Tophane Rotası

Tophane semtinin ismi nereden geliyor? 🔸 İstanbul'un Beyoğlu ilçesine bağlı olan Tophane, deniz kıyısına nazır güzide bir semttir. Muhit aynı zamanda Osmanlı'nın en eski sanayi bölgesi olarak da kabul edilir. 🔸 Bu semte 'Tophane' adının verilmesinin arkasında cihan hükümdarlarından Fatih Sultan Mehmed Han vardır. Sultan tarafından bölgeye top döküm atölyesi yapılır. Buraya ise daha sonra semte ismi verilecek olan 'Tophane-i Amire' denilir. 🔸 Bu güzide semtte tarihe tanıklık eden pek çok mimari eser bulunur. Bunlar sırasıyla; Tophane Kasrı, Nusretiye Camii, Tophane Saat Kulesi, I.Mahmud Han Çeşmesi, Kılıç Ali Paşa Camii, Kılıç Ali Paşa Hamamı ve Tophane-i Amire'dir. Dünyada ilklere imza atan sanayi tesisi; Tophane-i Amire 📍 Tophane Kasrı 🔸 Tophane'nin simgelerinde biri olan Tophane Kasrı, Necatibey Caddesi üzerinde ve Nusretiye Camii'nin hemen yanında yer alır. Eski Tophane Meydanı'nın en önemli öğelerinden biri olan bu kasır günümüzde tarihi mahiyeti pek bilinmeyen bir yapıdır. 🔸 Sultan Abdülmecid tarafından İngiliz mimar William James Smith'e inşa ettirilen binanın yapımı 1852 yılında tamamlanır. Kasır, padişahların Tophane'deki askeri tesisleri ziyaretleri veya şehri deniz yoluyla ziyarete gelen yabancı devlet adamlarının karşılanması esnasında kullanımı içindir. Mekan birçok önemli devlet adamını ağırlamıştır. 🔸 Rus Çarı'nın kardeşi Grandük Konstantin, Sultan Abdülmecid tarafından burada kabul edilir. Osmanlı-Yunan savaşına son veren 1897 Uluslararası Konferansı ve Lozan Antlaşması sonrası Uluslararası Boğazlar Komisyonu, Tophane Kasrı'nda toplanır. 🔸 Tarihi kasır mimari olarak ise denize paralel, dikdörtgen planlı ve iki katlı bir yapıdır. Dış yüzeyindeki süslemeler, ikinci katındaki konsollara oturtulan barok üsluptaki çıkma, kalem işi tavan süslemeleri ve mermer şömineleri kasrın en dikkat çeken özellikleri arasındadır. İstanbul'un tarihi kasırları 📍 Nusretiye Camii 🔸 İstanbul'da sur dışında inşa edilen en büyük camiler arasında bulunan Nusretiye Camii, Tophane semtinde yer alır. II. Mahmud tarafından yaptırılan selatin camilerden biridir. 🔸 Caminin bulunduğu bölgede 'Arabacılar Kışlası' isminde bir cami bulunur. Fakat burada yaşanan yangın sonrasında yerine daha büyük bir yapı olan 'Nusretiye Camii' inşa edilir. ↪ Cami ampir ve barok mimari üsluplar ile yapıldığı için o dönemin çok üstü bir tarza sahiptir. Türk geleneklerinin görüldüğü süsleme, hattat Mustafa Râkım ve Mehmed Hâşim ile Recâi Şâkir efendilerin yapıtlarıdır. 🔸 Tophane semtinde konumlanan bu cami tarihte önemli bir yere sahiptir. Dönemin Sultanı II.Mahmud, Yeniçeri Ocağı'nın kaldırılmasından sonra inşa ettirdiği yapıya, 'Nusret' yani 'Zafer' anlamına gelen adını vermiş olur. ↪ Her ne kadar sultan tarafından bu isim verilmişse de halk burayı, 'Tophane Camii' olarak tanır ve bilir. 🔸 Caminin açılışı nedeniyle bir madalya yaptırılır. Ön yüzünde yıldızın içinde bir tuğra ve yanında bir ay vardır. 'Nişan-ı iftihar' yazısı bulunur. Diğer yüzünde ise ve bir camii resmi yer alır, Cami-i Nusret yazısı vardır. Sultan Abdülhamid'in arşivinden tarihe tanıklık eden camiler 📍 Tophane Saat Kulesi 🔸 Sultan Abdülmecid tarafından Nusretiye Camii'nin yanına inşa ettirilir. Rivayete göre Sultan Abdülmecid, tebdil-i kıyafet gezdiği bir zaman mahkemelerin geç başladığını görür. 'Bu mahkemeler niçin bu kadar geç başlıyor?' diye kadılara sorar. 🔸 Kadılar ise 'efendim saatimiz yok bilemiyoruz vaktin nasıl geçtiğini' diye cevap verirler. Bunun üzerinde günümüzde Tophane'nin simgelerinden olan diğer bir adıyla Nusretiye Saat Kulesi inşa edilir. 🔸 İstanbul'da ayakta kalan en eski saat kulesidir. Kulenin deniz bakan üst kısmında, Sultan Abdülmecid'in tuğrası yer alır. 📍 I.Mahmud Han Çeşmesi 🔸 1732 yılında I. Mahmud tarafından, Tophane meydanına inşa ettirilir. 'Mahmud-u Evvel Çeşmesi' Lale Devri'nden sonra kültürel miraslarımız arasında yerini alan barok tarzı bir çeşmedir. 🔸 İstanbul'un en büyük üçüncü çeşmesinin bulunduğu yerde evvelce birçok dükkânların mevcut olduğu, bu dükkânların çeşmeye yer temini için yıktırıldığı sahiplerine başka yerde yeni dükkanlar yaptırıldığı bilinir. 🔸 Bundan dolayı meydanda büyük bir çınar ağacı da yetiştirilir. Bilinen eski bir gravürden ağacın varlığı tespit edilir. Bu çınarın altında Galata'nın birçok önemli şahsiyetlerinin sohbetler verdiği ve çınarın 1823 yılında çıkan büyük yangında, günümüzde Nusretiye Camii'nin yerinde bulunan Arabacılar Kışlası ve Tophane Kışlası ile beraber yandığı kayıtlara geçer. 🔸 Tophane Meydanı'nda bulunan çeşmeden yabancı seyyahlar uzun uzun bahseder. Fransız edibi Lamartine şunları söylemektedir: 'Beyoğlu sırtlarının eteğinde ve setlerinin üzerine birçok top kundakları dizilmiş bulunan muhteşem bir topçu kışlası civarında karaya çıktık. Hint pagotlarına müşabih olup göz alıcı renklere bürünmüş oymalı mermerden cephesi ipekten bir zemin üzerinde ince bir tentene gibi duran büyük bir çeşme sularını meydana akıtıyordu.' 🔸 Çeşme kitabesi şair Nafihi'ye aittir. Şairin on kıtalık kitâbesinde bulunan beyitin bir kısmında şunlar yazılıdır; 'Dedi bu çeşme-i ziba'ya Nahifi tarih 📍 Kılıç Ali Paşa Camii 🔸 Osmanlı'nın meşhur Kaptan-ı Derya'larından biri olan Kılıç Ali Paşa kendi adına bir cami yaptırmak ister. Dönemin padişahlarından III. Murad 'sen ki deryalar serdarısın. Bütün deryalar senin. Camini de deryanın üstüne yapasın.' söyleyince Tophane sahilinde bir koyu doldurarak camiyi yaptırır. 🔸 Tophane'de inşa ettirdiği caminin yanına büyük bir medrese ve hamam da inşa ettirir. Böylece bir külliye yapılmış olur. Kılıç Ali Paşa kimdir? İtalyan asıllı olan Kılıç Ali Paşa'nın gerçek ismi Giovan Dionigi Galeni'dir. 1520 yılında Osmanlı topraklarına gelir. Uzun seneler kadırgalara forsalık yapar ve daha sonra Müslüman olup Ali ismini alır. Trablus'un fethinde ve Malta kuşatmasında bulunur. Bir zaman sonra Osmanlı'nın önemli Kaptan-ı Derya'larından biri olur. 🔸 Kılıç Ali Paşa, caminin Mimarı olarak Mimar Sinan'ı seçer. Mimar Sinan bu camiyi adeta Ayasofya'nın bir benzerini kendi yorumlarını ekleyerek inşa eder. 🔸 Cami 147 pencere ile ferah ve huzur veren bir atmosferi sahiptir. İçindeki İznik çinileri ve Hüsn-i hat yazıları yapıda dikkat çeken unsurlar arasındadır. 🔸 Kılıç Ali Camii ustası Mimar Sinan tarihe geçecek şu cümleyi sarf eder: Deryalar kudursa ve azgın dalgalar kubbenin tepesinden aşsa, yine bu mabet kıyamete dek Allah'ın izniyle ayakta kalacak! Nitekim Mimar Sinan'ın dediği çıkar. Bu yapı, İstanbul tarihinin en yakın tanığı olur. Mimar Sinan'ın unutulmuş bir eseri: Kılıç Ali Paşa Medresesi 📍 Kılıç Ali Paşa Hamamı 🔸 Kılıç Ali Paşa Külliyesi'nin bir parçası olan hamam, 1583 yılında tamamlanır. Hamamın kubbeler arası geçiş içleri dilimli tromplarla sağlanır ve duvarları taş ve tuğla olarak karma teknik ile örülüdür. 🔸 Hamam, Mimar Sinan'ın eserlerine dair tezkirelerde bulunduğuna göre cami ile arasında bulunan medresenin de aynı zamanda tasarlandığı düşünülür. 🔸 Kılıç Ali Paşa Hamamı uzun yıllar yersiz yurtsuzların geceleri barındığı bir yer olarak kullanılır ve bu bakımdan şehrin tarihinde özel bir yer alır. 📍 Tophane-i Amire 🔸 Bulunduğu semte adını veren ve Osmanlı'nın en önemli sanayi tesislerinden biri olan Tophane-i Amire'nin yapımına Fatih Sultan Mehmed'in İstanbul'u fethetmesinden hemen sonra başlanır. 🔸 Galata surları dışında ormanlık araziye yapılmış olan tophane, üç kubbeli küçük bir bina olarak inşa edilir. Kurulmaya başlandığı tarihten I. Dünya Savaşı'na kadar önemini koruyan Tophane-i Amire'ye ilk kışla II. Bayezid döneminde eklenir. Ancak tesisin son şeklini alması Kanuni Sultan Süleyman döneminde olur. 🔸 Tophane-i Amire, yangın ve patlama gibi sebeplerle tarih içinde birçok kez yıkılıp yeniden inşa edilir. En kapsamlı değişiklik ve eklemeler III. Selim döneminde yapılır. Bu dönemde fırınlar geliştirilir ve hareketli modellere önem verilmeye başlanır. 🔸 Günümüze iki dökümhane binası ile Kalıphane olduğu düşünülen bir yapının kaldığı Tophane-i Amire, 1995 yılından sonra Askeri Müze'nin deposu olarak kullanılır. 🔸 1992 yılında Mimar Sinan Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi'ne devrilen binalar, günümüzde çeşitli sergi ve etkinliklerde kullanılmaktadır. Dünyada ilklere imza atan sanayi tesisi; Tophane-i Amire