Matrakçı Nasuh'un kaleminden Kanuni Sultan Süleyman'ın İran Seferi

Bağdat şehri 🔸 Kanuni Sultan Süleyman'ın 1533-1536 yılları arasında gerçekleştirdiği İran seferine ilişkin önemli bir belge kamuoyuna sunuldu. Buna göre yaşadığı dönemde; Sultan Süleyman'a yakın isimlerden biri olan Matrakçı Nasuh'un, Sultan'ın İran seferi sırasında konakladığı hanlardan, geçtiği köylere kadar ayak bastığı her noktayı resmettiği minyatürler, Türk Tarih Kurumu tarafından halka açıldı. Mecmualar ışığında İstanbul beyitleri Bağdat şehri 🔸 Matrakçı Nasuh, Sultan Süleyman'ın çıktığı bu seferi, 'Beyân-ı Menâzil-i Sefer-i Irâkeyn-i Sultan Süleyman Han' adlı eserinde anlatır. Coğrafi, özellikle harp tarihi ve menzilleri hakkında önemli bilgiler ihtiva eden bu eser, Süleymanname adlı eserinin 1533-1536 yılları arasındaki, Kanuni'nin ilk İran seferine ait bir bölümdür. Çağımızın Matrakçı Nasuh'u Nusret Çolpan'ın minyatürlerinde İstanbul Sultâniye şehri 🔸 Matrakçı Nasuh eserinde, Irâkeyn Seferi sırasında konaklayıp göçülen menzillerin resimlerini yapmak, bu resimlerin uygun yerlerine menzillerin adlarını yazmak suretiyle eserini bir 'menzilnâme' haline getirdi. Matrakçı Nasuh, Kanuni Sultan Süleyman'ın Irâkeyn Seferi'nin sebepleri ve ordunun hareketini anlatmasının yanında Anadolu ve Tebriz'e kadar uzanan bölgede bulunan ve o sırada zapt edilmiş olan yerlerin adlarını topluca verdi. Menzilnâme: Posta hizmetlerinde kullanılan atların bulunduğu, posta sürücülerinin dinlenip at değiştirdikleri, ahşap veya kerpiçten yapılmış, odaları ve ahırları olan yer, tatar konağı. Peygamber Efendimize verilen söz: Akabe biatları Kerbela 🔸 Matrakçı Nasuh, menzil resimlerinin, sembolik olmaktan çok genellikle ait oldukları şehir, kasaba, köy ve diğer konak yerlerini oldukça doğru ve asıllarına uygun bir şekilde gösterdi. 🔸 Anadolu'dan geçerek İran'a giden yollar hakkında verdiği bilgiler ve ihtiva ettiği kroki tarzındaki haritalarla coğrafî bakımdan da çok önemlidir. Bir osmanlı dâhisi Matrakçı Nasuh Tebriz 🔸 Anadolu'dan geçerek İran'a giden yollar hakkında önemli bilgiler sunan minyatürlerin; şehirler, kasabalar, kaleler, köyler, harabeler, durak yerleri, hanlar, derbentler, dağlar, geçitler, önemli akarsular, köprüler, çöller, stepler ve bahçelerin adlarını ve stilize haldeki resimlerini ve hatta bitki örtüsünü ve hayvanları bile resmederek önemli bir coğrafya atlası olarak da değerlendirilebilir. Hüznün ve sevincin hakim olduğu 10 bayram şiiri Bitlis- Güzelcedere Köprü- Güzelcedere 🔸Irakeyn Seferi'nin anlatıldığı bu eser dönemin şartlarını ortaya koyan en önemli belgelerden biridir. 🔸Minyatürlerde, evlerin yanında camiler, kervansaraylar, hamamlar ve pazarlar da açıkça tespit edilebilir. Orta Asya'nın kadim şehri Türkistan'daki tarihi yerler Enhâre Kalesi- Zül-Kifl Nebi 🔸 Osmanlı ile Safevi Devleti arasındaki münasebetler esasen Çaldıran Savaşı'ndan sonra hiç düzelmemiş, Şah İsmail her daim el altından Anadolu'da yaptığı propaganda nedeniyle barış yapılamamıştı. Selçuklu tarihinin merkezi: Alaaddin Cami Tetimme-i İmam-ı Ali (Necef)- İmam-ı Ali 🔸 Osmanlı ordusunun doğuya yönelik en büyük ve en uzun süreli askerî harekatlarından biri olan bu sefer, kuzeybatı İran kesimiyle Bağdat ve yöresine girilmesi sebebiyle Irakeyn (iki Irak) Seferi olarak adlandırıldı. 🔸 Bu sefer sadece sınırları muhafaza altına almak amacıyla değil aynı zamanda Safevilerin Osmanlı'ya olan saldırılarını tamamen bertaraf etmek amacıyla yapıldı. Hadis ilminin ulularından: İmam Suyuti Hille şehri 🔸 İran seferi için hazırlıkları başlatan Kanuni Sultan Süleyman, geniş yetkiler verdiği veziriazamı İbrahim Paşa'yı önden İran'a gönderdi. 🔸 Şah Tahmasb'ın Horasan'da olmasından istifade eden İbrahim Paşa, Tebriz'e yönelerek, küçük bir çarpışmanın ardından boşaltılmış olan bölgeye kolayca girdi. Mehmet Akif'e göre ideal Müslüman nasıl olmalıdır? Başsız Künbed- Han-ı Serçem 🔸 Osmanlı ordusu başlangıçta Halep, Mardin ve Musul yoluyla Bağdat'a yürüyüş hazırlığı yaptığı halde sonradan Halep, Diyarbakır, Tebriz istikametinden İran hududuna doğru yürümeye kararlaştırmıştı. Boşnak halkının kapanmayan yarası 'Srebrenitsa' Halep şehri ve kalesi 🔸 Üsküdar'dan hareket eden Kanuni Sultan Süleyman'da ilk önce Erzurum'a oradan da Tebriz'e gitti. İbrahim Paşa'nın komutasındaki orduyla Ucan'da birleşti. 🔸 Osmanlı ordusu, Irâk-ı Acem denilen halkı göç ettirilmiş, ıssız, harap ve aynı zamanda oldukça sarp arazide çok güç şartlar altında Sultâniye'ye ulaştıysa da burada Şah Tahmasb'ın izine rastlanamadı. İslam mimarisinin kıblesi: Kabe Seyitgazi- Adana 🔸 Burada şahın yanında bulunan Dulkadıroğulları'ndan Şâhruh Beyoğlu Mehmed, diğer iki beyle birlikte gelip itaat arz etti ve kendisine Erzurum Beylerbeyliği verildi. İbn Haldun'un düşüncesinde musiki Kanuni Sultan Süleyman'ın ziyaret ettiği kutsal yerler 🔸 Osmanlı kuvvetleri Bağdat önlerine geldiğinde şehri kolayca ele geçirdi. Kanuni Sultan Süleyman, dört ay burada kalıp yörede imar hareketlerinde bulundu. Bu arada İmam-ı Âzam'ın kabrini buldurup buraya bir türbe ve cami yapılmasını emretti. İslam tarihindeki büyük gizem Berrâni Kalesi- Hân-ı Beriz 🔸 Kanuni Sultan Süleyman Ahlat'tan Bitlis'e, oradan Diyarbakır'a gelip Halep, Antakya, Gülek Boğazı, Konya güzergahını takip ederek İstanbul'a ulaştı. Osmanlı paşalarının İstanbul'da yaptırdığı camiler Karkân Derbendi- Hemyân 🔸 Osmanlı tarihinin bu en uzun ve büyük askerî harekâtının neticeleri bakımından tek faydası, Bağdat ve civarında Osmanlı hâkimiyetinin başlaması ve doğu sınırında Erzurum, Kemah, Bayburt ve yöresini içine alan yeni bir beylerbeyiliğin kurulup sınır boylarının takviye edilmesiydi. Türk - İslam mimarisinin zirvesi: Selimiye Cami Şeyh Mezid- Türbe-i Leyla 🔸 Gerçek adı Nasuh Bin Karagöz El-Bosnavi'dir. Labutu andıran sopalarla oynanan matrak oyununu keşfetmesinden dolayı matrakçı lakabı verildi. II. Bayezid'in son döneminde Enderun'da eğitim gördü. Selçukluların tarihten miras kalan rengi: Turkuaz Antakya- Asi Suyu Köprüsü 🔸Yavuz Sultan Selim ve Kanuni Sultan Süleyman döneminde eserler verdi. Çizimleri bugün hem estetik hem de geçmişe ait çok ayrıntılı bilgiler içermesi nedeniyle şaheser olarak tanımlanır. Ayrıca tarih, matematik, savaş sanatları gibi alanlarla yakından ilgilenmiş ve bu konularda önemli eserler verdi. Dervişane bir divan şairi: Usuli Şems-i Alemdar-Oluk Yaylağı- Râzver Suyu Hz. Veysel Karâni- Mâideş 🔸 Matrakçı Nasuh topografik tasviri oluşturdu. Nasuh'un topografik tasvirlerinde insan figürlerine rastlanmamakta birlikte mekan, bitki örtüsü, burada yaşayan hayvanlar, yapılar ve meydanlar ayrıntılarıyla gösterilerek kendi bütünlüğü içinde yer alır. Osmanlı'nın ilk baskı eserleri Karatepe- Kaplaniye 🔸 940 (1534) yılında Kanûnî Sultan Süleyman'ın çıktığı ilk İran seferine katılan Matrakçı Nasuh İstanbul'dan Tebriz'e, oradan Bağdat'a ve Bağdat'tan yine Tebriz üzerinden İstanbul'a kadar konup göçülen menzillerin minyatürlerini hazırladı. İslam mimarisinin halifeleri payidar kılan mekanı: Maksure Altun Köprü (Bağdat'tan Tebriz'e dönüş yolu) Matematik Cemâlü'l-Küttâb ve Kemâli'l-Hüssâb