Sinemada Kuleşov ve Vertigo Etkisi

SİNEMADA KURGU 🔸 Bir filmin, farklı zaman ve mekanlarda çekilen görüntülerinin belirli bir uyum ve anlam bütünlüğü içerisinde birleştirilmesine kurgu veya montaj denir. 🔸 Sinema tarihinin ortaya çıktığı 1800'lerin sonlarından itibaren kurgu da kullanılmaya başlar. Kurgunun teknik amacı, çekim hatalarını ya da oyuncuların yanlışlarını kesmek, çekimleri birleştirerek devamlılığı sağlamak, anlamlı bir bütün haline getirmektir. 10 maddede sinema KURGUDA SANAT 🔸 En basit tabiriyle kesme ve birleştirmeden meydana gelen teknik boyutunun ötesinde kurgunun sanatsal ve estetik yönü de bulunur. 🔸 İşte tam da bu noktada 'Kuleşov ve Vertigo Etkisi' sinemada film kurgusunu ve sinema tekniğini farklı bir boyuta taşıyarak sanata dönüştüren iki önemli efekt olarak karşımıza çıkar. Bu efektler, kendilerinden sonraki yönetmen ve kurguculara yol gösterecek önemli adımlardır. KULEŞOV ETKİSİ 🔸 Rus sinema kuramcısı Lev Vladimiroviç Kuleşov, 'Kuleşov Efekti' olarak bilinen kurgu çalışmalarını gerçekleştirir ve böylece sinema tarihinde önemli bir yere sahip olur. 🔸 Sovyet yönetmenlerin kurgu anlayışının temelini atan Kuleşov efekti şöyledir: Öncelikle kameraya bir kase çorbanın görüntüsü ve bir adamın ifadesiz yüzü yansıyarak acıkma hissi uyandırır. Sonrasında ise tabutta yatan bir kişi ile adamın aynı görüntüsünün art arda getirilmesi hüzün duygusunu yansıtır. Böylece görüntülerin sıralanışında gerçekleşen ufak bir değişikliğin seyircide farklı bir algı oluşturduğu keşfedilir. Sinema tarihinin başlangıcı: Trenin Gara Girişi 🔸 Lev Kuleşov, kendisiyle yapılan 1969 tarihli bir röportajda kurgu alanında gerçekleştirdiği bu önemli gelişmeyi şu sözlerle anlatır: 'Kurgu masasının gerisinde geçirdiğim uzun saatlerin ve derleme yaparak, bir şeyleri bir şeylere bağlayarak yürüttüğüm çeşitli deneylerin bir sonucudur bu. Şöyle bir şey keşfettim: Bir kareyi başka bir kareyle veya bir kareyi başka iki kareyle birleştirdiğinizde ortaya çıkan sonuç her bir kareye kaydedilen görüntüden fazlası oluyor. Yepyeni bir şey çıkıyor ortaya. Bu karelerin hiçbirinde olmayan bir şey. Artık bunu her filmci biliyor. Peki, bu nedir? Benim icadım mıdır? Felsefede 'şans ve gereklilik' şeklinde bir anlayış vardır. Bunun 'Kuleşov Efekti' olması bir şanstı. Böyle bir efektin olması ise gereklilikti.' 🔸 Böylece Kuleşov efekti, film sanatında yeni bir ifade aracı olarak kullanılmaya başlar. LEV KULEŞOV KİMDİR? 🔸 Rus film yapımcısı ve film teorisyeni olan Lev Kuleşov, 13 Ocak 1899 tarihinde Tambov'da dünyaya gelir. Moskova Resim, Heykel ve Mimarlık Okulu'nda sanat eğitimine başlar ancak bitiremez. Sinema ile tanışması 1916 yılında bir film şirketinde çalışmaya başlamasıyla gerçekleşir. 1917'de ise ilk filmini yönetir. 🔸 Usta isim, dünyanın ilk film okulu olan Moskova Film Okulu'nun kurucularındandır. 1919'da buradaki ilk film derslerini vermeye başlar. Sinema alanında isminden çokça söz edilen Sergey Ayzenştayn, Vsevolod Pudovkin, Mihail Romm gibi önemli yönetmenlerin hocalığını yapar. 🔸 Özellikle film tekniği konusundaki katkılarıyla bilinen Rus yönetmen, 29 Mart 1970 tarihinde hayatını kaybeder. Sinema dünyasına en büyük katkılarından biri hiç şüphesiz ki 'Kuleşov Efekti'dir. Usta yönetmenlerden sözler VERTİGO ETKİSİ 🔸 Sinemaya farklı bir bakış açısı kazandıran önemli tekniklerden bir diğeri de Vertigo efektidir. Bu efektte, görüntü sabit plandayken kameranın ileri veya geriye kaydırılmasıyla elde edilir. 🔸 Görüntünün aksi yönde gerçekleştirilen optik yakınlaştırma ya da uzaklaştırma hareketiyle vertigo efekti gerçekleştirilmiş olur. 🔸 Yönetmen Alfred Hitchcock'un ilk kez 1958 yapımı 'Vertigo (Ölüm Korkusu)' isimli filminde kullandığı yöntem, Hitchcock Zoom'u olarak da bilinir. İzleyicinin normal görsel algısını zayıflatarak gerçekdışılık ve baş dönmesi hissini oluşturmayı amaçlar. 🔸 Filmdeki karakterin merdivenlerden yukarı çıkarken aşağı baktığı esnada kullanılan bu efekt, karakter için işlerin yolunda gitmediğini izleyiciye hissettirir. Böylece gerilimli sahnelerin gücü, teknik efekt ile artırılır. 🔸 Alfred Hitchcock, François Truffaut ile gerçekleştirdiği söyleşisinde bu efektin aklına geliş hikayesini şöyle anlatır: 'Rebecca'yı çekerken, Joan Fontaine adli soruşturma sırasında baygınlık geçirdiğinde, onun yere yığılmasından önce her şeyin nasıl kendisinden uzaklaşıverdiğini hissettiğini göstermek istemiştim. Bunu Rebecca'da da uygulamak istediğim halde yapılamadı. Bildiğiniz gibi, perspektifin uzunlamasına çekilirken değişmesine karşın, bakış açısının sabit tutulması gerekiyordu. Bu sorun üzerinde tam 15 yıl boyunca düşündüm. Ölüm Korkusu'nu çekme zamanı geldiğinde bu sorunu geriye kaydırma ile optik kaydırmayı aynı anda birlikte kullanarak çözümledik.' 🔸 Hitchcock, böylece baygınlık geçiren bir kişide oluşan her şeyin kendinden uzaklaşması etkisini sinemada bir teknik olarak kullanmayı başarır. 🔸 Ön plandaki nesnenin sabit dururken arka planın büyüyüp küçülmesi şeklinde gerçekleşen efekt, ilk kez Vertigo filminde görülmesinin ardından pek çok farklı filmde değişik etkiler oluşturmak için yönetmenlere ilham olmuştur. 🔸 Sinemada kamera, gözümüz yerine geçerek bize görmemiz gereken şeyleri aktarır. Ancak Vertigo etkisi, normal insanın gözünün gerçekleştiremeyeceği eylemi yerine getirerek uzaktaki nesneyi yakınlaştırma ya da yakındakini uzaklaştırma hareketi yapar. Bu da filmi seyreden kişinin, o sahnede normal bir şey olmadığını hissetmesine neden olur. Rahatsız edici veya dikkat çekici bir anın izleyici tarafından direkt olarak algılanmasını sağlar. Sinema gözünden mesajlar ALFRED HİTCHCOCK KİMDİR? 🔸 Gerilim ve cinayet filmleri ile bilinen Amerikalı yönetmen Hitchcock, 13 Ağustos 1899'da Londra'da doğar. Londra Üniversitesi'nde sanat eğitimi alan isim, mühendislik okur. 🔸 Sinema kariyerine film setlerinde teknik ressam olarak başlayan Hitchcock, ilk yönetmenlik deneyimini 1922 yılında elde eder. 'Psycho, North by Northwest, Vertigo, Rear Window ve The Birds' gibi klasikleşmiş filmleriyle tanınır. 🔸 29 Nisan 1980 tarihinde böbrek yetmezliği nedeniyle hayata gözlerini yuman yönetmenin, gerilim ve cinayet üzerine 70'e yakın yapıtı bulunur. Sinemaya teknik anlamda kazandırdığı en önemli şey ise 'Vetrigo etkisi'dir.