Geçmişin gölgesinde: Ayşe Hümeyra Ökten'in hatıraları

Ayşe Hümeyra Ökten kimdir? ◾ 1925 - 2020 tarihleri arasında yaşayan Ayşe Hümeyra Ökten, İmam Hatip Okulları'nın kurucu ismi meşhur alim Celaleddin Ökten'in kızı, düşünce sahamızın müstesna ismi Sadettin Ökten'in ablasıdır. ◾ Doktor olan Ayşe Hümeyra Hanım hayatının altmıştan fazla senesini doktorluğu vesilesi ile Hicaz'da geçirir. Öyle ki Türkiye'den gelen hacılar soluğu 'Doktor Abla' dedikleri Ayşe Hümeyra Ökten'in yanında alırlar. ◾ Arkasında pek çok güzel şahitlik bırakan Ayşe Hümeyra Hanım 2020 senesinde Medine'de vafet ederek oraya defnedilir. Ökten'in yaşamı bir ilim ve hizmet hikayesidir. Sadettin Ökten'in dilinden sanat, gelenek ve medeniyet 'Hem Müslüman hem de İslamiyet'i yaşayan bir aileden geldiğim için Allah'a çok hamdediyorum. Bu, neden önemli derseniz; ülkemizde herkes Müslüman ama herkes İslamiyet'i yaşamıyor. O yüzden İslamiyet'i yaşayan bir aileden geldiğim için Allah'a ne kadar şükretsem azdır.' Ayşe Hümeyra Ökten Görünüyorum O Halde Varım 'Emek, zahmet olmadan nimet olmaz derler.' Ayşe Hümeyra Ökten Alev Alatlı'nın kaleminden 'Batı'ya Yön Veren Metinler' 'Her eve bir anne ama yedi mahalleye de bir doktor lazım, işte o doktor ben olayım' Ayşe Hümeyra Ökten 'Süleymaniye'de Bayram Sabahı'' şiiri özelinde Yahya Kemal'in edebi kimliği 'Dünyada paylaşmak ve güven esastır. Meşakkat ise gelip geçicidir. Aslolan insana hizmet ve Allah'a yakın olmaktır.' Ayşe Hümeyra Ökten İmam Şafii Divanı'ndan inciler 'Üniversitede çok ciddi, sürekli ders çalışan bir öğrenciydim. Ders haricinde de etütler, laboratuvarlar vardı. Bu düzen, evlilik hayatını kaldırmazdı. Zaten ne müspet ne menfi, öyle şeyler düşünmezdim.' Ayşe Hümeyra Ökten Aliya İzzetbegoviç'in 'Özgürlüğe Kaçışım, Zindandan Notlar' eserinden alıntılar 'Medine'ye çok bağlanınca evlilik engel olur diye istemedim.' Ayşe Hümeyra Ökten Şehirlerinden kan sızan medeniyet: Vahşi Batı 'Babam evvela Engin soyadını almak istemişti. Kaydımız Trabzon'da olduğu için oraya gitmiş ama o soyadını başkasının aldığını duyunca arkadaşları öztürkçe lügatlerden arayıp, tanınmış, maruf manasına gelen Ökten soyadını tavsiye etmişler ve 'Hoca sana bu yakışır' demişler. Böylece soyadımız Ökten oldu.' Ayşe Hümeyra Ökten Selçukluların tarihten miras kalan rengi: Turkuaz 'Benim çocukluğumda yılbaşı çok mühimdi ve illa kutlanırdı. Her taraf süslenir, Taksim'deki su renklendirilir ve çok ilgi çekerdi.' Ayşe Hümeyra Ökten 'Babam hocaların içinde büyümüş. Hocasına bağlı, hürmetli bir insandı. Zaten Trabzon'da kendisi de hocaydı. Muhitinde de birçok büyük hoca vardı. Abdülhakim Arvasî, Babanzade Ahmed Naim çok yakındılar.' Ayşe Hümeyra Ökten İmam Gazzali'nin emirlere nasihatleri 'Mesela Kabataş Lisesi'ndeyken, yaz mevsiminde Ada'ya giderdik. Babam her Çarşamba öğleden sonra arkadaşlarını Heybeliada Emin Bey gazinosunda toplar, sohbet ederlerdi.' Ayşe Hümeyra Ökten Tevhidin İslam mimarisindeki yansıması: Bütünlük 'O yıllarda ezan Türkçe okunuyordu. Menderes 14 Mayıs 1950'de iktidara geldi. Haziran'da Ramazan başladı ve Arapça ezan yasağı kalktı. İlk teravihi kılmak için Süleymaniye Camii'ne gittik. Caminin içi ve bahçesinin yarısı beyaz papatyalar gibi kadın cemaatle doluydu.' Ayşe Hümeyra Ökten 'Gazete birçok eve girmezdi. Mahallede sadece bizim evde vardı. O yüzden büyüklerden ne öğrenilirse o bilinirdi. O zamanki en önemli sıkıntıyı ilim adamları yaşadı. Ben onlara çok acırım. Birden Arapça, din dersleri ortadan kalktı. O ihtiyar dedeler, nineler bir kenara atıldı. Bir gece içinde sıfır oldular.' Ayşe Hümeyra Ökten Şükretmenin en kapsamlı ifadesi: Namaz 'Camilere, imamı ölünce yeni imam tayin edilmediğinden kapanırdı.' Ayşe Hümeyra Ökten 'Babam bir keresinde Beyazıt meydanında Şemsettin Günaltay'a rastlamış. 1940'lı senelerdi. O sıralar mebustu, babamın medreseden de ahbabıymış. Babama 'Hoca gel mason ol, seni üniversiteye alalım, liselerde, orta mekteplerde sürünme. Şimdi üniversitede Arapça dersi var ama müsteşrikler okutuyor' demiş. Babam mason olmayacağı için reddetmiş.' Ayşe Hümeyra Ökten Dünyanın merkezi hicaz 'Evet, çok üzücü bir hadise, Ayasofya'yı camilikten çıkardılar. 1935'lerdeydi. Ben hadiseyi bizzat görmedim ama anlatıyorlardı. Sabah namazı için cemaat gelmiş, imam efendi 'Son sabah namazını kılıyoruz, bundan sonra cami müze olacak' demiş. Bütün cemaat ağlamış.' Ayşe Hümeyra Ökten 'İmam Hatip Okulu tamamen babamın gayretiyle açıldı.' Ayşe Hümeyra Ökten İlahi bir terbiye metodu: İmtihan 'Vefat ettiği gün sabahleyin kalkmış, kar yağıyormuş, deftere 'İlk kar!' diye yazmış. Bu bana o kadar dokundu ki, benim hayatımda da ilk kar oldu. Hayatımda en büyük acıyı ilk defa böyle tattım.' Ayşe Hümeyra Ökten 'İlkokul birinci sınıftan tıbbiyenin sonuna kadar hep mektep birincisiydim.' Ayşe Hümeyra Ökten Turgut Cansever'in penceresinden Osmanlı şehri 'Mektepte büyüğe hürmet, saygı anlatılır, öğretilirdi ama din dersi yoktu. Çocuk dini aileden öğrenirdi.' Ayşe Hümeyra Ökten 'En aşağı iki sene iftihar listesini kazananlar Tıbbiye'ye imtihansız girdi. Ben de bu haktan yararlanıp Tıbbiye'ye girdim. O zaman bir Tıbbiye vardı.' Ayşe Hümeyra Ökten Hüzünlü bir kuşak romanı Çavdar Tarlasında Çocuklar'dan 60 alıntı 'Ben üniversitede iken Kerime Nadir ve diğer yazarların kitapları yavaş yavaş okunmaya başlanmıştı. Hani o Kadın Severse vs. edebiyat dersinde okuma kitabımız vardı. Hocamız Halide Edip'in, Halit Ziya'nın romanlarını mülahaze ettirirdi. Bunlar okul kitaplığında bulunan sevilen kitaplardandı.' Ayşe Hümeyra Ökten 'Babamın çok zengin kütüphanesi, sağlam kitapları vardı. Ben de genelde edebiyattan, eski büyüklerin hayatlarına ait kitapları okurdum ama divanları okuyamazdım.' Ayşe Hümeyra Ökten İmam Şafii Divanı'ndan inciler 'Kur'an-ı Kerim'i yaz tatillerinde annemin vakti olduğu zamanlarda okurduk. Sonra da ben yalnız okur, bir yerde takılırsam mutfağa gider, anneme sorardım.' Ayşe Hümeyra Ökten 'Babam 'Sana baskı yapmak istemem ama doktor olmanı tavsiye ederim' demişti. Ben de o zaman tıbbiyeye heves ettim. Hatta on veya on birinci sınıftayken, kardeşim için eve Çocuk Hastalıkları Profesörü Dr. Sezai Bedreddin Bey gelmişti. Sohbet esnasında babam 'Kızımın da doktor olmasını istiyorum, ne tavsiye edersiniz?' dedi. O da 'Tavsiye etmem hocam, dert mesleğidir' dedi ama yine de doktor oldum. Çok da memnunum.' Ayşe Hümeyra Ökten Osmanlı'dan Asya'ya uzanan bir gelenek: Songkok 'Ailemin uzak, yakın bütün akrabalarımın doktoru oldum.' Ayşe Hümeyra Ökten 'Kışın palto, yazın etek, ceket-tayyör giyerdik. O zamanlar kapüşon diye bir moda çıkmıştı. Boyun atkıları ortadan dikilir, kapüşon olurdu. Ben liseye giderken onu takar, böylece Mayıs'a kadar başım örtülü olurdu.' Ayşe Hümeyra Ökten Siddhartha'dan alıntılar 'O zaman Müslüman gözükmek ayıptı. Hiç böyle şeyler konuşulmazdı. Hocalarla, kapalılarla, ibadet edenlerle dalga geçilirdi.' Ayşe Hümeyra Ökten 'Henüz asistanlığım bitmeden güzel bir olay oldu ve görevli olarak hacca gittim.' Ayşe Hümeyra Ökten Bir maneviyat iklimi: Bayram 'Eskiden oturulan evler çabuk değiştirilmezdi. Ekseriyetle iki üç kuşak orada oturmuş aileler vardı. Onun için eski mahallelerde herkes birbirini, komşularını tanırdı. Otokontrol vardı. Mahallenin delikanlısı, namusu korur; hırsız, yabancı, zarar verecek insanlar mahalleye giremezdi.' Ayşe Hümeyra Ökten '1946 seçimleri pek mahirâne atlatıldı. İşte o yıllarda baskı vardı, kimse hükümet aleyhinde bir şey yazamaz, söyleyemezdi. Ancak gizli konuşur, herkesin yanında konuşulmazdı. Mesela bazıları hakkında muhalif diye söylenir, onları hemen işten alırlar, sonra bakarlar ki fikirde kalmış, eylemde bir şey yok, vazifesini iade ederlerdi.' Ayşe Hümeyra Ökten Kur'an-ı Kerim rehberliğinde şehir – kent ayrımı 'İhtilal olunca bütün hükümet erkanını Yassıada'ya götürüldüler. Her gece radyo gazetesinden sonra Demokrat Parti hükümetinin yaptıkları kötülükler, yolsuzluklar, tarih ve numara verilerek anlatılır, millet uyandırılmaya çalışılırdı. Halkın büyük ekseriyeti üzüntü içindeydi. Seneler geçince bu haberlerin zamanın meşhur gazetecisine 75 lira verilerek yazdırıldığı anlaşıldı.' Ayşe Hümeyra Ökten 'Evde hasta bakarken başarılı tedavilerimi gören komşular, Çarşıkapı'da Ulusoy Han'ın tanıdık sahibi ile anlaşmışlar. Böylece Çarşıkapı'daki camiye bitişik olan hanın ikinci katında muayenehane açtım.' Ayşe Hümeyra Ökten Efendimizin dilinden tükenmeyen hazine: Kanaat 'Evvela hastanede her hastayı muhakkak dolaşır, şikâyetini öğrenir, ona göre ilaç verirdim. Bu onlara moral olurdu. Hasta ayırmam, seçmem. Tabiiatım böyle ve bunun çok faydasını gördüm.' Ayşe Hümeyra Ökten 'Mesela kıyafetine dikkat eder, ceketi, mintanı, konuşması başkadır. Devamlı tuvaletlidir. Hep efendimli cümlelerle, nazik konuşur, hal hatır sorar, hürmetkâr olur.' Ayşe Hümeyra Ökten İslam kubbelerinin etkileyici formu: Çarkıfelek 'İç açıcı, ferahlık verici, müspet şeyler söylenirse çok iyi gelir. Yarın ölecek olan hastaya bile böyle davranırlarsa moral olur. Sadece dua ve moral vermek yeter, ahbap, dost gibi teselli etmek için gidilmeli.' Ayşe Hümeyra Ökten Ekrem Hakkı Ayverdi'nin 'Osmanlı Mimarisi' eserinden alıntılar 'Ben çabuk ayaklanıp konuştuğum için anneannem gittiği her yere beni de götürürdü.' Ayşe Hümeyra Ökten 'İlk yıllarda annem babam hayattayken Arabistan'a ikamem yanmasın diye yılda iki kere giriş yapar, bir ay kalır, İstanbul'a dönerdim. Burada muayenehanem vardı. Annemin vefatına kadar böyle devam etti. Sonra muayenemi eve taşıdım, Arabistan'a gittiğimde de kapatırdım.' Ayşe Hümeyra Ökten Mimar Sinan'ın unutulmuş bir eseri: Kılıç Ali Paşa Medresesi 'Üniversitede başım açıktı ama namazlarımı gizli kılardım. Müslümanların aleyhine söylenen sözlere karışmaz, münakaşadan hoşlanmazdım. En çok da onları susturamayıp, daha çok günaha girersem diye korkardım.' Ayşe Hümeyra Ökten 'Dolayısıyla bir hanım, yedi erkek doktor olarak Temmuz-Ağustos 1953'te Kızılay ile ilk defa görevli olarak hacca gittim.' Ayşe Hümeyra Ökten Hz. Peygamber'in öğretici vasıfları 'Vazifemin vapurda doktorluk yapmak olduğunu zannediyordum, vapurdan inince de 'Nasıl olsa gencim, açlığa susuzluğa dayanır, hacılara hizmet ederim, onlar da beni arabalarına alır, Mekke'ye gider, hacı olurum' diye düşünüyordum.' Ayşe Hümeyra Ökten 'Mahalleli ve komşular uzun kış gecelerinde toplanırdı. Bazen bize gelirler, eğer yakın akrabaysa -dayımlar falan- kadın erkek beraber oturulurdu. Komşu hanımlar gelmişse babam çalışma odasına çıkar, biz hanımlar çoluk çocuk beraber otururduk.' Ayşe Hümeyra Ökten Kur'an-ı Kerim'de geçen peygamber duaları 'Ekseriya namazlarımızı kendimiz kılardık. Vardiya bitince de Harem-i Şerif'e gider, cemaate uyardık.' Ayşe Hümeyra Ökten Osmanlıların evlerinden dünyayı seyrettikleri köşk: Cihannüma 'Önce faytonlar vardı. Sonra tramvay çıktı. Sonra da troleybüs. 1950'lerde dolmuş usulü geldi. Birdenbire İstanbul'da dolmuşlar peyda oldu.' Ayşe Hümeyra Ökten 'Suudi Arabistan'da değil Türkiye'de de bütün ailenin, akrabaların hastalıklarıyla ilgilenir, evde tedavisi olmayan hallerde hastanede onlarla beraber kalırdım.' Ayşe Hümeyra Ökten Kur'an-ı Kerim'e gösterilen edep ve adaplar 'Eskiden ortada kocaman bir havuz vardı. Tramvay Çarşıkapı'dan gelir, o havuzu dolaşır, caminin önünden, havuzla üniversite kapısının arasından geçer, Vezneciler'e giderdi. Sahaflar vardı ama onlarla babam alakadar olurdu. Asistanken hiçbir yere gitme imkânım olmadı.' Ayşe Hümeyra Ökten 'Haremi genişletmek için odam yıkılınca bana oturdukları apartmandan bir oda verdiler.' Ayşe Hümeyra Ökten Tüm hayırları tüketen kötülük: Haset