Osmanlı'da aşure günü nasıl karşılanırdı?

📌Her toplumda gerek kültürel gerekse dini yönlerden önemli sayılan gün ve geceler vardır. Bu süreçlerde meydana gelen birtakım hadiseler sebebiyle o günü yad etmek için belli başlı ritüeller yapılagelmiştir. Yapılan dini ritüeller ortak değerlere sahip bireyler arasında kültürel hayatı da canlı tutan unsurlardır. Osmanlı Sarayı'nda hicri yılbaşı nasıl karşılanırdı? 📌 İşte Peygamberimizin 'Allah'ın ayı' olarak nitelediği Muharrem ayı Müslümanlar için özel kabul edilen zaman dilimlerinden biridir. Muharrem ayının içinde öyle bir gün vardır ki Müslümanlar için ehemmiyeti olan birçok hadise yaşanmıştır. 📌 Hz. Musa (AS) denizi yararak Firavun ile ordusunu sulara gömmüş, Hz. Nuh (AS) gemisini Cudi dağı üzerine demirlemiş, Hz. Yunus (AS) balığın karnından Aşure günü çıkmıştır. 📌 Pek çok anlama haiz olan bu özel gün, Osmanlı'da da elbette hakkıyla yerine getirilerek kutlanıyordu. Gelibolulu Ali, Katip Çelebi gibi Osmanlı tarihçilerinin eserlerinde aşure günü ile ilgili bilgiler yer almakta. Bu eserlerin hemen hepsinde Osmanlı toplumunun bu güne özel önem verdiğini işaret eden detaylar bulunur. Peki, Osmanlı'da aşure günleri nasıl karşılanıyordu? Muharrem ayı ile ilgili ayet ve hadisler 📌 Osmanlı'da Müslümanlarca kutsal sayılan Aşure gününde ilk olarak birbirleriyle akran olanlar el sıkışır, büyüklerin elleri öpülür ve selamlaşılırdı. Tıpkı bayramlarda olduğu gibi el öpme esnasında harçlıklar verilirdi, bu paralar uğurlu sayıldığı için harcanmaz saklanırdı. Bu gün içinde gerek halk gerekse devlet ricali aşure dağıtımına özen gösteriyordu. Osmanlı'da cuma gününde aşure dağıtılırdı. 📌 İstanbul'un bütün evlerinde az da olsa Muharrem'in onuncu günü aşure pişerdi. Aşureler herkesin gücüne göre değişik şekillerde süslenerek komşulara dağıtılırdı. 📌 Hayırseverler de aşure günlerinde hayırda birbirleriyle yarışırdı. Halka aşure dağıtmak için vakıflar kurulmuştu. Zengin konaklarında pişen aşurelerde, aşureler kıymetli kaselere boşaltılır; aşure getiren kişilere ise bahşiş verilirdi. 📌 Aşure pişirme ve dağıtma işini maddi olanakları elinde barındırması sebebiyle en güzel şekilde saraylar üstleniyordu. İstanbul'da aşure ilk sarayda pişer, halk ise ertesi gün pişirirdi. Tanzimat'a kadar bu gelenek sürdü. Aşure günü gelmeden evvel sarayda aşure pişirecek olmanın telaşı başlar, birkaç gün öncesinden alışverişler yapılırdı. 📌 Saraya has 'süzme' ve 'daneli' aşure çeşidi vardı ki dillere destandı. Bu aşure çeşidi üzerlerine birkaç nar tanesiyle kişniş üzümü ve kırmızı şerbetlik şeker serpilerek ikram ediliyordu. 📌 Sarayda pişen leziz aşureler ilk olarak tören eşliğinde padişaha sunulurdu. Padişahın onayından geçtikten sonra harem halkına devlet ricaline, ikinci olarak ise halka, imarethanelere ve yoksullara dağıtılırdı. Saraya, dairelere ise aşure testilerle gelirdi. Bütün hanedan âzasına gönderilirdi. 📌 Hamidiye Camii'nin avlusundaki meydana kazanlarla aşure konup fakir fukaraya dağıtılırdı. Aşure dağıtımı aşçıbaşı, kebapçıbaşı, tavuk kebapçısı, aşçılar yazıcıcısı, aşçıbaşı kâtibi, kahvecibaşı, kadayıfçı, kilâr-ı enderun kullukçusu, matbah-ı hassa bölükbaşısı, teberdarlar, baltacılar kethüdası, tebdilci, sofa bekçisi, başkuşçu, başkarakulak , haseki başı, yedekçi, baş hailfe, diğer halifeler ve kozbekçiler gibi çeşitli görevlilerce yapılmaktaydı. Talimhane Meydanı'nda askere dağıtılır, bütün kışlalara gönderilirdi. Tekkelere saraydan aşure gittiği gibi tekkelerden de saraya gelirdi. 📌 Paşalardan, büyük ailelerden kıymetli testiler içinde tüllere bağlanmış aşureler saraya gönderilir, testiler boşaltılır, sarayda pişen aşureden içine konup testi iade olunurdu. Bu da aşure adetlerinden biriydi. İmparatorluk dönemi İstanbul'unda tesis edilmiş dört yüz tekkede Sefer ve Muharrem aşuresi olmak üzere iki çeşit aşure pişiriliyordu. 📌 Muharrem aşuresi Kerbela vakası sene-i devriyesi anısına, Sefer aşuresi ise Hz. Zeynelabidin'in Kerbela'dan sağ salim kurtulması ve Peygamber neslinin devamının kutlanması amacıyla hazırlanıyordu. 📌 Biri hüzün ve matem diğeri ise coşku ve sevinci temsil eden bu gelenek, günümüzde kesintisiz bir şekilde 357 yıldır sadece İstanbul'da bulunan Kadîrîhane'de sürdürülüyor. 📌 Özellikle İkinci Abdülhamid döneminde dağıtılan aşureleri halk sabırsızlıkla beklerdi. Sarayın hazırlıklarının yanı sıra, saray kadınları aşure pişirip semt halkına ve yoksullara dağıtmakta birbirleriyle yarışırdı. 📌 Hanedan halkının birbirlerine gönderdikleri aşureler ise özel bir sunuma tabi tutulur; aşureler porselen, kristal, bakır, gümüş ve pirinç aşureliklere konurdu. 📌 Yalnızca saray halkı veya Sultan değil, bizzat padişahlara da aşureler takdim edilirdi. Dağıtılan aşurelerin muhakkak karşılığı olurdu. Padişaha sunulan aşureler, karşılığında bahşişi de hak ederdi. 📌 Osmanlı'da aşure sadece Muharrem ayının 10. gününde yapılmazdı. Berat kandili ve Ramazan gecelerinde yapılıp dağıtılmakla beraber sarayda divan günlerinde paşalara verilen yemeklerde ve ziyafetler gibi özel anlarda da aşure ikram edilirdi. 📌 Niahyetinde Osmanlı'nın dini hayatının önemli bir parçası olan aşure; Saray başta olmak üzere, üst düzey devlet ricalinden halk kesimine kadar sosyal hayatı canlı tutan, birlik ve beraberliği kuvvetlendiren bir kültür oluşturmuştu.