Osmanlı'nın silinmez izi

◾ 350 yıl boyunca Osmanlı idaresi altında kalan Libya'da kültürel manada önemli etkileşimler meydana geldi. Zamanla gelenek haline gelen etkileşimler Libya halkı için büyük önem arz etti. ◾ Sosyal hayatı ilk elden etkileyen Ramazan-ı Şerif Libya'da mühim adetlerin oluşmasında etkili oldu. Bilhassa Ramazan manileri Libyalı Müslümanlarca benimsendi ve uzun yıllar devam etti. 🔴#Ramazan-ı Şerif tarih boyunca Müslümanların hayatında önemli bir yer tuttu. Bir İtalyan tarafından kayıt altına alınan bu ses 1931 yılına ait. ◾ Bu durum 2015 senesinde İtalyan Arşivi, 'Istituto Centrale per i Beni Sonori ed Audiovisivi'' koleksiyonunda ortaya çıkan bir kayıt ile kanıtlanmış oldu. 1931 yılında İtalyan bir subay tarafından kasete alınan bu ses kaydında Libyalı bir Müslüman Ramazan manisi okuyor. ◾ Arşive 'Trablus Arap Ayinleri - Davulcu - Ramazan Geceleri' ismiyle kaydedilen belge, 'Besmeleyle çıktım yola' diye başlayan bu güzeller güzeli maninin bir Ramazan davulcusu tarafından söylendiğini ortaya çıkarıyor. ◾ Orta Anadolu lehçesi ile söylenen mani ayrıca 1711 -1835 yılları arasında Libya'yı Osmanlılar adına yöneten Karamanlı Hanedanı'nın Türkçeyi halk arasında yaygınlaştırdığını da kanıtlıyor. (X) Osmanlı'da Ramazan ayı nasıl geçerdi? ◾ Libya'da var olan Ramazan ve Türkçe kültürün etkisini kanıtlayan mani, tarihi bir vesika olmasının yanı sıra kültürel tarih açısından da mühim bir belge hüviyetindedir. ◾ Sesinden bir Berberi olduğu anlaşılan davulcu, teknik açıdan Anadolu kültüründekilerle aynı olan bir mani okumuştur. 11 dörtlükten müteşekkil olan mani, Müslüman Libya kültürünün tarihi bir hazinesidir. Berberiler kimdir? Kuzey Afrika halkı olarak bilinen ama Afrika'da dağınık halde yaşayan bir Afrika halkı Ramazan mukabelesi dinlemek için tıklayınız Maninin tam hali ise şöyle ◾ Besmeleyle çıktım yola ◾ Libya, İslam fetihlerinden evvel Fenike, Kartaca, Yunan, Roma ve Bizans hâkimiyeti altında kaldı. İlk olarak Hz. Ömer'in (RA) halifeliği döneminde Trablus'a sefer düzenlendi. Daha sonra Hz. Ali (RA) döneminde çıkan ayaklanma sonrası Trablus ve çevresi tekrar ele geçirildi. ◾ Libya dâhil bütün Kuzey Afrika'nın Müslümanlarca kesin olarak ele geçirilmesini sağlayan seferler, 669-675 yılları arasında Ukbe bin Nâfi'nin kumandanlığında düzenlendi. Ukbe bin Nâfi kimdir? Amr b. As'ın yanında yetişen Emevi Valisi. Direnişin sembolü: Ömer Muhtar ◾ İslam'ın ilk yıllarından itibaren Müslüman toprağı olan Libya, bir dönem Sicilya Normanları'nın idaresine girse de daha sonra Kuzey Afrika ve Endülüs'te hüküm süren Berberî hanedanı Muvahhidin Devleti bölgeye hâkim oldu. ◾ İlerleyen yıllarda Tunus'taki Hafsî yönetiminin eline geçti. Ancak İspanyollar, Endülüs'teki Müslüman şehirlerini birer birer ele geçirmeye başladılar. 1492'de Endülüs'ün son kalıntısı olan Gırnata'nın düşmesinin ardından İspanyollar, hızla Kuzey Afrika'yı işgale başladılar. ◾ İmparator Şarlken, 1530 yılında Libya'yı Malta şövalyelerine bıraktı. Bu süreçte Murad Ağa, Tacura'da faaliyet gösterdiği süre boyunca hem Osmanlı yönetimini hem de Barbaros Hayreddin Paşa'yı Libya'nın fethi için teşvik etti. Üç yıl sonra ise Barbaros Hayreddin Paşa Trablusgarp'ı ele geçirmeyi başardı. ◾ Topraklarının büyük çoğunluğu çöl olan Libya'da az bir nüfus yaşıyordu. Osmanlı hazinesine önemli bir katkısı yoktu. Ancak Akdeniz hâkimiyeti sebebiyle oldukça stratejik bir öneme sahipti. ◾ Tanzimat'ın ardından Libya, eyalet sancak, kaza ve nahiyelere ayrıldı. 1830 yılında Fransa'nın Cezayir'i, 1881'de Tunus'u; 1882'de ise İngiltere'nin Mısır'ı işgal etmesi sonucu Osmanlı Devleti'nin Afrika'daki tek toprak parçası Libya oldu. Osmanlı'nın Libya'daki simgesi ◾ Osmanlı Devleti, Libya'nın elden çıkmaması amacıyla yerli halkı savaşa hazırladı ve çeşitli yerlerde silah depoladı. Ancak İtalya, 29 Eylül 1911 tarihinde Libya'nın liman şehirlerini bombalayarak işgali fiilen başlattı. ◾ İtalyan kuvvetleri, 3-20 Ekim tarihleri arasında Trablus, Derne, Tobruk ve Bingazi'yi ele geçirdiler. Vali vekili Libyalı Miralay Neşet Bey, elinde bulunan olanaklar doğrultusunda bir müdafaa cephesi kurdu ve İtalyanların sahilden içeri sızmasını engellemeye çalıştı. ◾ İtalya, Osmanlı Devleti'nden Libya'ya gelebilecek silah ve mühimmat sevkini önlemek için 24 Nisan 1912'de Rodos'u ve 12 Ada'yı işgal etti. ◾ 1912 yılında Balkan Savaşı'nın başlaması nedeniyle Osmanlı Devleti, Libya'yı savunamayacağını anladı. 15 Ekim 1912 tarihinde gerçekleştirilen Uşi Anlaşması ile Libya, Rodos ve 12 Ada, Halife'nin nüfuzu bâki kalmak ve vergi vermek şartıyla İtalyanlara bırakıldı. ◾ 1923 yılında imzalanan Lozan Antlaşması ile Türkiye, Libya üzerindeki haklarından vazgeçti. İtalyanlar ise binlerce sivili öldürdükleri halde Libya'nın sahil kesiminden öteye geçemediler ve tamamında hâkimiyet kuramadılar. ◾ Verdiği mücadeleyle tüm dünyada tanınan Ömer Muhtar, coğrafyayı yakından tanıması ve stratejik savaş taktikleriyle İtalyanları büyük hezimete uğrattı. ◾ Savaşlardaki başarılarıyla 'Çöl Aslanı' lakabını alan Muhtar, ilerlemiş yaşına rağmen İtalya'ya karşı 22 yıl boyunca mücadele verdi ve birçok işgal valisini mağlubiyetle ülkesine gönderdi. Ömer Muhtar'ın ardından dağılan direniş sonucunda Libya 20 yıl İtalyan esareti altında yaşadı ve 1951 senesinde bağımsız oldu.