Said Halim Paşa'ya göre Dünya Savaşı'na nasıl girdik?

Son dönem Osmanlı sadrazamlarından Sait Halim Paşa, Hidiv ailesine mensuptu. Devlet adamlığının ötesinde çağının öncü mütefekkirlerinden Sait Halim Paşa eserleri ile üşünce dünyamızı da etkilemişti. Kavalalı Mehmet Ali Paşa'nın oğlu Mehmet Abdülhalim Paşa'nın oğlu olan Sait Halim Paşa, Siyasal Bilgiler eğitimini İsviçre'de tamamlamış, dört yabancı dil bilen bir devlet adamıydı. SAİD HALİM PAŞA VE KLASİK ESERİ: BUHRANLARIMIZ İttihat ve Terakki Fırkası'nın iktidarı süresince genel sekreterlik, Şûrâ-yı Devlet Reisliği, Hariciye NAzırlığı, Sadâret Kaymakamlığı ve Sadrazamlık görevlerini ifa etti. 29 Nisan 1921'de Roma'ya yerleşen Paşa, Aralık 1921'de bir Ermeni Komitacı tarafından şehit edildiğinde arkasında kitaplarını bırakmıştı. İSLAMCILIK HAREKETİNİN FİKİR ÖNDERİ Sait Halim Paşa'nın Sebilürreşad'da yayınlanan 'Türkiye'nin Harb-i Umûmîye İştirakindeki Sebepler' başlıklı eseri, bir Osmanlı devlet adamının I. Dünya Savaşı'na bakışını göstermekte. İslamcılık fikrinin önemli düşünürlerinden Sait Halim Paşa'nın eseri bir hatıra olmaktan çok dönemin bürokrasisinin olaylara bakışını net şekilde izah etmekte. Savaşın ilanının ardından var olan siyasi manzarayı ve dış güçlerin Osmanlı üzerindeki emellerini Paşa şöyle anlatmıştı: 'Hasımlarının Şark Meselesi' nin çözümünde, başka bir deyişle Osmanlı'nın bölünmesi hususunda mutabık kaldıkları Kırım Savaşı'ndan beri, İtilaf Devletleri'nin Türkiye'ye karşı takındıkları düşmanca tavrın giderek azalmış olması, onu pek çok şeyin değiştiğine inandıramamıştı. Bu imparatorluk, Fransa ve İngiltere tarafından, artık Avrupa'nın dengesi için vazgeçilemez görülmemekteydi, tam tersine sürekli tehlike arz eden bir amil olarak değerlendiriliyordu. Rusya'nın İstanbul'u ele geçirme hayali ile Fransa'nın Suriye'yi, İngiltere'ninse Irak'ı almak için can attıklarını bilmeyen kimse kalmamıştı.' Savaşın sebepleri kadar onu harlayan devletler de önemliydi. İyi ve geniş bir siyasi eğitime sahip olan Sait Halim Paşa kitapta devletlerin savaşa katılma sebeplerini sıralarken Rusya'ya ayrıntı bir parantez açmıştı: 'Rusya'nın bu korkunç savaşa alelacele atılmasının sebebi, elbette ki Almanya ve Avusturya-Macaristan'ı işgal etme arzusu değildi. O bunu, yüzyıllık emeline kavuşmak, açık denizlere ulaşabilmek için İstanbul' la Anadolu'nun büyük bir kısmını ele geçirmek ve Çar rejiminin Japon. savaşıyla kaybolan itibarını kurtarmak için yapıyordu. Yoksa, intikamını alabilmesi için Fransa'ya ve kendisini tehdit eden Alman rekabetinden kurtulması için İngiltere'ye yardım etmekten ne bekleyebilirdi? Demek ki, Türkiye için en doğrudan ve tehditkar tehlike bu sefer de yine Rusya'dan gelmekteydi.' Osmanlı'nın I. Dünya Savaşı'nda bir cephede yer almasını savunanlar olduğu gibi tarafsız kalmasını da savunanlar vardı. Sait Halim Paşa bu durumu şu cümlelerde açıklamıştı: 'Oysa ki, tarafsızlığa katlanmak, Türk.iye için, yalnızlığa ve tamamen hareketsiz kalmaya mahkum olmak ve sonuç itibariyle de, sadece kendi imkanlarıyla gerçekleştirmede yetersiz kaldığı milli müdafaasını düzene sokmak için mutlaka ihtiyaç duyduğu yardım ve destekten mahrum kalmak demekti.' Paşa tarafsızlık meselesini dikkatle izah etmeyi farklı vesilelerle sürdürür: 'Nitekim, bugün hiç kimse bundan şüphe etmiyorsa, bunun sebebi, Türkiye'nin Sevres Antlaşması'yla tavizler verdiği milli varlığını silahlarla koruma mecburiyetinde kalmış olmasındandır. Hiç kimse onu 1914'te dünya savaşına katılma kararı vermeye zorlayan sebeplerin mutlak meşruluğuna da itiraz edemez. Çünkü, İtilaf Devletleri'nin zaferi Türkiye'yi uzun bir süre hareketsizliğe mahkûm etmiştir. Ve Sevres Antlaşması'yla bize karşı belli ettikleri niyetleri ile doyumsuz emelleri ne dün ne de Umumi Harp esnasında ortaya çıkmıştır. Bunlar, savaşı oluşturan sebeplerden biri değilse de tıpkı şu anda olduğu gibi Türkiye'nin son yüzyıllarda taraf olmak zorunda bırakıldığı tüm savaşların da yegâne sebebiydi.' 'Savaş patlak verdiğinde, Türkiye dünyanın en barış taraftarıülkesi durumundaydı. Hiç kimseden yardım talep etmiyor, sadece Balkan Savaşı'nda uğradığı felaketlerin altından kalkarak kendini kurtarabilmek için sulh içerisinde yaşamak istiyordu. Lakin savaş, denge ve barışın koruyucusu olmaları gereken Düvel-i Muazzama'nın tamamını birbiriyle kavgaya tutuşturarak denge ve barışı bizzat onlar eliyle bozuyor; bu da, varlıklarını korumak için tek güçleri silah olan milletleri cezalandırıyordu.' 'Sonuç itibariyle, Türkiye Dünya Savaşı' na katıldı, çünkü tarafsızlığı ancak parçalanmasıyla son bulabilirdi. Merkez Devletleri'yle ittifak yapmışsa bunun nedeni, söz konusu devletlerin kendisini tercih etmelerine karşın, İtilaf Devletleri'nin ittifaka yanaşmamalarıdır. Bu tercih doğruydu, çünkü varlığını tehdit edenler İtilaf Devletleri'ydi. Coğrafi konumu bakımından Türkiye, İtilaf için oldukça ulaşılabilir ve maruz kalacağı darbeler bakımından oldukça tehlikeli bir durumda bulunduğundan, Üçlü İttifak'la antlaşması onu İtilaf ' a karşı güvence altına almış oldu.'

AKADEMİK

İLAHİYAT

Kur'an

TARİH

EDEBİYAT

SİNEMA

MÜZİK

EĞİTİM

FELSEFE

SOSYOLOJİ

PSİKOLOJİ

GALERİ

LİSTELER

FİKRİYAT TV

ESMA-İ HÜSNA

İSLAM

MÜZİK

FİKRİYAT AKADEMİ

Said Halim Paşa'ya göre Dünya Savaşı'na nasıl girdik?