İslam'da bilginin kaynakları

🔴 İslâm inancına göre insan, gerçeğin bilgisine üç yoldan ulaşır. Yani, bilginin üç kaynağı şunlardır: ↪ Doğru haber: Vahiy ve mütevâtir haber ↪ Selim hisler dediğimiz beş duyu organımızla ulaştığımız bilgiler ↪ Akıl. 1. Doğru Haber a) Vahiy: Sözlük anlamı olarak vahiy; işaret etmek, gizli ve hızlı bir biçimde bir şeyi bildirmek, elçi göndermek manalarına gelir. Vahiy, İslamî terminolojide emir ve yasakların Allah Teâlâ tarafından ilahi bir yolla peygamberlere bildirilmesine veya bu bildirinin kendisine denir. Dinimizde vahiy, peygamberlere gelir ve sadece Cebrail aracılığıyla iletilir. Vahiy ile gelen her türlü söz, Yüce Allah'ın (CC) sözüdür. Rabbimiz ile ilişkilerimizin insani ilişkilerimize yansıyışı 🔴 'İlâhî bir yolla' ifadesi vahyin insan aklının kavrayışının üstünde bir şey olduğu, peygamberler haricindeki insanların vahyin özünü tam manasıyla bilemeyeceğini anlatır. Bizler sadece vahiy sayesinde ahireti, cenneti, cehennemi, melekleri bilebiliriz. Çünkü bunlar gaybla ilgili konular olduğundan akıl veya duyularla bilinemez. 🔴 Vahiy, sadece gayb alanındaki bilgi kaynağı değildir. Aynı zamanda, var olan varlıkların sahibi ve yaratıcısının, her şeyi haberdar olan Allah'ın (CC) haber verdiği her konu için kesin bilgi kaynağımızdır. 'Gaybın anahtarları Allah'ın yanındadır; onları O'ndan başkası bilmez. O, karada ve denizde ne varsa bilir; O'nun bilgisi dışında bir yaprak bile düşmez. O, yerin karanlıklarındaki tek bir taneyi bile bilir. Yaş ve kuru ne varsa hepsi apaçık bir kitaptadır.' (En'âm suresi, 59. ayet) En'âm suresini okumak ve dinlemek için tıklayınız... 🔴 Müslümanlar için Kur'an-ı Kerim'in ve Peygamber Efendimiz'in (SAV) sünnetinde yer alan her haber (vahy) ilim hükmündedir. Aklımız ve duyu organlarımız bu vahyî haberlerin mâhiyetini kavrayamasalar da vahiy, Müslümanların kesin bilgi kaynağıdır. Vahiy, insanlığa tek ve gerçek inanç esaslarını, iyi, doğru ve güzel olanı öğretmek için gönderilmiştir. 🔴 Ehl-i Sünnet'e göre iki çeşit vahiy vardır. Bunlar vahy-i metlüv ve vahy-i gayri metlüvdür. ↪ Vahy-i metlüv (okunan vahiy): Kur'an'ı meydana getiren ayetlerin tamamıdır. Bu vahiy, Allah (CC) kelamı olup namazlarda okunur. b) Mütevâtir haber: Çok sayıda güvenilir insanın, yalan olarak söylenmiş bir söz üzerine birleşmeleri mümkün olmayan bir topluluğun verdiği habere mütevâtir haber denir. Asıl bilgi kaynağımız olan Kur'ân-ı Kerim, nesilden nesile aktarılarak günümüze kadar tevatür yoluyla gelir. Yani Kur'an-ı Kerim mutevatirdir ve bu şekilde bizden sonraki nesillere aktarılır. Mütevatir nedir? Tevatür ya da mütevatir, Arapça kökenli bir sözcük olan mütevatir bir haberin ağızdan ağıza yayılmasıyla oluşan yaygın söylenti olması anlamına gelir. 🔴 Haberlerin yaşadığımız çağda önemi açıktır. Görsel, sözlü ve yazılı iletişim araçları her gün sayısız haberlerle insanlara bilgiler ulaştırır. Ama bunların ne kadarı güvenilirdir? Bu haberlerin tamamı bizlerin bilgi kaynağı, olabilir mi? Ancak sadık olayı, durumu doğru şekilde yansıtan haber bilgi kaynağı olabilir. Darülhadis hakkında 10 bilgi 🔴 Bilgiye ulaşmada bize yardımcı olan bu araçların kendileri güvenilir iken, güvenilir olmamasının sebebi doğru bir biçimde kullanılmamalarıdır. İletişim araçları yalan söylemez. Ama insanlar yalan söyleyebilir ve iletişim araçlarını yalanlarına aracı olarak kullanabilirler. 🔴 Kâfirlerin, hatta fâsıkların verdiği haber ve bilgiyi, araştırmadan, kesin ölçülerimizle test etmeden, bilgi kaynağı olarak kabul ve tasdik etmemiz Kur'ân-ı Kerim'e ters düşer. Bu konu ile ilgili Hucurat suresi 6. ayette şöyle buyrulur: 'Ey iman edenler! Eğer bir fâsık size bir haber getirirse onun doğruluğunu araştırın. Yoksa bilmeden bir topluluğa kötülük edersiniz de sonra yaptığınıza pişman olursunuz.' Hucurat suresini okumak ve dinlemek için tıklayınız... 🔴 Bilginin ilim sayılıp bize yararlı olabilmesi için kaynağına bakılmasının, güvenilir olup olmadığının araştırılması şarttır. Mütevatir haber, çok sayıda güvenilir kişinin verdiği doğru haber olduğundan dolayı doğru bilgi olarak nitelendirilebilir. Coğrafya ve tarih ile alakalı bilgilerin çoğu bu türden bilgilerdendir. Mütevatirin (tevatür) üç şartı vardır: 1. Haberler sağlam duyu organlarına dayanmalı, efsane, mitoloji kökenli olmamalıdır. 2. Haberi aktaranlar arasında ittifak bulunmalıdır. 3. Kesin dinî hükümlere ve akla aykırı olmamalıdır. İlim yolculuğunda mutlaka okunması gereken kitaplar 🔴 Sağlam duyularımız; görme duyusu göz, işitme duyusu kulak, koklama duyusu burun, tatma duyusu dil, hissetme duyusu deri dediğimiz duyu organlarımızdaki algılarımızdan oluşur. Selim hisler denmesinin sebebi, bu organların sağlam ve sağlıklı olmaları gerektiği içindir. Bu duyu organlarımız aracılığıyla herhangi bir yiyeceği tattığımızda acı, tatlı veya tuzlu olduğuna, bir şeyi içtiğimizde sıcak-soğuk olduğuna, bir cisme vurunca sert ya da yumuşak olduğuna, belli bir mesafedeki cismin uzak, yakın ya da kısa-uzun olduğuna karar verebiliriz. 🔴 Duyu organlarıyla elde ettiğimiz bilgiler sınırlıdır. Çünkü, gözlerimiz ancak belirli mesafedeki cisimleri görebilirken x ışınlarını ve mor ötesi ışınlarını göremez. Kulaklarımız ancak belirli frekanslarda sesleri duyabilir, derimiz gözle görülebilen cisimleri hisseder. Burnumuz belirli mesafeden koku alabilirken gözlerimiz, 390 - 760 milimikron boyunda olan dalgaları alabilecek duyarlıktadır. Kulak da her titreşimi hissedemez. Ses dalgalarının frekansları binlerce hertz olabilir. Kulağın işitebileceği frekanslar ise 20 - 2000 hertz arasındadır. 📌Milimikron nedir? Bir milimetrenin milyonda birine denir. Akaid ne demektir? 🔴 Duyu organlarımız, duyarlılık derecesinin altında veya üstünde olan olayları algılayamaz. Duyularımız, kendi algılarına giren ve kapasitelerinin yettiği olaylar hakkında bizi bilgilendirir. Modern psikolojide araştırılan algı yanılsamaları da duyularla elde edilen bilgilerin değeri konusunda bu bilgileri destekler. 🔴 Yani sağlıklı duyu organları, sağlam ölçütler ışığında bilgi kaynaklarımızdandır. Ama verdikleri bilgiler bu duyu organlarının kapasiteleriyle sınırlıdır. Duyu organlarımızla algılayamadığımız şeyler de vardır. Melek, cin, şeytan gibi varlıkları duyu organlarımızla algılayamamamız, onların yok olduğunu ispatlamaz. 🔴 Akıl, felsefe ve mantık kavramı olarak 'varlığın hakikatini idrak eden maddî olmayan ama maddeye etki eden basit bir cevher, maddeden şekilleri soyutlayarak kavram haline getiren ve kavramlar arasında ilişki kurarak önermelerde bulunan, kıyas yapabilen güç' anlamına gelir. 🔴 Kur'ân-ı Kerîm'e göre insanı insan yapan, onun her türlü davranışına anlam kazandıran ve ilâhî buyruklar karşısında insanın yükümlülük ve sorumluluk altına girmesini sağlayan akıldır. Yüce kitabımız Kur'an-ı Kerim'de akıl sözcüğü, kırk dokuz yerde fiil şeklinde geçer. Bu ayetlerde genelde 'akletme'nin yani aklı kullanarak doğru düşünmenin ne kadar önemli olduğu üzerinde durur. İslam terminolojisinde akıl, 'bilgi edinmeye yarayan bir güç' ve 'bu güç ile elde edilen bilgi' şeklinde tarif edilir. Felsefenin en temel disiplini: epistemoloji 🔴 Akıl, insanlarda bulunan manevî bir güçtür. İnsan bu kuvvet sayesinde eşyayı kavrar. Akıl, insanın düşünme, bilme, davranışını belirleme, denetleme ve yargılaması, iyiyi kötüden, doğruyu yanlıştan ayırt etmesi ile ilgili yeteneğini ifade eder. 🔴 Kendisini diğer canlılardan ayıran en önemli özelliği akıl olan insan, dinin emir ve yasaklarını yerine getirmekle sorumludur. Aklımızla elde etmiş olduğumuz bilgiler de sınırlılık içerir. Örneğin, aklımız ile ölümü, vahyin önemi ve mahiyetini, kabirde olacakları, ahireti ve ahirette yaşayacaklarımızı, Allah'ın (CC) zâtını kavrayamayız. İslam alimi kimdir?

İslam'da bilginin kaynakları

İslam'da bilginin kaynakları nelerdir?