Osmanlı'da Ramazan Gelenekleri I Hilalin Görülmesi

Ramazan ayında oruç ibadeti, bizi maneviyatıyla çepeçevre sarar. Bu mübarek ay, Selçuklu'dan Osmanlı dönemine kadar pek çok Türk-İslam devleti tarafından büyük bir coşkuyla kutlanmıştır. Bu mübarek dönemde, Müslümanlar açısından oldukça önemli olan; Bedir Savaşı, Mekke'nin fethi, Kadısiye Savaşı ve Aynicalut Savaşı gibi Türk-islam tarihinin dönüm noktalarını teşkil eden olaylar yaşanmıştır. İslam tarihinde Ramazan'da kazanılan zaferler Eski dönemlerde, 'Üç Aylar' dediğimiz vakitten itibaren, gelecek hatırlı misafir için hummalı bir hazırlık başlardı. Kent ve köylerde Ramazan ayı geldiğinde herkes birtakım hazırlıklar yapardı. Mutfakların eksiği tamamlanır; evler, camiler ve sokaklar temizlenirdi. Osmanlı Devleti zamanında Ramazan ayının ne zaman başlayıp biteceği şimdiki gibi aylar öncesinden belli olmazdı. Mübarek Ramazan ayı, bir gelenek olan 'Rü'yet-i Hilal' yani hilalin görülmesiyle başlardı. Arapça kökenli bir kelime olan 'Rüyet', 'Görme, görüntü, vizyon' manalarına gelir. 'Hilal' ise bildiğimiz hilaldir. Böylelikle ortaya Arapça bir tamlamadan meydana gelen 'Hilalin Görülmesi' ortaya çıkmaktadır. Ramazan ayında Doğu Türkistan'da neler oluyor? Osmanlı döneminde kullanılan Hicri takvime göre, ayların başlangıcı yeni ayın görülmesi Ramazan ayının müjdelerdi. Ayın dünyanın çevresinde dolaşmasının 29,5 günde tamamlanmasından dolayı, aylar bazen 29 bazen de 30 güne denk gelmekteydi. Peygamberimiz Hz. Muhammed'in (SAV) 'Hilal'i görmedikçe oruca başlamayın. Onu tekrar görünce bayram yapın. Eğer hava kapalı ise içinde bulunduğunuz ayı 30 güne tamamlayın.' şeklinde bir hadisi var. İşte, bu hadisten ötürü Bolu, Bursa, Edirne gibi denizden yüksek yerlere gönderilen devlet görevlilerinin veya halktan bazı insanların hilalin görüldüğünü bildirmesiyle Ramazan başlamış olurdu. Astronomi bugünkü kadar gelişmiş olmadığından dolayı Ramazan'ın başlangıcını belirlemek için insanlar açıklık yerlere çıkıp gökyüzünü takip etmek durumundaydılar. Kadim Türkistan'da 'Ya Ramazan' geleneği Ahali ve tespiçiler yeni ayın doğuşu büyük bir heyecan ile beklerlerdi. Ramazan hilalini tespit edebilmek için başta devlet görevlileri olmak üzere insanlar büyük bir çaba içerisine girerler ve bunun için kısa süreli seyahatler gerçekleştirirlerdi. Oldukça yüksek tepelere gönderilen devlet görevlilerinin veya halktan bazı insanların hilalin göründüğünü bildirmesiyle Ramazan başlardı. Fakat hilali görmek yetmezdi bu duruma bir de şahit istenirdi. Hilali görenler hemen şahitlerini de bulup mahkemeye giderek durumu bildirirlerdi. Bu konuda iki kişinin şahitliği gerekirdi. Bu hususta iki kişinin şahitliği zorunluydu. Hilali gördüklerini söyleyenlerin durumu araştırılır bunun sonucunda, mahkemeye gelenlerin dedikleri doğru çıkarsa haberi getirenlere ve şahitlere yüklü miktarda ödül verilirdi. Ramazan bize ne öğretir? 'Hilalin görülmesi' geleneği, İstanbul kadısı, maiyetindeki memurlar ile şeyhülislam kontrolünde olurdu. Ramazan hilalini tespit edebilmek için başta saydığımız devlet görevlileri olmak üzere ahali büyük bir çaba içerisine girer ve bunun için kısa süreli seyahatler dahi gerçekleştirirlerdi. Konuyla ilgili memurlar ise yanlarındaki cami görevlileriyle birlikte hilali görmek için şerefelerden gökyüzünü takibe başlardı. Hilalin görülmesinden sonra durum kadıya bildirilir, şahitlerin tespit işlemi tamamlanırdı. Bu ise 'fetvahanede sicil defterine' işlenirdi. İlanın ardından mahyacıbaşı elindeki kandil ile Süleymaniye Camii'nin minaresinde bekleyen kandilcilere haber verirdi. Ramazan ayı ve fazileti İftar ve sahur vakitleri ise güneş ve ayın hareketlerine göre belirlenirdi. Ramazan ayının başlangıcıyla kadı sorumluluğunda kandiller yakılırdı. Ramazan ayının başlaması ile birlikte tüm cami ve mescitler, özellikle de minareler aydınlatılırdı. Maneviyatla dolu Ramazan ayının bitişinde de aynı durum söz konusu olurdu. Ramazan'ın 29. günü hilal görülmezse Ramazan 30 gün kabul edilir, bayram ertesi gün başlardı. Buna ise 'tekmil-i selasin' denilirdi.

AKADEMİK

İLAHİYAT

Kur'an

TARİH

EDEBİYAT

SİNEMA

MÜZİK

EĞİTİM

FELSEFE

SOSYOLOJİ

PSİKOLOJİ

GALERİ

LİSTELER

FİKRİYAT TV

ESMA-İ HÜSNA

İSLAM

MÜZİK

FİKRİYAT AKADEMİ

Osmanlı'da Ramazan Gelenekleri I Hilalin Görülmesi

RAMAZAN-I ŞERİF