İmam Gazali'nin kaleminden "Kendini Aldatan İnsan"

Fıkıh, usul-i fıkıh, kelam, felsefe, mantık ve tasavvuf ilimleriyle yakinen ilgilenen İmam Gazali, çağının ötesinde, sıradışı ve etkileyici bir alimdi. Yaşadığı çağın önde gelen alim ve eleştirmenlerinden olan İmam Gazali, 'el Keşf ve't Tebyin' başlıklı eserinde İslam filozofları, zararlı fikir akımları ve dini kendi amaçları için kullanan güruhları eleştirmişti. İMAM GAZALİ'NİN ŞAHESERİ: İHYAÜ ULUMİ'D D'İN Kâfirlerin aldanışı şöyledir: Bazı kâfirler, 'Eğer öldükten sonra Allah bize tekrar hayat verecekse o hayattaki mutluluğa diğer insanlardan daha çok hak sahibiyiz,' diye düşünürler. (...) Bu aldanışın sebebi nedir? Bu aldanışın sebebi, yine İblis'in yanlış akıl yürütmelerinden biridir. Şöyle ki, onlar dünyada sahip oldukları ilahi nimetlere bakıyor, ahiretle dünyayı birbirine kıyas ederek, aynı nimetlere ahirette de sahip olacakları sonucuna varıyorlar. Bazen dünyada başlarına gelecek olan ilahi azabın ertelendiğini görüyorlar, ahiret azabını buna kıyas ederek orada da başlarına kötü bir şeyin gelmeyeceği sonucuna varıyorlar. İmam Gazali Umut, öncesinde bir çaba varsa umuttur, yoksa düpedüz kendini kandırmaktır. İmam Gazali AHLAKIMIZI NASIL DÜZELTECEĞİZ? Aldanan Âlimler-Birinci Grup: Bunlar dini ve felsefi ilimleri iyice tahsil edip derinleştikten sonra kendilerini bu ilimlere verir, günahlardan ve kötülüklerden sakınma, ibadet ve iyi işleri yapma konusunda sorumluluklarını unuturlar. İlimlerine aldanıp Allah nezdinde makam sahibi oldukları, kendileri gibi yüksek seviyede ilim sahibine Allah'ın azap etmeyeceği zehabına kapılırlar. (…) Oysa basiret gözüyle bakabilseler görürler ki ilim ikiye ayrılır: muamele ilmi ve mükâşefe ilmi. Mükâşefe ilmi, Allah'ın ve sıfatlarının bilgisidir. Mükâşefe ilminin bir anlamı ve hikmetinin olabilmesi için yanında mutlaka muamele ilmi de olması gerekir. İmam Gazali Aldanan Âlimler-İkinci Grup: Bu gruptaki âlimler hem ilim hem bedensel dini sorumluluklar (amel-i zahir) konusunda yeterli ve bedensel günahlardan (mâsiyet-i zahire) sakınan kimselerdir. Ama bunların kusuru kalplerinden yana gafletleridir. İmam Gazali NEBEVİ ÇAĞRILAR: 40 HADİS-İ ŞERİF Aldanan Âlimler-Üçüncü Grup: Bu grup yukarıda söz ettiğimiz kötü ahlakın farkındadır. Bunun dinen de çirkin bir şey olduğunun bilincindedir, ama kendilerini beğendiklerinden dolayı kötü huyları kendilerine yakıştırmamakta, Allah tarafından onlarla sınanmış olabileceklerine ihtimal vermemektedirler. İmam Gazali Aldanmış âlimlerin hali tam olarak Hz. İsa'nın şu sözünde özetlenmiştir: 'Kötü âlim vadinin ağzına oturmuş kaya gibidir. Ne kendisi sudan yararlanır ne suyun geçip de ekin alanlarına varmasına izin verir.' İmam Gazali İSLAM ALİMLERİNİN HİKMETLİ SÖZLERİ Cedelci âlimlerin aldanışı kendilerinden önceki âlimlerin aldanışından daha ağır ve kötüdür. İmam Gazali Onlara göre araştırma ve inceleme olmaksızın kimsenin dini tamamlanmış sayılmaz. (…) Sözünü ettiğim kelamcılar hiç dönüp de İslam'ın ilk kuşağına (selef) bakmıyorlar. Allah Resûlü (sav) onların en hayırlı insanlar olduklarına tanıklık etti, ama onlara inançlarını temellendirdikleri delillerini sormadı. İmam Gazali 10 BEYİT 10 ANLAM Bu gruptaki âlimler vaaz ve irşad işleriyle uğraşanlardır. (…) Gereğince yaşamamış olsalar da zâhidlerin sözlerini ezberlemiş olmaları sebebiyle Allah'ın marifetine nail olduklarına inanırlar. (…) Herkesten çok dünyayı seven onlardır. Dünyaya karşı rağbetsiz (zühd) görünmeleri dünyaya karşı güçlü ilgi ve hırslarından kaynaklanmaktadır. İmam Gazali Bunlar zâhidlerin sözlerini ve dünyayı yerdikleri vecizelerini ezberle yetinen âlimlerdir. (…) Bunlar o kadar gafildirler ki iç ve dış dünyalarını günahlardan korumasalar da sırf mütedeyyin zâhidlerin sözlerini ezberleyip aktararak onların yoluna hizmet etmenin yeterli olduğu zannıyla, Allah tarafından bağışlanıp uhrevî cezadan kurtulacaklarını düşünürler. İmam Gazali İSLAM BÜYÜKLERİNDEN ÖZLÜ SÖZLER Ahiret yolcusuna bazen tek bir hadisi duymak bile bir ömür yeter. Nitekim zâhidlerden biri bir hadis meclisine katılır. Mecliste okunan ilk rivayet 'Kişinin kendisini ilgilendirmeyen şeyi terk etmesi, Müslümanlığının güzelliğindendir,' hadisidir. Zâhid, hadisi dinlediği gibi kalkar ve 'Bana bu hadis yeter, önce onu hazmedeyim sonra diğerini dinlerim,' diyerek meclisten ayrılır. Aldanıştan sakınan akıllı kimselerin dinlemesi işte böyle olur. İmam Gazali Biri, Kur'ân'ı günde yüz kere hatmetse de eğer onun içindeki buyrukları yerine getirmez, yasaklarından sakınmazsa Allah'ın cezasını hak eder. İmam Gazali SÜHREVERDİ'NİN KAVRAMLARI Bu grup, mala mülke ilgisi olmayan, az bir yiyecek ve giyecekle yetinen, ev yerine kendilerine mesken olarak mescitleri seçen zâhidlerdir. Zâhid makamında olduklarını sanırlar ama kendi dünyalarında baş olmaya (riyaset) ve toplum nezdinde saygı ve itibar görmeye rağbet ederler. (…) Kendilerini dünyaya karşı ilgisiz ve tok gözlü sanırlar. Oysa dünyanın ne olduğunu bilmezler. Farkında değiller ki dünya hazlarının en üstünü şan ve şöhrettir. İmam Gazali Zâhidlerden kimi bedensel ibadetlerde çok katı olur, mesela günde bin rekât namaz kılar, Kur'ân'ı hatmeder. Ama bunu yaparken kalbinden geçen duyguları denetlemek aklına bile gelmez. Riya, kibir ve kendini beğenmek gibi tehlikeli duyguları unutur. Unutmasa bile bunları kendisine yakıştıramaz. İmam Gazali HADDAD'IN DİNİ NASİHATLER VE İMANİ TAVSİYELERİ Şu çelişkiye bak ki cami süslemelerini yaptıran zenginler bununla Allah'a yaklaştıklarını sanırken Allah'tan uzaklaşmaktadırlar. Çünkü camileri süslemek hiçbir şekilde helal değildir. Ebu Derdâ der ki 'Mescitlerinizi süslediğiniz, Mushaflarınızı çeşitli tezniyatla donattığınız zaman helaki bekleyin.' İmam Gazali Davranışlarına etki edip senin yüzünü dünyadan çevirerek Allah'a döndürmeye yetmeyen her vaaz aleyhine kanıttır. İmam Gazali ASHÂBÜ'L-UHDÛD OLAYI BİZE NE ANLATIYOR?

AKADEMİK

İLAHİYAT

Kur'an

TARİH

EDEBİYAT

SİNEMA

MÜZİK

EĞİTİM

FELSEFE

SOSYOLOJİ

PSİKOLOJİ

GALERİ

LİSTELER

FİKRİYAT TV

ESMA-İ HÜSNA

İSLAM

MÜZİK

FİKRİYAT AKADEMİ

İmam Gazali'nin kaleminden "Kendini Aldatan İnsan"