İlk Cuma namazını kıldıran sahabi Es‘ad bin Zürare kimdir?

Es'ad bin Zürare, Medine'deki Hazrec kabilesinin Neccaroğulları'ndandır. Neccaroğulları ailesi, dedesinin annesi sebebiyle Hz. Peygamber ile akrabadır. Peygamberimizin babası Abdullah da aynı kabileden dayılarını ziyareti esnasında Medine'de vefat etti. Bundan dolayı da Hz. Peygamber Es'ad bin Zürare ve onun soyuna özel bir muhabbet duydu, onlardan sürekli olarak 'dayılarım' diye bahsetti. Peygamber Efendimiz Hz. Muhammed'in dilinden dualar Es'ad bin Zürare'nin Müslüman olması hakkında iki rivayet bulunur. Bunlardan biri Akabe görüşmesinden önce, bir diğeri ise Akabe biatında Müslüman olduğuydu. En bilineni ise ilk Akabe görüşmesinde Müslüman olduğuydu. Hz. Peygamber her sene düzenlenen Ukaz panayırı günlerinde Mekke'nin dışına çıkar, gelenlerle görüşür ve bu kişilere İslam'ı tebliğ ederdi. Müslümanların eğitim yuvası Peygamberimiz, risaletin on birinci yılında Akabe mevkiinde Medine halkından bir toplulukla karşılaştı. Bu topluluk, Evs ile Hazrec arasında meydana gelen ve kendi kabilesinin mağlubiyetiyle sonuçlanan Buas savaşının intikamını almak üzere Hazrec adına Mekkelilerden yardım ve destek talebinde bulunmak için orada bulunuyordu. Fakat Mekkeliler ile görüşmeden Peygamber Efendimiz karşılaştılar. Hz. Peygamber Kur'an'dan ayetler okuyarak İslam'ı anlattı. Burada yapılan görüşmeler sırasında Allah Resulü tarafından İslam'ı kabul etmeye ve kendisini düşmanlarına karşı savunmaya çağrıldılar. Es'ad bin Zürare liderliğindeki Hazrecliler Peygamberimizin tebliğini kabul edip onunla birlikte hareket etmeye söz verdiler. İslam ile şereflenen bu topluluk Evs ile aralarında bir asırdan fazla süren ve önü alınamayan yıkıcı savaşların Hz. Peygamber vesilesiyle ortadan kalkacağını düşündü. Ashab-ı Suffe mensubu sahabeler İslam tarihinde bu görüşmeye ilk Akabe görüşmesi denir. İslam'a giren Medineli ilk Müslüman altı Ensar'ın adları şunlardır: Es'ad Bin Zürare, Rafı' Bin Malik, Avf Bin Haris, Kutbe Bin Amir, Ukbe Bin Amir, Cabir Bin Abdullah. İslam ile şereflenen altı Medineli, bir sene sonra aynı yerde buluşacaklarına dair Hz. Peygambere söz verdi. Bu ufak kabile Yesrib halkına İslam'ı anlatacaklarını söylediler. Onların gösterdiği faaliyetler sayesinde birçok kişi Müslüman oldu. Akabe biatları nedir? Akabe'de, hac mevsiminde toplam üç kez Peygamberimiz ile görüştüler. İlkinde altı, ikincisi on iki üçüncüsünde yetmiş beş kişiydi. Başkanları Es'ad bin Zürare'ydi. İkinci Akabe görüşmesi için, söz verdikleri üzere ertesi yıl, Es'ad Bin Zürare, Rafı' Bin Malik, Avf Bin Haris, Kutbe Bin Amir, Ukbe Bin Amir ve Cabir Bin Abdullah'ın da bulunduğu 12 kişilik bir kafile Mekke'ye doğru yola çıktı. İslam'ın ilk diplomatı Akabe denen küçük ve dar vadide, bir gece vakti gizlice Hz. Peygamberle buluşarak görüştüler. Hz. Peygamber, Es'ad'ı Neccâroğulları'nın temsilcisi seçtiği gibi diğer on bir temsilciye de reis tayin etti. Geceleyin gerçekleşen ikinci Akabe biatında Es'ad b. Zürâre Hz. Peygamber'in elini tutarak orada bulunanlara, 'Ey insanlar! Muhammed'e ne üzerine biat ettiğinizi biliyor musunuz? Siz Arap'la, Acem'le, cin ve insle İslâm'a davet uğrunda savaşmak üzere biat ediyorsunuz' dedi. Bunun üzerine orada bulunanlar, savaşanla savaşacaklarını, barış isteyenle barış yapacaklarını söyledi. Müslümanlara kurulan tuzak: Biri Maune faciası Bu görüşme sonunda Müslümanlar şu hususlarda Resûlullah'a bîat etti: Allah'a hiçbir şeyi eş ve ortak koşmamak, hırsızlık yapmamak, zina etmemek, çocuklarını öldürmemek, kimseye iftira etmemek, hiçbir hayırlı işe karşı çıkmamak. Bu bîattan sonra Peygamber Efendimiz, kendilerine hitaben şöyle konuştu: 'Sizden, verdiği sözde duranın ücret ve mükâfatını Allah, tekeffül etmiş, onlara cenneti hazırlamıştır. Kim insanlık icabı, bunlardan birini işler de ondan dolayı dünyada cezaya uğratılırsa, bu ona kefaret olur. Kim de yine bunlardan, insanlık haliyle birini irtikâp eder de işlediği o şeyi Allah gizler, açığa vurmazsa, onun işi de Allah'a kalır. Dilerse onu bağışlar, dilerse azaba uğratır.' (İbni Hişâm, Sîre: 2/75-76; İbni Sa'd, Tabakât: 1/220; Taberî, Tarih: 2/235) Es'ad bin Zürâre, ikinci Akabe biatında grubun en genci olarak ilk biat eden sahabi oldu. Es'ad b. Zürare, Medine'ye döndükten sonra önce kendi soyunu, ardından da şehirdeki düşmanları olan Evs kabilesini Mekke'deki temaslarından haberdar etti ve kendilerini Peygamberimizi tasdik etmeye çağırdı. Onun davetine ilk icabet edenlerden biri de kardeşi Sa'd b. Zürâre oldu. Es'ad bin Zürare, tebliğ faaliyetlerinde büyük gayret gösterdi. Bu süreçte Medine'de İslam'ın girmediği, Peygamberimizin isminin zikredilmediği tek bir ev kalmadı. Akabe biatları ile Hz. Peygamber'in daha Medine'ye hicret etmeden önce şehirdeki Arapları birleştirme gayesinin başlangıç adımı oldu. Hicretten önce Es'ad bin Zürâre, Medine'de inşa ettiği bir mescitte beş vakit namazla birlikte Cuma namazlarını da kıldırdı. Medine'de ilk Cuma namazını onun kıldırdığı ve bu namazda kırk kişinin hazır bulunduğu bilinir. Kâ'b b. Mâlik gibi bu ilk Cuma namazını hiç unutmayan sahabeler, Es'ad bin Zürâre'nin vefatından sonra da cuma ezanını duyduklarında onu hatırlayıp kendisine dua ederlerdi. Cuma namazı nasıl kılınır? Musab bin Umeyr, Medine'ye görevli olarak gönderildikten sonra Peygamber Efendimizin emriyle bu mescitte namaz kıldırdı. Musab'ın burada olmadığı zamanlarda ise Es'ad bin Zürâre onun yerine bu görevi ifa etti. Peygamberimiz Medine'ye hicret ettikten sonra bu mescitte namaz kıldığı ve kendi mescidini burada inşa ettirdiği nakledilir. Cum'a suresi ve faziletleri Hz. Peygamber, Medine'ye hicret ettiğinde devesinin ilk çöktüğü arsa, Es'ad bin Zürare'nin yanında yetişip büyüyen iki yetime aitti. Peygamberimiz bu arsaya mescit yapmak için satın aldı. Es'ad da o yetimlerin tarlasına karşılık bir arazi verdi. Mescid-i Nebi inşaatına başlandı. Es'ad bin Zürare, hicretten dokuz ay sonra difteri veya kızıl benzeri bir hastalığa yakalandı. Bu hastalıktan kurtulamayarak vefat etti. Peygamberimiz, Medineli ilk Müslüman Es'ad'ın cenazesini yıkayıp kefenledi ve namazını kıldırdı. Hicretten sonra vefat eden ve Cennetü'l baki kabristanına defnedilen ilk sahabi olarak bilinir. Es'ad bin Zürare'nin vefatından sonra bir grup Resulullah'ın yanına geldi. 'Bizim nakibimiz öldü. Bize bir nakîb tayin ediniz!' dediler. Peygamber Efendimiz de onlara: 'Sizler, benim dayılarımsınız. Ben de sizin nakîbinizim.' buyurarak onlara iltifat etti. Siyer ile ilgili bilinmesi gereken kavramlar Bir grup Yahudi, Es'ad bin Zürare'nin vefatından sonra 'Es'ad'ın ölümü ne kötü bir ölümdür. Eğer Muhammed bir peygamber olsaydı mutlaka onun ölümüne engel olabilirdi' demeleri Peygamberimizi son derece üzdü. 'Ben arkadaşımın bu durumuna karşı, bir fayda veya bir zarara kadir değilim. Ben de sizin gibi bir beşerim. Ancak bana vahiy geliyor!' buyuran Hz. Peygamber, ölümün Allah'ın bir hükmü ve hayatın mutlak gerçeği olduğunu, buna kendisi de dâhil hiç kimsenin bir müdahalede bulunamayacağını bildirdi. Es'ad bin Zürare vefat etmeden önce kızlarını Hz. Peygamber'e emanet etti. Bundan dolayı da çocukları Rasûlullah'ın bakım ve gözetiminde büyüdü.

İlk Cuma namazını kıldıran sahabi Es‘ad bin Zürare kimdir?

Es'ad bin Zürare kimdir?