Psikoloji sözlüğü

GEÇERLİK 🔹 Bir ölçme aracının ölçmeyi amaçladığı özellik ya da durumu ölçme gücünü ortaya koyan özelliktir. Test sahiden test etmesi gereken olguyu test ediyor mu? sorusunun cevabını arar. 🔹 Yapı, kriter ve içerik geçerliliği gibi geçerlik türleri vardır. Psikolojide Bağlanma Stilleri FİKSASYON 🔹 Kişinin, gelişim evrelerinden birinde ihtiyaçlarının eksik biçimde ya da gereğinden fazla karşılanması nedeniyle o evredeki bir nesne, hareket veya duyguya yaşamının sonuna kadar takılı kalmasıdır. Psikanalitik kuramda, aşırı savurganlık, cimrilik, dağınıklık, dürtüsellik ve mükemmelliyetçilik de fiksasyon ile ilişkilendirilir. 🔹 Örneğin; sütten erken kesilen bir çocuk, buradaki duyguya takılı kalarak ileriki dönemlerde tırnak yeme, sigara içme ve alkol bağımlılığı gibi bağımlılıklar geliştirebilir. SEMPTOM 🔹 Bir bozukluğa veya hastalığa işaret eden vücut işlevlerinin ve hislerin normal işlevinden ayrılma belirtisidir. Kişiler Arası İlişkilerde Kullanılan Bir Silah İÇGÖRÜ 🔹 Kişinin kendi gücü, yeterlilikleri, güçlü ve zayıf yönleri konusunda sahip olduğu farkındalıktır. 🔹 Bireyin terapide, üzerinde çalışılan konu hakkında içgörüye sahip olup olmadığını anlamak ancak kişinin bunu davranışlarına yansıtmasıyla görülebilir. ÇÖZÜLME 🔹 Kişinin düşünceleri, duyguları, anıları ve benliği arasında bir kopukluk yaşadığı ruhsal durumdur. Çözülme yaşayan kişi, kendisini uzaktan izliyormuş gibi hissedebilir. Zaman kavramından uzaklaşarak rüyadaymış hissine kapılabilir. 🔹 Bireylerde ruhsal çözülme (dissosiyasyon) travma sonrası stres bozukluğu ve sınırda kişilik bozukluğu gibi ruhsal sorunların semptomu olarak karşımıza çıkabilirken stres veya travmatik durumlarda da bir tepki olarak ortaya çıkabilir. Çözülme şiddetli hale gelir ve tekrar etmeye başlarsa kişiye 'dissosiyatif kimlik bozukluğu' tanısı verilir. Yaşamda Ölçülü ve Dengeli Olmanın Önemi BİLİŞ 🔹 Düşünme, anlama, hatırlama ve algılama gibi zihinsel süreçlerin tümüne verilen addır. 🔹 Biliş, duyu organlarımız aracılığıyla alınan bilgilerin işlenmesi ve yorumlanmasının yanında akıl yürütme, problem çözme ve karar verme yeteneklerimizi de kapsar. PSİKOZ 🔹 Kişinin sağlıklı düşünme, yargıda bulunma ve gerçeklik algısının bozulduğu ciddi ruh sağlığı bozukluğu durumunu ifade eder. Genel olarak halüsinasyonlar, sanrılar şeklinde meydana gelen gerçeklikten kopma görülür. Kaygı Dost mu, Düşman mı? SANRI 🔹 İnsanların inanıp inanmadığı önemsenmeden sürdürülen, tersinin doğru olduğuna dair kanıtlar olmasına rağmen sahip olunan asılsız kabullerdir. 🔹 Sanrılar, kişinin eğitim ve zeka düzeyi ile uyumsuz değişmez, yanlış inançlardır. Sanrılar paranoid, dini, büyüklenmeci, ve bedensel sanrılar olarak sınıflandırılabilir. YANSITMA 🔹 Kişinin kabullenemediği ve kendisine yakıştıramadığı duygu ve düşünceleri farklı bir insana aktardığı bir savunma mekanizmasıdır. 🔹 Yansıtma yapan kişi yüzleşmekten kaçtığı duyguyu, çevresindeki bir canlıya ya da nesneye aktararak psikolojik olarak rahatlama yaşar. Duygusal, düşünsel, öznel, davranışsal ve ilişkisel yansıtma türleri vardır. Anlatarak İyileşme: Psikoterapi SÖNME 🔹 Klasik ve edimsel koşullanma sırasında uyarıcıya verilen öğrenilmiş tepkinin azalarak yok olduğu sürece denir. 🔹 Koşullu uyarıcı, koşulsuz uyarıcı olmadan birçok kez verildiğinde ya da elde arzu edilen davranışa karşılık olarak pekiştireç verilmemesiyle oluşur. Pekiştireç nedir? Bir davranış sonrasında ortama sevilen, hoşlanılan bir uyaran getirilmesi veya kişiyi rahatsız eden/kaygı/korku veren uyaranın ortamdan uzaklaştırılması ile istenen davranışın zaman içinde gerçekleşme ihtimali ve sıklığını arttırma yönünde kullanılan araçlardır. Bu süreçte başarılı olunursa pekiştirme gerçekleştirilmiş olur. KOMPÜLSİYON (ZORLANIM) 🔹 Kişinin, karşı koymak veya kontrol etmek istemesine rağmen bir eylemi tekrar etmeye karşı hissettiği karşı konulamaz, güçlü dürtüye denir. 🔹 Kişi kompülsiyonların mantıksız olduğunun bilincindedir, fakat kendini yapmaktan alıkoyamaz.Yapmadığında büyük sıkıntı hisseder. Kompüsiyonların sıklığı ve sayısı giderek artar. Bu durum kişinin günlük hayatını olumsuz yönde etkiler. Kendi İsteğimiz İle Kaldığımız Hapishane RASYONELLEŞTİRME 🔹 İnsanların kabul edilemez bulduğu, sosyal normlara uymayan, rahatsız edici unsurlar barındıran davranış, duygu ve düşüncelerini toplumun onaylayacağı kalıba sokarak açıkladığı bir savunma mekanizmasıdır. 🔹 İnsanlar üzerinde hükmetmekten hoşlanan bir patronun bu isteğini çalışanlarına sürekli emirler vererek ve yaptıkları hiçbir şeyi takdir etmeyip bir kulp bularak tatmin etmesi ve bu davranışını 'ben her şeyi onların gelişimi için yapıyorum' bahanesiyle açıklaması rasyonelleştirmeye (ussallaştırma) bir örnektir. BAĞLANMA 🔹 Çocuk ile anne veya ona bakım veren kişi arasında oluşan güçlü duygusal bağ. 🔹 Çocuğun fiziksel ve duygusal ihtiyaçlarının fark edilerek giderilmesi, anne ile çocuk arasında güven duygusunun oluşumunu sağlar. Çocuğun ihtiyaçlarının ebeveyni tarafından farkedilmemesi ya da farkedilip karşılanmaması ise anne ile çocuk arasındaki güven bağının zedelenmesine yol açar. Bu bağın ne doğrultada gerçekleştiği de çocuğun bağlanma stilini belirler. 🔹 Güvenli bağlanma, kaygılı-güvensiz bağlanma, kaçıngan – güvensiz bağlanma, darmadağın – güvensiz bağlanma gibi türleri vardır. Başarılarını Sahiplenmeyenlerin Sendromu: Imposter DİRENÇ 🔹 Kişinin gelişimine ve farkındalık kazanmasına katkı sağlayacak değişikliklerden, içgörülerden bilinçsizce kaçınması veya bunlara karşı çıkmasına neden olan psikolojik bir savunma mekanizmasıdır. 🔹 Psikoterapi esnasında, danışanın geçmiş yaşantısındaki önemli olayları hatırlayamaması veya dile getirememesi şeklinde açığa çıkar. Psikolojik sorunun çözümlenmesini güçleştirir. KATARSİS 🔹 Aristoteles'in Poetica adlı eserinden geçen bir kelime olan katarsis, Antik Yunan'da ruhun kötülüklerden arındırılması olarak kabul edilir. 🔹 Psikanalizde katarsis bilinçdışındaki duyguları samimi şekilde anlatma yoluyla kişinin rahatlamasını ifade eder. Bu yolla kişi, duyguları ile yüzleşerek yarım kalan, işlenmemiş sorunlarını çözüme kavuşturma yolunda büyük bir adım atmış olur. Ayna Nöronlar MANİ 🔹 Hiperaktivite, aşırı sevinç, coşku ve konuşkanlık hali, uçuk duygular ve bağlantısız düşünceler ile ifade edilen duygu durumudur. Bipolar bozukluk vb. ruh sağlığı bozukluklarında görülür. 🔹 Manik dönemde kişiler, uyku problemleri, huzursuzluk ve dürtüsel davranış gibi sıkıntılar yaşayabilirler. Bu dönemde büyük risk alma ve yanlış karar verme eğilimleri fazladır. Bu durum sosyal ilişkileri ve iş hayatlarında sorunlar yaşamalarına neden olabilir. TRAVMA 🔹 Kişinin günlük rutinini bozan, ani şekilde gerçekleşen, dehşet, kaygı, panik yaratan ve insanın anlamlandırma süreçlerini bozan olaylara travma denir. 🔹 Travma olgusu içinde hem tek seferlik olayları (kazalar, doğal afetler, ameliyatlar, ölümler vb.) hem de tekrarlayabilen olayları (çocuk ihmalleri, savaşlar, şiddet içeren ilişkiler vb.) bulundurur. Çağın Hastalığı ANKSİYETE 🔹 Yakınlaşmakta olduğu algılanan bir stres veya tehdit faktörüne karşı hissedilen duygudur. Anksiyete (kaygı) yaşandığı sırada bedende terleme, gerginlik ve kan basıncı artışına bağlı kalp çarpıntısı gibi fiziksel tepkiler gözlenir. 🔹 Anksiyete öfke, sevinç ve korku gibi duygulardan biridir ve bu duyguyu hissetmek gayet normaldir. Yaşamımızı sürdürebilmek ve sorunlarımızı çözebilmek için kaygı gereklidir. Fakat kaygı kontrol edilemeyen boyutlara gelip birey için bir rahatsızlık niteliğine büründüğünde psikolojik bir sorun olarak kabul edilir. REGRESYON 🔹 Psikolojik gerileme demektir. Travmaya maruz kalmış bireylerde görülen, bireyin geçmiş gelişim aşamalarına geri dönerek yaşadıkları stres, kaygı ve çatışmaya tepki olarak daha genç yaşlardaki davranışlarını sergilemeye başladığı bir savunma mekanizmasıdır. 🔹 Çalıştığı kurumda işi ile ilgili zorlu bir durumla karşılaşan bir yetişkinin bu streste başa çıkabilmek için parmak emmeye ya da bebek gibi konuşmaya başlaması regresyona örnektir. Zihnimizin bize oynadığı oyun: Varsayımlarımız NEVROZ 🔹 Nevroz sürekli sıkıntı içeren, sanrı ya da halüsinasyon içermeyen işlevsel bir psikolojik rahatsızlıktır. Nevrotik kişilerin gerçeklik algısında bozulmalar olmaz. 🔹 Nevroz kaygı, farklı korkular, saplantılı düşünceler, depresyon vb. içsel çatışmalara sebep olan psikolojik sorunları kapsar. Nevrotik kişiler, duygularını normal kişilere göre daha fazla yaşarlar.