Geçmişten günümüze geleneksel Türk evleri

📌Düşlerimizi, hayallerimizi, çalışmalarımızı yani aslında hayata dair tüm temellerimizi evlerimizde atarız. Örneğin, huzur içerisinde rüya görmemizi sağlayan bu mekanlar, fikirlerimizi ve anılarımızı da topyekun birleştirici bir kuvvettir. 📌Kazanımlarımızın korunmasını sağlarken, iç mekanların içtenliği aynı zamanda devamlılığı da sağlar. ↪ Ev imgesi bireye dağınık imgeleri çağrıştırırken aynı zamanda bir bütünlük de sunar. Bu sebeple evlerimiz gerçek bir 'kozmos'tur. Doğu'nun dillere destan 4 aşk hikayesi 📌Uzun ayrılıklar ve özlemlerden sonra eve dönmek; her şeye bedeldir. Bu durum şiir, hikaye ve romanlara kadar konu olmuştur. Latin Amerika edebiyatının kalemlerinden Alejandro Zambra, Eve Dönmenin Yolları isimli kitabında şu cümlelere yer verir: ↪'Bir keresinde kayboldum. Altı ya da yedi yaşındaydım. Aklım başka yere gitmişti, birden annemle babamı kaybettim. Korktum ama sonra yolumu buldum ve eve onlardan önce vardım, ümitsizlik içinde beni arıyorlardı. Ama bence o akşamüstü esas onlar kaybolmuştu. Çünkü ben eve dönmeyi biliyordum ama onlar bilmiyordu.' 📌Ev imgesi ifade ettiği anlamlarla birlikte belki de en önemli karşılığını medeniyetimizde bulur. Türkçede ev kelimesiyle ilgili atasözü, deyimler; ev kelimesinden türeyen isim, sıfat ve zarfların çokluğu bu durumun en belirgin göstergelerindendir. 📌Aile kurumunun temelini teşkil eden evlilik kavramının kökeninde 'ev' kelimesi vardır. Çünkü ev aslında 'aile olma'yı simgeler. ↪ Oğuzcadan günümüze kadar ulaşan ev, telaffuzu dahi aynı olan en eski kelimelerimizdendir. Kutadgu Bilig, Dede Korkut ve Divanü Lügati't-Türk gibi Türkçenin en eski metinlerinde ev kelimesi yer alır. Ünlü yazarların Türkçeye tercüme ettikleri 10 kitap 📕 📌'Ev alma komşu al' ifadesini Kutadgu Bilig'de benzer ifadelerle görmekteyiz. Divanü Lügati't-Türk'te gördüğümüz üzere ev ve bark kelimesi genel itibarıyla birlikte kullanılırdı fakat bark kelimesi daha ziyade mülkü ifade ederdi. ↪ Peki, medeniyetimizde ev ve eve dair pek çok kavram bu denli önem taşıyorken geçmişten günümüze 'ilk evrenlerimiz' nasıl değişiklik göstermiştir? Medeniyetimiz, asırlar boyunca #ev kavramına büyük önem vermiş ve bunun neticesinde de 'insanı yaşatma' ve maneviyatı her daim diri tutma düşüncesiyle evlerini inşa etmişlerdir. https://t.co/XyJlZqkD7y — Fikriyat (@fikriyatcom) February 6, 2021 📌İnsanoğlunun mağaralarda başlayan barınma serüveni coğrafya, iklim, yaşam tarzı ve teknolojinin gelişimine bağlı olarak değişiklikler gösterdi. 📌Türklerin ilk yerleşim yerleri çadırlar ve otağlar, mağaraların bir taklidi niteliğindeydi. Göktürklerde gök kubbe devletin, çadır ise ailenin örtüsü olarak görülüyordu. ↪ İlk evler klasik Türk evlerinin karakteristik özelliği olan sofayı içermiyordu. Bunlar en ilkel Türk evleriydi. Fakat göçebe hayatına uygun bir mimariyle düzenlenen bu evler, Anadolu'daki ev tipine büyük oranda etki etti. ↪ İlk Türk evleri, kulübe şeklinde ve yuvarlak formdaydı. Bu evler genellikle sıvalı ağaçtan yapılıyordu. Gövdeli ve gök kubbe formunda olan bu evler, aslında kainatı simgeliyordu. Fikriyat yazarlarından ilim dolu alıntılar 📌Türklerde geleneksel ev formu Anadolu'da aslına kavuştu. Anadolu'da ortaya çıkan yapılarda bir tarafta Orta Asya'nın kültürel özellikleriyle harmanlanan mimari esintiler, diğer tarafta bölgenin karakteristik özelliklerine göre şekillenen bir ev formu oluşturuldu. 📌Orta Asya'dan gelen kültürel miras ve Anadolu'nun kültürel ortamının sentezi işte yüzyıllar boyunca değişerek dönüşen bir ev tipini ortaya çıkaracaktı. 📌Anadolu'yu yurt edinen atalarımız fethettikleri yerleri tahrip etmeden, oraya bir yaşam getirmeyi tercih etti. Orta Asya'daki kültürel mirasla beraber civardaki evler incelenmiş ve böylece kendi tarzları ortaya çıkmıştı. 📌 Göçebe hayata ait olan çadır, Anadolu'da Türklerin aşina olduğu bir mimari yapı olduğu için çoğunlukla tercih edildi. Fakat yerleşik hayatın sistemine uygun hale getirilen çadırlardaki en büyük yenilik oda kavramının ortaya çıkmasıdır. Evin içerisinde odaların oluşturulması yerleşik hayata geçişin bir sonucudur. 📌 Odalar Orta Asya'daki çadırlara eş değerdir. Çadır yeme içme, barınma gibi tüm eylemlerin yerine getirildiği mekanlarsa odalar da yaşamla ilgili her şeyi kapsayan bir bütündür. İçeride yüklük gibi saklama ve depolama alanlarının bulunduğu odalar, çok amaçlı kullanılırdı. 📌 Türklerin göçebe hayatından gelen 'taşınabilir mekan' düşüncesi, ev formunu oluşturmada önemli bir kıstastı. Taşınabilen halı, kilim, örtü gibi eşyaları buna bir örnektir. Kelime ambarı: Az bilinen 20 nostaljik sözcük 📌 Sosyal yaşam ve kültürel unsurların yanında geleneksel Türk evi mimarisini şekillendiren en önemli nokta elbette dini değerlerdi. İslam öncesi ve sonrasında da Türkler inançları gereği her daim dışa kapalı, içe dönük bir ev tipi oluşturdular. 📌 Bu ev tiplerinde önemli olan aile mahremiyetini koruma düşüncesiydi. Kadının aile hayatındaki konumu mimariyi büyük oranda etkilemiş, odalar; bu hassasiyetle planlanmıştır. 📌 Geleneksel Türk evlerindeki haremlik ve selamlık bölümleri bu hassasiyetin yansımalarıdır. Konuklar bu bölümlerde ayrı şekilde misafir edilir, kimi zaman da aile reislerinin baş odalarında kalırlardı. Geleneksel Türk evleri aynı zamanda Anadolu'nun Türkler öncesinden gelen zengin kültürel mirasıyla da asıl hüviyetine kavuşabildi. 📌 Anadolu'da daha önce yaşayan medeniyetler bu topraklara çok büyük katkılar sundu. Böylece farklı medeniyetlerin senteziyle oluşan zengin bir Anadolu kültürünün ortaya çıkması mimariyi de büyük oranda etkiledi. Geçmişten günümüze saat çeşitleri 📌 Anadolu evleri genellikle taş, kerpiç ve ahşap malzeme kullanıma dayalıydı. Anadolu'nun çeşitli bölgelerindeki iklim koşullarına göre farklılık gösteriyordu. Anadolu'daki evler tek katlıydı fakat ekonomik durumu iyi olan kişiler iki katlı evleri de tercih ediyorlardı. 📌 Yaz odası ve kış odası şeklinde ayrılan evlerde, iklim koşullarına bağlı olarak odaların düzenlenmiş mimari yapı esastı. Isıtmaya daha elverişli olarak düzenlenen kış odalarında aileler çoğunlukla yanan bir sobanın etrafında toplanırdı. 📌 Yazlık odalar ise elbette serinliğin sağlandığı mekanlardı. Bu odalar, yazın sıcak ve kurak günlerinde kullanılan ince döşemeler sayesinde Anadolu halkına serin bir ortam sunuyordu. Dostoyevski'nin Ezilenler romanından insana dair en çarpıcı alıntılar 📌 Osmanlı evleri, Anadolu'daki geleneksel Türk tipi evlerinin özelliklerini taşıyordu. Bu evler, genellikle Anadolu'da olduğu gibi bir katlıydı. Oturmak için kullanılmayan zemin kat, daha çok bahçe duvarından ibaretti. Dış dünyaya açılan alan cumbalar Osmanlı evleri de dışa kapalı içe dönük bir haldeydi. Çok katlı Osmanlı evlerine ise ayrı bir havayı katan cumbalardı. Osmanlı evlerinin karakteristik özelliği olan cumba, gölgeden, güneşten ve yağmurdan korur, kadınların dışarıyı gözetlemesine imkan verirdi. Odalara estetik hava katan bu ahşap cumbalar, adeta mimari mükemmelliği tamamlıyordu. 📌 Doğu ve Batı mimarisini ayıran en önemli özellik sofalar Osmanlı geleneksel evinin olmazsa olmazı ise sofalardır. Sofa Türk evlerini Batı'daki evlerden ayıran en önemli özelliktir. Sofa, odalar arasındaki bağlantıyı sağlayan ortak mekandır, aslında bir nevi toplanma alanlarıdır. Sofaların ayrıca toplumsal hayatta da büyük bir yer kaplar. Nitekim, ev halkının türlü merasimlerine bu sofalarda tanıklık edilir. Sofa, farklı kültürlerde divanhane, çardak sergah, sayvan ve sergi olarak da adlandırılır. Estetiğin en sade ve çarpıcı bir biçimde oluşturulduğu sofalar, bilhassa tavandaki motifleri ve mekanın işlevleriyle kültürel bir unsur haline gelmiştir. Türk ev tipini en iyi tahlil edenlerden biri olan mimar Turgut Cansever, Osmanlı ev mimarisini tabiat, alem ve mimarinin bütünlüğü olarak tanımlar. Bu tasarımlarda tabiattan kopmamak esastır. 📌 Osmanlı evleri inşa edilirken bölgenin yaşam alanına uygun olup olmadığı, kişilerin dünya görüşü gibi hususlara ayrıca dikkat edilmiş, Müslüman yaşamı bu evlerin mimarisine de yansıyan bir özellik olarak karşımıza çıkmıştır. Yaşam biçimi ve kültür bu evlere asıl formunu kazandıran unsur olmuştur. Sade ve yaşamı kolaylaştırmaya dönük olan mimari yapısıyla asırlar boyunca insanlara huzuru vermiştir. 📌Osmanlı'nın son yılları ve Cumhuriyet ile beraber birçok alanda görülen değişimler geleneksel ev mimarisinde de kendisini gösterdi. Artık evler dini hassasiyetlere göre değil, modernizmin bireyi tek tipleştirmesi, bir yığın haline getirmesi sonucu, insanın yaşam alanı ve nefes alabildiği mekanlar olmaktan neredeyse çıktı. Geleneksel Türk mimarisinden uzaklaştığımıza dair yapılan eleştiriler, en canlı biçimde Yahya Kemal'de karşılığını bulur. Osmanlı'nın son dönemlerinde yaşayan Yahya Kemal, Mektuplar Makaleler isimli eserindeki 'Türk Evi' başlıklı makalede serzenişlerine yer verir: 'Bizim lisanımızda izdivaç kelimesi evlenmek mastarıyla ifade olunur. İzdivaç etmiş erkeğe ve kadına evli denilir, ev-bark hayatta en güzel bir kıymeti ifade eder.' Yahya Kemal geleneksel Türk evi tipinin bozulmasıyla aynı zamanda atalarımızın yurt kavramından da uzaklaştığımızı ifade eder. 'Cedlerimiz göçebe değildiler. Fethettikleri memleketlerde yerleştiler, şehir, mahalle ve sokak isimlerini Türkleştirdiler.' Ev mimarimizin değişmesini Avrupa'daki yaşam tarzını örnek almamız olarak gösteren Yahya Kemal, bu durumun bizi tepeden tırnağa değiştirdiğini savunur. Ve artık bu üslubun ve estetik zevkin çok geride kaldığını yalnızca bir yadigar gibi kalan birkaç örneğiyle köşelerde kalacağını belirtmiştir. 📌 Modern Türk edebiyatının en önemli isimlerinden biri olan Sezai Karakoç, geleneksel Türk mimarisinden kopuşumuzu çok çarpıcı bir biçimde 'Balkon' şiiriyle eleştirir. 'Çocuk düşerse ölür çünkü balkon

Geçmişten günümüze geleneksel Türk evleri

"İLK EVRENİMİZ" OLAN EV