Ramazan ayının edebiyatla buluşması: Ramazaniyyeler

İslam aleminin manevi iklimi olan Ramazan ayı, geçmişten günümüze kadar Müslümanların günlük yaşamın her alanına büyük tesirler etmiştir. Bu alanlardan biri de edebiyattır. Edebiyatımızda faziletli ay Ramazan ile ilgili yazılan şiirler bulunmaktadır. Bu şiirlere özel olarak Ramazaniyye adı verilmekteydi. Ramazaniyyeler, Divan Edebiyatı'nda Ramazan ayını konu edinen kasidelerden oluşmaktaydı. Osmanlı'da Ramazan Gelenekleri I Hilalin Görülmesi Osmanlı dönemindeki Divan şairleri hürmetlerini şiirle gösterdiği için, Ramazan ayının gelmesiyle birlikte padişahlara ve yüksek rütbeli kişilere kaside şeklinde şiirlerini sunarlardı. Ramazaniyyelerin her biri 10 ile 20 beyit arasında değişirdi. 17. yüzyılın başında yazılmaya başlanan Ramazaniyyeler, 18. yüzyıl ve sonrasında oldukça yaygınlaşmıştır. Ramazaniyye üzerine en fazla şiir kaleme alan Divan şairi Enderunlu Fazıl'dır. Fazıl, Ramazaniyye konulu on üç kaside yazmıştır. Ramazaniyye yazan diğer şairler arasında Sâbit, Nazîm, Edirneli Kâmî, Nedîm, Koca Râgıb Paşa, Şeyh Galib, Enderunlu Vâsıf, Sünbülzâde Vehbî gibi dönemin önemli isimleri de yer alır. Oruç ve Ramazan ile ilgili terimler Hece vezni ile yazılmış ve söylenmiş olan mani, ilahi ve koşma şeklinde söylenen Ramazaniyyeler de mevcuttur. Bu Ramazaniyyeler halk şairleri tarafından oluşturulabildiği için anonim maniler ve türkülerden de meydana getirilmiştir. Bazı araştırmacılar Ramazan münasebeti ile söylenmiş çoğu mani şeklindeki anonim şiirleri topladıkları kitaplara da Ramazaniyye demişlerdir. Ramazaniyye kaleme alan Divan şairlerinden biri Koca Ragıb Paşa'dır. Onun yazdığı Ramazaniyye, beytin son kelimesinden dolayı iftariye olarak anılır. Ragıb Paşa'nın yazdığı şiiri ise bu konudaki tek misaldir. Ramazan konulu mesnevi kaleme alan bir diğer isim Süleyman Nahifî'dir. 'Fazîlet-i Savm' adlı 253 beyitlik orucun özellikleri, faydaları, farz ve sünnetleri, niyet edilmesi, fıtır sadakası gibi konuları işlediği bir mesnevisi vardır. Ramazan'da izlenebilecek filmler Sultan II. Murat devri şairlerinden olan Devletoğlu Yusuf'un Kitâbü'l-Beyân isimli eserinin dördüncü babında yer alan yaklaşık 200 beyitlik bölüm de yine Ramazan ve oruçla ilgilidir. O dönemler Ramazan ayına özel bütün değerler şiirlere yansırdı. Kurulan iftar sofraları, Ramazan eğlenceleri, teravih namazları, imsak, oruç Ramazaniyyelerin olmazsa olmazları arasındaydı. Ramazaniyeler, mübarek ayın dini yönünü işlediği gibi toplum hayatını da yansıtmaktadır. Hilalin görülmesinin halka top atılarak kandil yakılıp münâdîler çıkarılarak ilan edilmesinin halk arasında bir heyecana neden oluşu bu şiirlerde anlatılırdı. Sonraki dönemlerde müstakil Ramazaniyyeler yazılmasa da Ramazan ayını konu edinen şiirler, şairlerce kaleme alındı. Tevfik Fikret, Mehmet Akif Ersoy, Yahya Kemal, Arif Nihat Asya, Necip Fazıl Kısakürek, Bahaettin Karakoç, Sezai Karakoç, Yavuz Bülent Bakiler bu şairlerin bir kısmıdır. Ramazan'da Osmanlı saray sofralarını süsleyen tatlı En bilinen Ramazaniyye yazarının Enderunlu Fazıl olduğunu söylemiştik. İşte, aşağıdaki de Enderunlu Fazıl'ın Ramazaniyyesi'nden bir örnek: Ol mâh-ı mu'azzam ki bu mâh içre şeyâtîn Mü'minler içün beste-i zencîr-girândır Şeytân ki berî oldı müsilmâna ezadan İdlâl idecek şimdi hemân nev'-i bütândır Enderunlu Fâzıl Nev: Yeni Şeyâtîn: Şeytanlar İdlâl: Doğru yoldan çıkarma, saptırma Bursalı İsmail Hakkı diğer Divan edebiyatı yazarları gibi Ramazaniyye kaleme alan bir isimdir. Sâye saldı ehl-i imân üstüne Hamdülillah geldi mâh-ı ramazan Doğdu ol nur ehl-i irfan üstüne Hamdülillah geldi mâh-ı ramazan Bağlayıp şeytânı bende vurdular Cümleten ağyâr-ı Hakk'ı sürdüler Ehl-i Hakk ol ayda Hakk'ı gördüler Hamdülillah geldi mâh-ı ramazan Bursalı İsmail Hakkı Ehl-i imân: İman ehli Mah: Ay Sâye: Himaye, sahip çıkma, koruma Ağyâr: Düşman Ramazan ayında Doğu Türkistan'da neler oluyor? Ramazan konulu kaleme alınan şiirler yani Ramazaniyyeler, bir Osmanlı geleneğidir. Şanlı ecdadımızın her konuda ne kadar ince bir anlayışa ve idrake sahip olduğunu gösterir. Ramazaniyyeler aynı zamanda Devlet-i Aliyye devrinin, eşi benzeri olmayan bir kelime dağarcığına da muktedir olduğuna işaret eder. Her zerremize ayrı ayrı tesir eden bu kelimeler ufkumuzu açmış ve yıllarca da açmaya devam etmiş. Ancak bu gelenek Osmanlı İmparatorluğu'nun yıkılışıyla birlikte yitip gitmiştir. Sonraki dönemler Ramazan konulu yazılar kaleme alınmış olsa da hiçbiri Divan edebiyatı döneminde hususi Ramazaniyye adı altında kaleme alınan şiirlere benzememektedir.

AKADEMİK

İLAHİYAT

Kur'an

TARİH

EDEBİYAT

SİNEMA

MÜZİK

EĞİTİM

FELSEFE

SOSYOLOJİ

PSİKOLOJİ

GALERİ

LİSTELER

FİKRİYAT TV

ESMA-İ HÜSNA

İSLAM

MÜZİK

FİKRİYAT AKADEMİ

Ramazan ayının edebiyatla buluşması: Ramazaniyyeler

RAMAZANİYYELER