arasında yaşamış olan Yakup Seyyid Han, Yakup Beg'in yeğenidir. Aynı zamanda bir diplomat ve elçidir. Cami ve türbeleriyle Doğu Türkistan SEYYİD HAN'IN OSMANLI'YA ELÇİ OLARAK GÖNDERİLMESİ ◾ Osmanlı Devleti, zamanında Türkistan hanlıklarına gerektiği ilgi ve alakayı gösteremediği için bunu telafi etme niyetindedir. Bundan ötürü Yakup Beg'e ekseriyetle yakın davranmaya ve yardımlar yapmaya başlar. ◾ Elbette bunun sebeplerinden biri de Osmanlı'nın, Asya siyasetinde etkin bir rol üstlenmek istemesidir. İstanbul'a elçi olarak gönderilen Seyyid Han Töre, Rusya'nın Hokand Hanlığı'nı tamamen yok etmeye niyetli olduğunu görür. Bunun üzerine 1870 yılında İstanbul'dan Hokand'a gitmek yerine direkt Kaşgar vilayetine geçer. Altay Kartalı: Osman Batur SULTAN ABDÜLAZİZ'İN YAKUP HAN'A YARDIMI ◾ Yakup Han Bedevlet, Kaşgar'a gelen yeğeni Yakup Han'ı bu sefer doğrudan Sultan Abdülaziz ile görüşmeye gönderir. Elçi, bölgede yaşanan Rus ve Çin tehdidini ve baskısını Sultan'a aktarır. ◾ Uygur Türklerinin isteklerini dikkate alan Abdülaziz, Kaşgar ordusuna; askerleri eğitmek üzere subaylar, iki bin tüfek, altı krupp topu, kapsül ve barut imal aletleri gibi yardımlar da bulunur. Sultan Abdülaziz kimdir? Sultan Abdülaziz, Osmanlı'nın 32. padişahı ve 111. İslam halifesidir. II. Mahmud ve Pertevniyal Valide Sultan'ın oğlu, Padişah Abdülmecid'in kardeşidir. 31 yaşında tahta geçen Abdülaziz, tahttan indirilip şehit edilmiştir. EMİR-ÜL MÜSLİMİN ◾ Kaşgar'a yardım götüren Osmanlı heyeti, yüz top atışıyla karşılanır. Yakup Beg ise Abdulaziz adına hutbe okutulması ve sikke basılmasını emreder. Abdülaziz tarafından ise Yakup Beg'e, Müslümanların Emiri manasına gelen 'Emir-ül Müslimin' ünvanı verilir. ◾ Yakup Han bu ünvanın verilmesinin ardından teşekkürünü bildirmek için, 7 Nisan 1875 tarihinde Sultan Abdülaziz'e bir mektup gönderir. Mektupta: 'Devlet-i Aliyye'nin sancağını açtıkları, hutbeyi halife adına okutup, sikkeleri Abdülaziz adına bastırdıkları' gibi ifadeler yer alır. ◾ Osmanlı ve Uygur Türkleri arasında yaşanan bu güzel gelişmeler bir zaman sonra Rusya ve Çin'in tarafından sekteye uğratılacaktır. Londra'daki kayıp Osmanlı Cami 93 HARBİ'NİN AĞIR KAYIPLARI ◾ Çin, 1869 yılında kalabalık ordusuyla önce Şansi'yi ardından Kansu bölgesini işgal eder. Yakup Han, Çin hükümetinin, Kaşgar Hanlığı'na karşı büyük bir taarruz içerisinde olduğunu anlar. Bunun üzerine elçi heyetindeki Murad Efendi ile yeğeni Seyyid Yakup Han'ı Payitaht'a, Sultan'dan askeri yardım istemek maksadıyla gönderir. ◾ İstanbul'a ulaşan elçiler, Abdülaziz'den sonra tahta geçen II. Sultan Abülhamid'e durumu izah eder. Fakat o dönemde 93 Harbi yaşanmaktadır. Bundan ötürü Osmanlı Devleti, Yakup Beg'in isteklerine olumlu yanıt veremez. ↪Böylelikle Osmanlı ile Yakup Beg'in siyasi ilişkileri sonlanmış olur. II. Sultan Abülhamid kimdir? 1876-1909 yılları arasında Osmanlı İmparatorluğu'nu yöneten, devletin 34. padişahıdır. Kaşgar nerede? Kaşgar vilayeti, günümüzde Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nin batısında yer alan tarihi bir vaha kentidir. 93 Harbi 93 Harbi, 1877-1878 yılları arasında Osmanlı ile Rus devleti arasında yapılmış olan bir Osmanlı-Rus Savaşı'dır. Türkistan'ın gözbebeği 10 cami YAKUP HAN BEDEVLETİN ŞEHADETİ ◾ 1876 - 1877 yılları arasında, Çin ordusu Yakup Beg'e karşı büyük bir hücuma geçer. Han, savunma için Aksu çevresindeki Davaçin Dağları'na sığınır fakat burada şiddetli çatışmalar meydana gelir. Çin ordusu çok kalabalık olduğundan Yakup Beg çekilme kararı alır. ◾ Çin, bu saldırılara devam eder ve tarih 16 Mayıs 1877'yi gösterdiğinde Turfan'ı ele geçirilir. 29 Mayıs günü ise Yakup Beg Çinliler tarafından zehirlenerek şehit edilir. Uygurların 'insanlık dışı toplama kamplarına' alınma gerekçeleri