Anadolu'nun kurucularından: Siraceddin El Urmevi

🔷 Büyük alimin tam adı olan Siraceddin 'dinin kandili' anlamına gelir. Urmevi ise yer ile ilgili bir ifade olarak 'Urmiyeliyim' şeklinde bir ifadedir. Şu an İran sınırları içinde bulunan bu ilçede ağırlıklı olarak 'Azeri Türkleri' yaşamaktadır. İlçenin adı 'Rızaiye' olarak da bilinir. 🔷 Büyük alim, henüz Anadolu'nun kapıları Müslümanlara açılmadan önce Türk boylarının yerleştiği bir yer olan Urmiye'de 1198 yılında doğdu. 🔷 Hayatının ilk dönemiyle alakalı detaylı bilgi bulunmaz. Genç yaşında ilmi hayatının başladığı Musul'a gitti. O günün şartlarında dünyanın en büyük üniversitelerinden biri olan 'Kemaliye Medresesi'nde eğitim görmeye başladı. Anadolu'yu yurt yapan 19 alim 7 teşkilat 🔷 Kemalettin Yunus adlı âlimden dersler aldı. Siraceddin'in hocası olan bu isim, döneminin meşhur isimleri arasında zikredilir. Şafii alimi olan Yunus'un 14 anabilim dalını yönetebilen bir bilim insanı olduğu kaynaklarda geçer. Bu kimsenin aynı zamanda Tevrat ve İncil'i yorumlamada Yahudi ve Hristiyan âlimlerinden daha ileride olduğu ifade edilir. 🔷 Program konuğu Hasan Akkanat 'Urmevi'nin büyük bir isim haline gelmesinde en büyük pay sahibi hocasıdır. Musul'da yer alan bu tarihi medresenin birkaç yıl önceye kadar ayakta olduğunu da belirterek, büyük medresenin yıkılmasının acı bir kayıptı.' ifadelerini kullandı. Kâbusa dönüşen rüyâ: Suriye 🔷 Siraceddin el-Urmevi'nin hayatındaki en dikkat çekici noktayı konuk Akkanat şöyle anlattı: 'Dünyanın bir ucunda kral olan meşhur II. Friedrich merak ettiği sorularını Kemaliye Medresesi'ne gönderdi. Ayrıca bir zaman sonra Urmevi iki ya da üç yıl Sicilya'ya gönderildi ve orada müderrislik yaptı. II. Friedrich'in sarayında ilmi toplantılara katıldı.' 🔷 Daha sonra 1249 yılından önce Konya'ya geldiği tespit edildi. O dönem Sultan II. İzzettin Keykavus idi. Siraceddin Konya'ya kadı oldu. Dünyaca ünlü medrese olan Karatay Medresesi'nde yıllarca fıkıh, felsefe ve mantık dersleri verdi. Bugün Konya'da Kadı Siraceddin olarak anılır. Programın tamamını izlemek için: 🔷 Programda Türk-İslam tarihinin üç önemli isminin aynı dönemde yaşandığına da değinildi. Üç büyük ismin aralarında dostluk olduğu vurgulanırken, ilim ve dost meclislerinde bir arada bulunduklarının kaynaklarda geçtiği ifade edildi. Rivayete göre Mevlana, kendi cenaze namazını Sadreddin Konevi'nin kıldırmasını istedi. Ancak cenaze esnasında geçirdiği fenalık nedeniyle Konevi kıldıramayınca namazı Siraceddin el-Urmevi kıldırdı. 📌 Akkanat, programda üç büyük ismin düşünce hayatını şöyle özetledi: 'Mevlana ahlaki olarak çalışıldığında, kalbi temizlik sağlandığında Allah'a ulaşır görüşünü savunur. Urmevi, ağırlıklı olarak bütün bilimleri temelinde mantık olmak şartıyla, akıl ve kanıtlar önderliğinde yapılan araştırmayla oluşan bilgilerle Allah'a ulaşılacağını düşünür. Konevi ise hem aşkın hem de mantığın gerekli olduğuna inanır.' Mevlana'dan hayat dersi veren 40 alıntı 🔷 Urmevi'ye göre mantık marifetullaha giden yoldu. Kelam ilmini metafiziğin altına konumlandırdı. Dini bilimlere yön verecek olan kurucu bilimi metafizik olarak kabul etti. 🔷 Akkanat'a göre Urmevi'nin temel düşüncesi şudur: 'Yöntem olarak veya elde ettiği verilerin garantisi olarak mantık temel alınmalıdır. Urmevi'ye göre mantık, nihai hedef olan Allah'ı (CC) bilme hedefinin temel şartıdır. Dini bilim yapılıyorsa dini gerekçeler üzerinden yapılması gerekir. Bilimsel bilgiye dayanan bilgiye dayanan bir araştırma yöntemini savundu.' Teoman Duralı'nın Felsefe Bilimin Odağında Metafizik kitabından 25 alıntı 📕 🔷 Program sunucusu Doç. Dr. Eşref Altaş'ın, Urmevi'nin eserlerinin dili ile ilgili soruyu Akkanat şöyle cevapladı: 'Mevcut eserlerini okumak isterseniz hayal kırıklığına uğrayabilirsiniz, çünkü çok kapalı ifadeler var. O dönemin kendisine yönelik bir anlatma ve anlayış tarzı mevcut. Dönemini aşan eserler yazmıştır.' 🔷 Akkanat, Urmevi'nin eserlerinin bugünkü durumunu şöyle özetledi: ▶ 20 yıl önce Urmevi'nin sadece fıkıh usulü kitabı basılıydı. Bir de metailül envar'ın taş baskısını Osmanlı döneminde basılmıştı. Modern baskıda sadece fıkıh usulü kitabı olan et-Tahsîl mine'l-Mahsûl vardı. 🔷 Konya'da bir süre kadılık yaptıktan sonra 'kadılar kadısı' yani 'kadı'lkudat' (Selçukluların Adalet Bakanı) oldu. Urmevi Kadı olduğu dönemde farklı görüşlere müsaade ederek hoşgörü ortamı oluşturdu. Bir Bilgi ▶ Letâ'ifü'l-hikme: Temel felsefe problemleri hakkında yazılmış Farsça bir eserdir. 1257 yılında yazılan eserdir. ▶ Metâli'u'l-envâr: Klasik mantık konularının özet halinde ele alındığı bu eser medreselerde ders kitabı olarak okutulurken, Fatih Sultan Mehmet'in talebiyle Farsçaya çevrilmiştir. ▶ Beyânü'l hak: Mantık ve felsefe ilgili meşhur eseridir. ▶ el-Menâhic: Mantık ve hikmet alanında yazılmış bir eserdir. ▶ Şerhu'l-İşârât ve't-tenbihât: İbn-i Sina'ya ait esere yazdığı şerhdir. ▶ Er- Resâ'il: Tartışma, cedel üzerine yazılmış bir eserdir. ▶ Tehzibü'n Nüket: Ebu İshak eş-Şirazi'nin Kitabü'n-Nüket kitabından yola çıkarak Şafii ile Ebu Hanife arasında ihtilaflı olan beş mesele cedel metoduyla tartışıldığı eserdir. ▶ Şerhu'l-Mûcez fi'l-mantık: Efdalüddin el-Hûnecî'ye ait eserin şerhidir. ▶ Lübâbü'l-Erbaʿîn: Fahreddin er-Râzî'nin Kitâbü'l-Erbaʿîn fî uṣûli'd-dîn'inin özetidir. ▶ et-Tahsîl mine'l-Mahsûl: Fahreddin er-Râzî'ye ait usûl-i fıkha dair eserin muhtasarı olup Abdülhamîd Ali Ebû Züneyd tarafından geniş bir mukaddime ile birlikte iki cilt halinde neşredilmiştir. ▶Şerhu'l-Veciz: İmam Gazzali'ye ait eserin şerhidir. ▶ Gayatü'l- Ayat: Fahreddin er-Razi'nin el-Ayatü'l- beyyinat'ının şerhidir. Kitap nasıl okunmalı? 📕 🔷 Doktora tezini Urmevi hakkında yazan Prof. Dr. Hasan Akkanat onun bugüne örnek olabilecek işlerini şöyle özetledi: 'Urmevi kadı olduğu için başka görüşleri baskı altına alabilirdi ama yapmadı. Hoşgörü ortamı içerisinde farklı görüşlerin ortaya çıkmasını sağladı. Urmevi için söylenebilecek özet söz, 'iltifat marifete, marifet mantığa tabiidir'' diyerek sözlerini noktaladı. Yazma eserler hakkında bilmeniz gereken 20 terim 🔷 Urmevi'nin mezarı Konya'da bulunan Şeyh Halili türbesinin yanındadır. Bugün mezarın bulunduğu yer Sirac Bağı olarak geçer. Ancak bugün orada bir türbe veya mezar bulunmaz, namazgah yer alır. İslam sanatında zirve: Selçuklu çinileri