İstanbul'un tarihî durakları: Damad İbrahim Paşa Külliyesi

İstanbul'un tarihî duraklarından biri de Fatih'e bağlı olan Şehzadebaşı'ndaki Damad Paşa Külliyesi. Bu tarihi yerin hikayesi oldukça etkileyici. Şehzadebaşı caddesi ile Dedeefendi caddesinin kesiştiği yerde inşa edilen külliye; cami, medrese, kütüphane, hazire, çeşme ve sebilden meydana gelmekte. Direklerarası'nda Ramazan eğlenceleri Külliyenin bulunduğu yerde, sütunlara oturan kemerler ve bu kemerlere de dükkanlar yapılmış. İşte, buraya da Direklerarası adı verilmiş. Aslen bu dükkanlar, Damad İbrâhim Paşa, Şehzade Camii'nin üst yanındaki kendi adını yani Damad İbrâhim Paşa ismini verdiği külliyeye gelir sağlamak amacıyla inşa edilmiş. Ana caddenin iki tarafında konumlanan, önü revaklı toplam seksen iki adet dükkanın bugün sadece külliye tarafında aslı bozulmuş birkaçı varlığını koruyabilmiş. Külliyenin kısımları; 1718'den 1730'a kadar süren Sultan III. Ahmed'in döneminde Sadrazamı Nevşehirli Damad İbrâhim Paşa tarafından inşa ettirildiğinden bu adı almış. Yapım tarihine bakıldığında günümüzde unutulmaz bir eser olarak anılan bu yerin inşası da uzun yıllar sürmüş. Mimar Sinan'ın unutulmuş bir eseri: Kılıç Ali Paşa Medresesi Külliyede; Medrese şeyhülkurrâsı, dersiâm, dört kütüphane görevlisi, kütüphane ciltçisi, yazı hocası, mesnevîhan, ferâizci, onun halifesi, mescidin imamı, müezzini, kandilci, kayyım, buhurcu, temizlikçi, dârülhadis ve kütüphanenin kapıcıları, şadırvan ve avlu temizlikçisi gibi pek çok çalışanı bulunuyordu. Bakıldığında öyle çok geniş bir araziye inşa edilmemiş de olsa çalışanların sayısı oldukça fazladır. Nevşehirli Damad İbrâhim Paşa'nın külliyesi; Türk sanatının klasik döneminde inşa edilen son önemli yapılardan biri kabul ediliyor. Bunun nedeni son derece âhenkli ve başarılı olması.. Günümüze kadar bütünüyle korunarak gelen bu kompleksin özenle ve titizlikle bakılması, Türk tarihi açıdan mühim bir noktada bulunmasına neden olmuş. Divanyolu'ndaki 4 medrese Şüphesiz bu külliye, camisi ile ön plana çıkmış. Külliye genel olarak diktörtgen bir şekilde planlanmış. İki caddenin kesişimine yapılan bu kompleks, dışarıdan bakıldığın önce sebil ve yanındaki çeşme dikkatleri çeker. İşte, bunun arkasında da cami bulunuyor. Taş ve tuğla karışımıyla oluşturulan yapının yalnızca bir minaresi var. Çok da büyük olmayan caminin içi ince kalem işçilikleriyle donatılmış. Caminin dış revak sütunları baklavalı tipte planlanmış ve revak aynalı tonozları kalem işi nakışlarla bezenmiş. Bugüne kadar korunarak gelen yapının restorasyon zamanı ise çoktan gelmiştir. Camiden sonra külliyede önemli kabul edilen yapı kütüphanesidir. Bu ilim merkezi günümüzde 'Kaşgarlı Mahmut Kütüphanesi ve İlmi Çalışmaları Salonu' olarak biliniyor. Viyana'da silinmeyen Osmanlı izleri Bu kütüphanede pek çok vakıf ve üniversitenin toplantıları, seminerleri gerçekleşmekte. Bilhassa Doğu Türkistan hassasiyeti bu yerin en bilinen özelliği. Çünkü bu külliye, 'Doğu Türkistan Vakfı'na ev sahipliği yapıyor. Bunun yanında 'Doğu Türkistan Kitap Kahve' adında bir işletme de burada Uygur kardeşlerimizin sesini duyurmak maksadıyla hizmet vermekte. Medresenin üç muhdes baraka ile on yedi odası mevcut olup bu medrese en fazla iki kişinin ikametine uygundur. Medresenin tam nerede konumlandığına bakalım. Külliyenin girişinde, sağ tarafta cami, sol tarafında ise kütüphane bulunuyor. Caminin yanında hazire, hazirenin dış tarafında ise sebil konumlanmış. Hazireden itibaren medrese uzunlamasına inşa edilmiş. Medrese bu külliyenin en büyük kısmı diyebiliriz. Muhdes ne demek? Muhdes, 'sonradan meydana gelmiş, eskiden olmayan' manalarına gelmekte. Topkapı Sarayı'nda gizli kalmış bir hazine: III. Ahmed Kütüphanesi Peki, Damad İbrahim Paşa nasıl biriydi? O zekası ve çok yönlü bir kişi olmasıyla Osmanlı tarihinde iz bırakmış önemli devlet adamlarından biridir. Dönemin padişahı III. Ahmed ile birlikte gerçekleştirdiği yenilikler yalnızca Lale Devri'ni değil Osmanlı İmparatorluğu'nun son 200 senesini derinden etkilemiştir. 13 yıl sadrazamlık görevinde bulunan İbrahim Paşa'nın, III. Ahmed'in kızı ile evlenmesi onun hayatının dönüm noktalarından biridir. Hayırsever ve oldukça yenilikçi bir kimliğe sahip olan Damad İbrahim, kanlı bir isyan sonucu hayata gözlerini yummuş. Geriye ise ıslahatları, fikirleri ve miras bıraktığı eserleri kalmıştır...

AKADEMİK

İLAHİYAT

Kur'an

TARİH

EDEBİYAT

SİNEMA

MÜZİK

EĞİTİM

FELSEFE

SOSYOLOJİ

PSİKOLOJİ

GALERİ

LİSTELER

FİKRİYAT TV

ESMA-İ HÜSNA

İSLAM

MÜZİK

FİKRİYAT AKADEMİ

İstanbul'un tarihî durakları: Damad İbrahim Paşa Külliyesi