Tarihi Kazan şehrinin işgali

KADİM BİR ŞEHİR: KAZAN ◾ Günümüzde Tataristan sınırları içinde yer alan Kazan şehri, Türk tarihi açısından büyük öneme sahip kadim bir kenttir. 'St. Petersburg nasıl kuzeyin payitahtı ise Kazan da doğunun payitahtıdır.' İşte bu nokta, kültür başkentini temsilen doğu ile batının sentezi kabul edilmektedir. ◾ Kent, bir kazana benzediği için Kazan adı verilir. Orta Türkçe dönemine ait olan kazan sözcüğü, 'büyük bakır kap' manasını karşılamaktadır. Tatarların günlük hayattaki tezahürleri: Maniler KAZAN'DA İLK TÜRK HANLIĞI ◾ Kuzey yarım kurede bulunan Tataristan, Hunlardan itibaren Türklerin yaşadığı bir coğrafya olmuştur. Zamanla burada yaşayan Türkler kendilerini geliştirmiş ve devletler kurmuşlardır. Bunlardan biri de Kazan topraklarında uzun yıllar hakimiyet kuran Kazan Hanlığı'dır. ◾ Kazan Hanlığı, tarihte mühim bir yere sahip olan Altın Orda Devleti'nin parçalanmasının ardından kurulan bir Türk hükümranlığıdır. Hun Devleti Türkler, en geniş sınırlara Hun Devleti zamanında geçer. Bu devletin var olduğu dönemde düzenli ordu kurulur, Çin ile ilk defa mücadale edilir, onlu sistemi kullanılır. İpek Yolu ve Çin Seddi bu dönemlerde inşa edilir. KAZAN HANLIĞI'NIN KURULUŞU ◾ Adını şehirden alan Kazan Hanlığı, Volga (İdil) ile Kazanka nehirlerinin üzerine kurulur. Hanlık; Tataristan, Başkurdistan, Çuvaşistan gibi Türklere ait topraklar ile Udmutr, Mari, Saratov, Penza, Ryazan gibi vilayetleri kapsamaktadır. ◾ Avrasya'nın kalbi Kazan, Rus işgaline kadar ticaretin, bilimin, ilimin ve daha pek çok faaliyetin kuzey yarım küredeki merkezi kabul edilir. Volga Nehri Diğer adıyla İdil Nehri 3500 km ile Avrupa'nın en uzun nehri olarak kabul edilmektedir. Kazanka Nehri Diğer ismiyle Kazansu Nehri, Tataristan'ın başkenti Kazan şehrinde yer alır ve 142 km uzunluğa sahiptir. Tarihin izinde: Kırım yapıları ALTIN ORDA'NIN MİRASÇILARI ◾ Kazan Hanlığı, 1437 yılında Altın Orda Devleti'nin dağılmasından sonra ortaya çıkan Türk topluluğudur. Hanlığın kurucusu, Altın Orda'nın son hükümdarı Uluğ Muhammed Han olarak kabul edilmektedir. ◾ Altın Orda'nın son hükümdarı olan Uluğ Muhammed, yıkılan devletini yeniden canlandırmak adına Kazan Hanlığı'nı güçlendirmeye çalışır. Altın Orda Devleti Altın Ordu adıyla da bilinen devlet, 1241 yılında Cengiz Han'ın torunu Batu Han tarafından, Saray şehri merkezli olarak kurulur. Uluğ Muhammed Han kimdir? Uluğ Muhammed Han, 1419- 1437 yılları arasında Altın Orda'yı; 1438-1445 yılları arasında da Kazan Hanlığı'nı yöneten isimdir. RUSLARLA İLK MÜCADELE ◾ Uluğ Muhammed Han, Kazan Hanlığı'nı kurduktan bir süre sonra komşusu olan Rus Kenzliği ile anlaşmazlıklar yaşamaya başlar. Bunun üzerine Han, Rus Knezliği'nin merkezi Moskova'ya seferler düzenler. ◾ Tatar Türklerinin üst üste saldırıları sonucunda Rus yönetimi, hanlığa vergi tahsil etmeyi ve Han'ın oğlu Kasım'ın adına Hakimov'da bir hanlık kurulmasını kabul eder. Rus Knezliği Kiev Dükalığı olarak bilinen Rus Knezliği, 13. yüzyılın ortalarında kurulan ve Rusya, Belerus ve Ukrayna topraklarını kapsayan bir devlettir. Kısacası Rus Knezliği, Slavların ataları olarak kabul edilir. Kasım Hanlığı Ryazan kenti yakınlardaki Oka Nehri'nin kuzey kıyısında bulunan Kasım Han tarafından kurulan Tatar Hanlığı'dır. Tatarların bilgesi: Şehabettin Mercani KORKUNÇ İVAN'IN KAZAN'I İŞGALİ ◾ Kazan'ın işgaline zemin hazırlayan olaylar silsilesi, Muhammed Han'ın ölümüyle vuku bulur. Kazan Hanlığı'nın ilk yöneticisi vefat ettikten sonra yerine oğlu Mahmud tahta geçer. ◾ Muhammed Han'ın oğulları; Mahmud, Halil, İbrahim arasında taht kavgaları yaşanmaya başlar. Yaşanan bu durum hanlığı içten içe zayıflatır ve çöküşüne zemin hazırlar. HANLIKTA TAHT KAVGALARI ◾ İbrahim ile Kasım arasında yaşanan taht kavgaları, III. Ivan'ın işine gelir, iki kardeş arasında yaşanan gerginlikten faydalanır. Rus Knezi Ivan, Han oğlu Kasım ile işbirliği yapar. Kasım'a taht konusunda yardım eder.(!) ◾ Bu olay sadece iki kardeşin taht kavgası ile sınırlı kalmaz, öz kardeşler birbirlerine düşman kesilir ve aralarındaki kavgalar, İbrahim ölenceye kadar sürer. İbrahim'in ölümünden sonra Kazan topraklarında Rus nüfusu artmaya başlar. Süyümbike'nin mücadele dolu hayatı RUS YANLISI BİR YÖNETİCİ ◾ Hanlığın hüküm sürdüğü 115 senede toplam 19 kez han değişir. 15 han tahta çıkar, bunlardan bazısı birkaç defa tahtı işgal eder. Hanlığın sonunu hazırlayan etmenlerden bir diğeri ise yerli aristokrat sınıfının iki gruba ayrılarak devlet işine karışmasıdır. ◾ 1487 senesinde Kazan, Ruslar tarafından işgal edilir. 9 Temmuz 1487 tarihinde başkent düşer. Fakat Knezlik, Kazan Hanlığı'nı tamamıyla ortadan kaldıracak güçte değildir. ◾ Bu nedenle Rus Knezi, Han oğlu Kasım gibi kendisine tâbi olacak ve Ruslara hizmet edecek bir yönetici ister ve Kazan tahtına Muhammed Emin'i çıkartır. I.SAHİP GİRAY DEVRİ ◾ Muhammed Emin ile bir anlaşma yapar. Anlaşmanın şartları şöyledir: Kazanlılar Ruslara karşı asla savaşmayacak ve Moskova büyük knezinin izni olmadan kendilerine han seçemeyeceklerdir. 1502 yılına gelindiğinde Muhammed Emin, Kazan tahtına üçüncü kez oturur. Fakat hiç beklenmedik bir olay olur. Han, 1505'te Moskova'ya karşı sefer açar. ◾ 22 Mayıs ve 22 Haziran 1506 tarihlerinde Rus orduları mağlup edilir. 1509'da Han'ın ölümünden sonra Moskova'nın aday gösterdiği Şah Ali tahta geçer. Fakat bir süre sonra Şah Ali'nin aleyhtarları, Kırım yöneticisini yardıma çağırır. Bu vesileyle I. Sahip Giray Han, Kazan tahtına geçer. Aleyhtarları ne demek? KAZAN'IN DÜŞMESİ ◾ Kırım tahtına geçen Giray Han, Rus Knezliği ile iyi geçinme siyaseti takip etmek ister fakat böyle yaparak Kırım-Kazan iş birliğini sekteye uğratır. Han ise knezliğin merkezi Moskova'ya yalnız başına karşı duramayacağını bildiğinden Osmanlı İmparatorluğu'ndan yardım talep eder. Fakat o dönemler Osmanlı savaşta olduğundan gerekli yardımı temin edemez. ◾ Bu süreçte Ruslar, Kazan'ı işgal etmeye ve gün geçtikçe Rus nüfusu bölgede artmaya devam eder. En son tahta geçen Süyümbike ve oğlu Ötemiş Giray, Rus Knezliği'nin başına geçen VI. Ivan'ın baskılarına dirense de Rus ordusu, 20 Ağustos 1552 tarihinde Kazan'a ulaşır ve 23 Ağustos'ta şehri kuşatır. ◾ Tahmini iki ay kadar süren çarpışmalar sonrası Kazan, 15 Ekim 1552'de düşer. VI.Ivan olarak tanınan Korkunç Ivan, knezliği istediğine kavuşturmuştur. Kazan'ı yakıp yıkar, taş üstünde taş bırakmayarak kadim Türk diyarında uzun yıllar silinmeyecek acı izler bırakır. Süyümbike'nin mücadele dolu hayatı