Tarihin eşsiz güzelliklerini barındıran ahşap camiler

Ülkemizin en eski çivisiz camisi olan Göğceli Camii, 1206'da inşa edildi. Cami, ahşaptan yığma tekniğinde, köşelerde kurtboğazı geçmelerle, duvar boyunca tek parça olarak uzatılan, ahşap perdelerle inşa edildi. Samsun'un Çarşamba ilçesinde bulunan Göğceli Camii, 300 kişinin aynı anda namaz kılabileceği genişlikte. 8 asırdır ayakta olan caminin Malazgirt Meydan Muharebesi'nden sonra bölgeye gönderilen erenler tarafından yapıldığı rivayet edilir. İSLAM TARİHİNİN EN ESKİ 20 CAMİSİ Yapılırken hiç çivi kullanılmayan cami, ağaçlar balta ile yontularak düzeltilip tamamlandı. Ahşap cami, taşınabilir özelliktedir. Tabanı büyük taşlar üzerine yerleştirilmiş cami, kütükler yardımıyla yerden 60-70 cm yükseltilmişti. Alttaki derinlik yapının hava almasını, nemi ve çürümeyi önlemek için açılmıştır. İSTANBUL'DAKİ CAMİLERİN İLGİNÇ HİKAYELERİ Anadolu'daki beylikler döneminden yadigâr olan Mahmut Bey Cami, Kastamonu'nun Daday ilçesine bağlı Kasaba köyünde bulunur. Candaroğlu beylerinden Emir Mahmut Bey tarafından yaptırılan yapı, her biri 8 metre olan 4 ahşap sütun üzerine oturtularak bindirme tekniğiyle inşa edildi. Diğer çivisiz camilerden farklı olarak dışı taş kaplama, iç kısmı ise tamamen ahşaptır. Mahmut Bey Cami, 2014 yılında UNESCO tarafından Dünya Mirası Listesi'ne alındı. Caminin göz alıcı ve en önemli öğelerinden biri de Ankaralı Nakkaş Mahmut oğlu Abdullah tarafından yapılan kapısıdır. MİMARİ, TARİHİ VE ESTETİK AÇIDAN EN İHTİŞAMLI CAMİLER Türkiye'de çok az örneği bulunan bu kapının orijinali, güvenlik nedeniyle Kastamonu Etnografya Müzesi Liva Paşa Konağında bulunur. Orijinali yerine Kastamonu'nun en eski ahşap oymacılık ustalarından Hikmet Değirmencioğlu tarafından yapılan benzeri yerleştirildi. Cami içindeki tüm ahşap yüzeyler kökboyasıyla kalem işi süslendi. Tüm bu süslemeler hala orijinal haliyle durmaktadır. Mahmut Bey Cami hiç metal çivi ve herhangi bir aksam kullanılmamasıyla Türkiye'deki ender örneklerden biridir. SULTAN ABDÜLHAMİD'İN DESTEĞİ İLE İNŞA EDİLEN CAMİ 1596 yılında Lâdikli Hacı Abdurrahman tarafından yaptırılan Bekdemir Cami, Samsun'un Kavak ilçesinde bulunur. Çok sayıda çivisiz ahşap camiyi barındıran Samsun'daki önemli eserlerden biri olan bu yapı, mihrabındaki bal petekleriyle bilinir. Ahşaptan yığma tekniğinde inşa edilmiş olup, revaklar dahil olmak üzere içten düz tavan, dıştan kırma çatıyla örtülüdür. İÇİNDE CAMİ OLAN 5 ÜNİVERSİTE Meşe ağacından baltayla yontularak inşa edilen cami, kökboyalarıyla renklendirilen bitki motifleri ve geometrik desenlerle bezendi. Yerden bir metre yükseklikteki 4 taşın üzerine yapılan cami, bu yapım tekniği sayesinde sel ve taşkınlardan korunarak günümüze ulaşmayı başardı. Bekdemir Camii mimarisinin yanında çerisinde bulunan bal kovanı ve hikâyesiyle de halk arasında dikkat çeker. Rivayete göre tarihi caminin mihrabında zamanında arılar bal yapmıştı. Bu ballar satılarak camiye halı ve gaz lambası alınmış, cami görevlisinin maaşı da balların satılmasıyla elde edilen paradan karşılanmıştı. MAKEDONYA'DAKİ OSMANLI YADİGARI CAMİLER Selçuklu Veziri Fahreddin Sahib Ata'nın oğlu Afyon Sancak Beyi Nasuriddin Hasan tarafından 1272- 1277 yılları arasında yaptırıldı. Cami, ahşap kirişler ve lambriler üzerinde geometrik, bitkisel, yazılı ve figürlü kalem işi süslemeler bulunuyordu. Fakat bu süslemelerden çok azı günümüze ulaşabildi. Caminin kuzey cephesinde Selçuklu işçiliğinin en güzel örneklerinden biri olan ahşap mahfil yer alır. TARİH MERAKLILARININ BİLMESİ GEREKEN TERİMLER Afyonkarahisar Ulu Cami, yüksek nitelikli ahşap ve taş işçiliğinin yanında bezemeli tuğla minaresi ve Selçuklu'dan günümüze ulaşan en eski ahşap direkli camilerden biri olması hasebiyle Anadolu'daki yapı taşlarından biri olarak önemini koruyor. Minarenin tuğla örgülü gövdesinde yeşil sırlı tuğladan baklava motifleri kullanıldı. Minarenin tuğla örgülü gövdesinde yeşil sırlı tuğladan baklava motifleri kullanıldı. Ahşap sütunlar üzerindeki sarkıt ve baklava dilimli sütün başlıkları eskiden rengarenk boyalıydı. Harim, iri mukarnas başlıklı kırk ahşap direkle dokuz sahına bölündü. 40 adet ahşap direk üzerine oturtulduğu için Kırk Direkli Cami olarak da biliniyor. Afyonkarahisar Ulu Camii çivisiz bir şekilde künde kari tekniğiyle inşa edildi. Rivayete göre 1272'de Afyonkarahisar'ın Çavuşbaşı mahallesinde çıkan yangında 'Arasta' denilen pazar ve içindeki Hocabey Mescidi tamamen yanıp kül oldu. Bunun üzerine inşa ettirilen caminin içine çarşıdaki 40 esnafı temsilen 40 direk dikildi. Direklerin üstü farklı mukarnaslarla süslendi. Yapının mimarı ise ahşap ustası Neccar Emir Hacı Bey'di. Düzce'nin Akçakoca ilçesindeki Orhan Gazi Cami, 1323 yılında tomruklara çentik atılarak inşa edildi. Orhan Gazi dönemine yapılan cami, Çayağazı köyündeki mezarlıkta yer alır. Hiç çivi çakılmadan yaptırılan cami, 8 metre eninde ve 12 metre yüksekliğindedir. Yaklaşık yedi asır önce yıl evvel çantı tekniği ile uzun kütüklerin birbirine geçirilmesiyle, çivisiz olarak inşa edildi. Temeli olmadan inşa edilen yapılar, iri taşların üzerine kasnakların yerleştirilmesiyle sağlamlaştırılır. 2009'da restore edilen cami, şu an ibadete açık. Selçukluların Sivrihisar'da bıraktığı en büyük izlerden biri olan Ulu Cami, Anadolu'nun en büyük ahşap direkli camisidir. Yapımına 1231 yılında başlanan cami, dönemine bakıldığında, mimari açıdan kusursuzluğunu gözler önüne seriyor. Cami, Anadolu Selçuklu Sultanı I. Alaeddin Keykubad zamanında, 1232'de Emir Cemaleddin Ali Bey tarafından inşa ettirildi. 1274'te III. Gıyasettin Keyhüsrev'in vekili Abdullah oğlu Eminüddin Mikail Bey'in yaptırdığı onarımla bugünkü görüntüsüne kavuştu. 800 yıllık geçmişi bulunan cami, 67 direk üzerine yapıldı. Minaresi 1410'da eklenen, mihrabı 1440'taki onarımda yerleştirilen caminin minberinin ise 1924'te yıkılan Sivrihisar Kılıç Mescidi'nden getirildi. Caminin, ibadet nizamına göre mihraba paralel dikdörtgen planlı üç kapısı bulunuyor. Caminin çatısının yapımında sineklerden korumak için deve kuşu yumurtaları kullanıldı. Tabanı 1,5 metre boşluk bırakılarak alttan hava akımı oluşturacak güve oluşumu engellendi. Camide yer alan 67 direğin ilginç bir rivayeti bulunur. 63 direk peygamberimizin yaşını, 4 direk ise 4 halifeyi temsil ediyor. Çatısında 950 döşeme bulunuyor. Onun da Nuh Peygamber'in ölüm yaşını temsil ettiği söyleniyor. Arslanhane Cami, 13'üncü yüzyıldan kalan içi ahşap Selçuklu camilerinin güzel bir örneğidir. Ankara'da Samanpazarı Semti Aslanhane Mahallesi'nde yer alan caminin görünümü oldukça sadedir. 13. yüzyılda Ahiler tarafından yaptırılan caminin doğusunda bulunan türbe külliyesi duvarına gömülü antik aslan heykeli sebebiyle Aslanhane Cami olarak anılır. Minberindeki bir kitabeye göre mimarı, Ebubekir Mehmet'tir. Kendi türünün en güzel örneği olan caminin mihrabı üstün sanat değeri taşır. 24 ahşap ayak üzerinde yapılan cami, tek katlıdır. Caminin minaresi, yer yer gök mavisi lacivert çinilerle süslendi. Caminin dışında bir hazîre ile Ahî Şerafeddin Türbesi bulunur. Bu cami sadece Ankara'nın değil, bütün Anadolu'nun kıymetli unsurlarını günümüze kadar koruyabilmiş en değerli Türk eserlerinden biridir. Konya'nın Beyşehir ilçesi İçerişehir Mahallesi'nde bulunan Eşrefoğlu Cami, Orta Asya'da Semerkant, Buhara gibi eski Türkistan şehirlerinde yer alan ağaç direkli camilerin ülkemizdeki önemli örneklerinden biridir. Anadolu'daki ahşap direkli camilerin en büyüğü ve orijinali olan Eşrefoğlu Cami, 1296-1299 yılları arasında inşa edildi. Eşrefoğlu Camii, anıtsal taç kapısı, eşsiz mihrap ve minberi, üstün ahşap ve çini işçiliği yönünden ağaç cami müzesi gibidir. 4.58 metre eni 6.17 metre yüksekliğiyle Konya'daki bütün camilerin minberlerinden daha büyük bir minbere sahiptir. Türk mimari tarzının en güzel ahşap örneklerinden birisi olan Eşrefoğlu'daki minber tamamen ceviz ağacından üstün bir işçilik ve zengin bir süsleme ile oymalı, çatmalı ve tutkalsız olarak yapıldı. Çoğul ahşap sütunları barındıran ve tavanı tamamen ahşap, kalem işçiliği ile süslenmiş, minberi tamamen ahşap olan Eşrefoğlu Camisi, Selçuklu ulu camilerinde görülen özelliklerin tamamını barındıran tek örnektir. Çok sayıda ahşap sütun üzerine inşa edilen caminin damındaki karlar, yüzyıllar boyunca çatının ortasındaki boşluktan ortadaki havuza atıldı. Bu sayede ortamı nemlendirerek yakılan sobalardan ötürü ahşap sütunların çatlayıp kurumasını engellendi. Ahşap işçiliğinin nadide örnekleriyle dolu olan cami, UNESCO tarafından 2012 yılında Dünya Mirası Geçici Listesi'ne alındı. Anadolu Selçuklu Devleti'ne başkentlik yapan Konya'nın, dört bir tarafı Anadolu Selçuklularının seçkin eserleri ile donatıldı. Bu eserlerden birisi olan Sahip Ata Külliyesi, Konya'nın Meram İlçesi Sahip Ata Mahallesinde bulunur. Cami, 1258 yılında Selçuklu veziri Sahip Ata Fahrettin Ali tarafından inşa ettirildi. 1277 yılında yaptırılan külliyenin mimarı Keluk b. Abdullah'tır. Külliye yerleşim planı olarak, kuzeyde cami, caminin mihrap duvarına bitişik inşa edildi. İçinde Fahreddin Ali, eşi ve çocuklarının kabirleri bulunan türbe, türbenin güney duvarı bitişiğinde hânkâh, hemen yol aşırı karşısında çifte hamam yer alır. Sahip Ata Cami, 1871 yılında yıldırım düşmesi nedeniyle yıkılmasından dolayı yenilendi. Sonraki yıllarda da cami gerek doğal afetler sonucunda gerekse zamanla yapılan müdahalelerle birçok değişikliğe uğradı ve kapsamlı onarımlar geçirdi.

Tarihin eşsiz güzelliklerini barındıran ahşap camiler

GÖĞCELİ CAMİ