Üsküdar'da Kösem Sultan'ın emaneti: Çinili Külliye

İslamî dönemlerde yaygın olan külliyeler; imâret, kompleks olarak anılıyor. Bu yapılarda olmazsa olmaz yapılar var elbette. Bunlar; cami, türbe, çeşme, hamam ve mescid. Bazen bunların hepsi aynı külliyede olurken bazen daha azı veyahut daha fazlası da olabilmekte. Külliyelerin en erken tarihli örneklerini biz Artuklular döneminde görüyoruz. Ardından külliye geleneğini Selçuklular ve Osmanlılar devam ettirmiştir. Üsküdar'ın 10 Külliyesi ÇİNİLİ KÜLLİYE Külliyeler; devlet yönetiminde yer alan kişiler, eşleri ve çocukları tarafından yapılabilmekte. Bunun en güzel örneği ise Üsküdar'ın Çinili semtinde yer alıyor. Çinili Külliye'nin hassa başmimarı Kasım Ağa. Murat Reis Mahallesi'nde konumlanan Külliye; cami, medrese, sebil, çifte hamam, sıbyan mektebi ve çeşmeden oluşuyor. Külliyenin kitabesinde yer alan bilgilere göre 1640 yılında Vâlide Kösem Sultan tarafından inşa ettirildiği anlaşılıyor. ÇİNİLİ CAMİİ Külliyede ön plana çıkan Çinili Camii; kare planlı ve tek kubbeli ve tek minarelidir. Dışarıdan bakıldığında yapıldığı dönemdeki o ihtişamı yansıtmıyor gibi düşünülebilir ancak bu, sadelikte gizli bir zarafet örneğidir. Evliya Çelebi'nin aktardıklarına göre Vâlide Kösem Sultan'ın isteği ile sonradan eklenen ahşap kadınlar mahfili bulunuyor. Caminin iç kısmında, mihrap dahil zeminden başlanarak üst pencerelere dek çiniyle kaplandığı görülüyor. Anadolu Hisarı'nda bunları yapmadan dönme ÇİNİYLE BEZELİ CAMİ İÇİ Çinili Külliye'nin diğer yapılarının içini tam olarak bilmesek de camiye baktığımızda neden 'Çinili' adının verildiğini anlayabiliyoruz. Kütahya işi olduğu belli olan çinilerde; mavi, firuze ve yeşil renk hakim. Desen olarak ise firuze, şakayık, lale ve sümbüllerden oluşan camideki çiniler; Türk çini sanatının son örneklerini teşkil etmesi bakımından önemli kabul ediliyor. ÇİNİLİ MEDRESE Medrese, Çinili Camii'nin avlusunda bulunuyor. Caminin ana girişinden girildiğinde sol tarafta kalan yapı, L şeklinde sıralanan hücrelerden oluşuyor. Camide olduğu gibi bu yapıya da yüksekçe bir merdivenle ulaşılmakta. Bu medreseler günümüzde Çinili Camii ile bağlantılı olarak 'Çinili Sanat Atölyeleri' olarak işlev görüyor. Aslında geçmişte üstlendiği görevin devamı niteliğinde diyebiliriz. Hafızası Olan Evler: Necip Fazıl'ın doğduğu konak CAMİ HAZİRESİ Çinili Medrese'nin hemen yanına, yüksekçe konumlanmış hazire dikkatimizi çekiyor. Bu hazire, diğerlerine göre gözümüze farklı geliyor çünkü diğer hazirelerde böylesine yükseltiye çok da aşina değiliz. Hazirenin çok da büyük olmadığını söylemek mümkün. Hazirenin yanında da ufakça bir havuz konumlanmış. Aslında Caminin bulunduğu avluya göre inşa edilmiş yapılar bunlar... ÇİNİLİ KÜTÜPHANE Çinili Sıbyan Mektebi diğer adıyla banisinden ötürü Mahpeyker Kösem Sultan Sıbyan Mektebi olarak anılan yer günümüzde İstanbul'un sayılı çocuk kütüphanelerinden biri sayılmakta. 17. yüzyıla ait olan bu yapı; iki katlı olup iki salonuyla 0-14 yaş grubuna hitap edecek 10 binden fazla kitapla çocuklara kapılarını açmış bulunuyor. Kütüphane avlu içinde olmasa da caminin direkt karşısında olduğundan ulaşımının kolay olduğunu söylemek gerek. Üsküdar'ın saklı köyü Bulgurlu'nun tarihi ve gizemli yapıları ÇİNİLİ HAMAM Avlu içinde yer almayan Çinili Hamam da Sıbyan Mektebi gibi camiye oldukça yakın. Yapı; külliyenin en büyük yapısı kabul edilmekte. Çifte hamamın her iki bölümü de klasik Osmanlı mimarisine uygun biçimde inşa edilmiş. Günümüzde de vatandaşlara hizmet veren hamamda kadınlar ve erkekler bölümü yer alıyor. Büyüklüğü ve hamamın içindeki çinilerden ötürü bu yapının ayrıca ehemmiyet taşıdığını söylemek lazım. AVLUDAKİ KUYU Cami avlusunda şadırvan ve bir de kuyu göze çarpıyor. Kuyunun zamanında, su ihtiyaçlarını rahatça karşılayabilmesi için yapıldığını tahmin etmek pek de zor değil. Yeşilliklerle bezeli bir külliye, 17. yüzyılın en bariz örneklerinden biri. Çinili Külliye'de ilk fark edilen şey şüphesiz böylesine bir kompleksin arazi şartlarının göz önünde bulundurularak titizlikle inşa edilmiş olmalı. Osman Hamdi Bey'in gizemli başyapıtının şifresi ÜSKÜDAR'IN HER ADIMI TARİH Külliyedeki yapıların, dağınık bir şekilde konumlanması aslında arazi şartlarından ötürü. Mesela caminin bir kısmıyla medrese tamamı bir yokuşta yani bir eğimde durmakta. Aslında bu bir dezavantaj değil, çünkü tek bir yerde dursa belki bu kadar dikkat çekmezdi ancak dağınık bir şekilde olması ve hepsinin bir avlu içinde olmaması, insanların daha çok dikkatini çekiyor. Yolunuzu muhakkak, Üsküdar'da Çinili Külliye'nin olduğu sokağa düşürün derim!

AKADEMİK

İLAHİYAT

Kur'an

TARİH

EDEBİYAT

SİNEMA

MÜZİK

EĞİTİM

FELSEFE

SOSYOLOJİ

PSİKOLOJİ

GALERİ

LİSTELER

FİKRİYAT TV

ESMA-İ HÜSNA

İSLAM

MÜZİK

FİKRİYAT AKADEMİ

Üsküdar'da Kösem Sultan'ın emaneti: Çinili Külliye