İlahi bir terbiye metodu: İmtihan

◾ Hak Teala 'şari' yani şeriat koyucu olarak insanlığı terbiye eder. Rabbimizin bu vasfı 'Rab' sıfatında tecelli eder. Terbiye eden anlamına gelen 'Rab' sıfatı, Allah Teala'nın insanlar üzerindeki büyüklüğünü gösterir. ◾ Allah (CC) pek çok ayette insanlığa imtihan olunacağını, sınanacaklarını haber verir. Geçmiş ümmetler de bu yollardan geçerek hayırlı ve zalim olarak adlandırılırlar. Tüm hayırları tüketen kötülük: Haset ◾ İmtihan ve sınanmak olarak Kur'an-ı Kerim'de yer bulan kavramlar, esasında bir terbiye metodu ve hak ediş ile alakalıdır. İnsanoğlu Allah'tan (CC) gelenlere sabrettiği müddetçe kazanır. ◾ Bu anlayış 'Lütfun da hoş kahrın da' kelam-ı kibarı ile Anadolu'ya özgü olarak yorumlanır. Zira Hak Teala insanı en çok dünyalıklar ile sınar. Hz. Peygamber'in öğretici vasıfları 'Andolsun ki sizi biraz korku ve açlıkla; mallardan, canlardan ve ürünlerden eksiltmekle sınayacağız. Sabredenleri müjdele!' Bakara Suresi 155. Ayet Bakara Suresi 155. Ayeti dinlemek ve mealini okumak için tıklayın Bakara Suresi 155. Ayet Tefsiri Müslümanlar Mekke'den Medine'ye göç ederek müşriklerin saldırılarından kısmen kurtulmuşlardı. Bununla birlikte hicretin ilk yıllarında hâlâ kaygı ve korkuları vardı; yeni vatanları olan Medine de putperestlerin tehdidi altındaydı. Nitekim kısa zaman sonra çatışmalar başladı. Bu arada müslümanlar ağır maddî sıkıntı çekiyorlardı; hicret edenler mallarını geride bırakmışlardı; çatışmalarda da mal ve can kaybına uğruyorlardı. İmkânlarını kardeşçe paylaşmalarına rağmen –Peygamber ailesi de dahil olmak üzere– çok zaman günlerce karınlarını doyuramıyorlardı. Âyette özellikle Medine döneminin ilk yıllarındaki bu sıkıntılara işaret edilmekle beraber, genel anlamda Allah'ın insanları bu tür sıkıntılarla imtihan etmesi her zaman mümkün olduğundan, âyetin anlamı ve amacı da mutlak ve geneldir. Tefsirin devamını okumak için tıklayın 'Andolsun ki mallarınız ve canlarınız konusunda denemeden geçirilirsiniz; şüphesiz sizden önce kendilerine kitap verilenlerden ve Allah'a ortak koşanlardan birçok üzücü şey işitirsiniz. Eğer sabreder ve sakınırsanız bilin ki bu size gereken davranışlardandır.' Âl-i İmrân Suresi 186. Ayet Ayeti dinlemek ve mealini okumak için tıklayın Âl-i İmrân Suresi 186. Ayet Tefsiri Bir önceki âyette her canlının öleceği bildirilmiş ve dünya hayatının aldatıcı zevk ve menfaatlerden başka bir şey olmadığı vurgulanarak müminler bu âyette verilecek haberlere psikolojik olarak hazırlanmıştır. Burada müminlerin, Allah'ın kendilerine lutfettiği mal ve can konusunda denenip sınanacakları, daha önce kendilerine kitap verilmiş olan yahudi ve hıristiyanlarla putperest müşrikler tarafından birçok eziyetlere ve sıkıntılara, özellikle sözlü saldırılara mâruz kalacakları haber verilmekte, müminlerden bu sıkıntılara kendilerini hazırlamaları, olayları sabır ve metanetle karşılamaları, Allah'ın rızâsına aykırı davranışlardan sakınmaları istenmektedir. Tefsirin devamını okumak için tıklayın 'Hani Firavun'un adamlarından sizi kurtarmıştık. Onlar sizlere işkencenin en kötüsünü yapıyorlardı; oğullarınızı öldürüyorlar, kızlarınızı sağ bırakıyorlardı. İşte bunda rabbinizden büyük bir imtihan vardır.' A'raf Suresi 141. Ayet A'raf Suresi 141. Ayeti dinlemek ve mealini okumak için tıklayın A'raf Suresi 141. Ayet Tefsiri Firavun yönetimi İsrâiloğulları'nı çok çeşitli sıkıntılara mâruz bırakmakla birlikte, erkek çocukların öldürülüp kız çocukların sağ bırakılması şeklindeki zulümleri âyette özellikle zikredilmiştir (aynı bilgiler Tevrat'ta da verilmektedir, bk. Çıkış, 1/16). Zira İsrâiloğulları bu suretle hem bir tür katliamla hem de nesillerinin tüketilmesini hedefleyen korkunç bir planla karşı karşıya kalmışlardır. Âyette, Allah Teâlâ'nın onları, bu son derece tehlikeli planla yok edilmekten kurtardığı hatırlatılarak bunu şükürle karşılayacakları yerde başları selâmete çıkar çıkmaz putperestliğe özenmelerinin ağır bir suç ve nankörlük olduğuna işaret edilmektedir. Tefsirin devamını okumak için tıklayın 'Mûsâ kavmine şöyle demişti: 'Allah'ın size lutfettiği nimeti hatırlayın. Hani O sizi, Firavun'un adamlarından kurtarmıştı. Onlar size işkencenin en kötüsünü reva görüyor, erkek çocuklarınızı kesiyor, kızlarınızı sağ bırakıyorlardı. Bunlarda size rabbinizden büyük bir imtihan vardı.' İbrâhîm Suresi 6. Ayet İbrâhîm Suresi 6. Ayeti dinlemek ve mealini okumak için tıklayın İbrâhîm Suresi 6. Ayet Tefsiri Bir peygamberin kavmini karanlıklardan aydınlığa çıkarmasının ne anlama geldiği birinci âyetin tefsirinde açıklanmıştır (Hz. Mûsâ'ya verilen mûcizeler hakkında bilgi için bk. A'râf 7/133; İsrâ 17/101). 'Allah'ın günleri' tamlamasındaki 'günler' kelimesinin Arapça karşılığı olan eyyâm, Câhiliye döneminde ve İslâm'ın ilk zamanlarında önemli tarihî olayları ifade eden bir deyim olarak kullanılmıştır. Buna göre 'Allah'ın günleri', tarihte İsrâiloğulları'nın veya isyankâr kavimlerin başına gelen felâketleri ifade ettiği gibi, Allah'ın İsrâiloğulları'nı Firavun'un zulmünden kurtarması, denizi yarıp onları Sînâ yarımadasına çıkarması, çölde üzerlerine bulut göndermesi gibi nimetleri de ifade eder. Tefsirin devamını okumak için tıklayın 'Sakın, bir grubun diğer gruptan daha güçlü olması sebebiyle yeminlerinizi aranızda (güçsüzler aleyhine) bir kandırma aracı yaparak, ipliğini iyice büktükten sonra geri çözen kadın gibi olmayın. Allah bu şekilde sizi imtihan etmektedir. Ve O, hakkında görüş ayrılığına düştüğünüz şeyleri kıyamet gününde size mutlaka açıklayacaktır.' Nahl Suresi 92. Ayet Nahl Suresi 92. Ayeti dinlemek ve mealini okumak için tıklayın Nahl Suresi 92. Ayet Tefsiri Buradaki teşbih, yemine sadakat göstermenin sadece dinî bir hüküm değil aynı zamanda aklın da bir gereği olduğuna işaret eder. Çünkü objektif ahlâk ölçülerini kişisel çıkarların üstünde tutan selim tabiatlı insan, bir kimsenin tutmayacağı halde yemin etmesini mantıksal bir çelişki olarak görür. Âyet, teorik olarak yanlış sayılsa bile pratikte sıkça rastlanan 'Güçlü olan yeminini bozabilir, verdiği sözü yerine getirmeyebilir' şeklindeki aldatmacı anlayışı özellikle yadırgamakta ve yasaklamaktadır. Tefsirin devamını okumak için tıklayın 'Her can ölümü tadacaktır. Denemek için sizi kötü ve iyi durumlarla imtihan ederiz. Sonunda bize geleceksiniz.' Enbiyâ Suresi 35. Ayet Enbiyâ Suresi 35. Ayeti dinlemek ve mealini okumak için tıklayın Enbiyâ Suresi 35. Ayet Tefsiri Sûrenin baş kısmında (3-5. âyetler) belirtildiği üzere müşrikler Hz. Peygamber'in yeme, içme, evlenme vb. özelliklerine bakarak onun peygamber olamayacağını, ancak bir sihirbaz veya bir şair olduğunu iddia ediyor; zamanla bir felâkete uğrayarak yok olacağına veya eceliyle öleceğine, böylece peygamberlik iddiasının da sona ereceğine inanıyorlardı (krş. Tûr 52/30-31). Yüce Allah onların yersiz temennilerine cevap olmak üzere bu âyetleri indirerek peygamber dahi olsa hiçbir insana ölümsüzlük vermediğini, Peygamber'in ölümünü bekleyenler dahil olmak üzere her canlının ölümü tadacağını bildirmektedir. Nitekim başka bir âyette Hz. Peygamber'e hitaben, 'Elbette sen öleceksin, onlar da ölecek' (Zümer 39/30) buyurarak bu gerçeği açık bir şekilde ifade etmiş, ölüm ve ölüm ötesi hakkında umursamaz davrananlara bu tutumlarının kendilerini hiçbir şekilde bu gerçeklerden kurtaramayacağını haber vermiştir. Tefsirin devamını okumak için tıklayın 'Andolsun ki biz, onlardan öncekileri de sınamıştık. Allah, elbette doğru olanları ortaya çıkaracaktır; kezâ O, yalancıları da mutlaka ortaya çıkaracaktır.' Ankebût Suresi 3. Ayet Ankebût Suresi 3. Ayeti dinlemek ve mealini okumak için tıklayın Ankebût Suresi 3. Ayet Tefsiri Putperestlerin başta Bilâl-i Habeşî, Ammâr ve Yâsir gibi kimsesizler olmak üzere, müslümanlara uyguladıkları baskı ve zulümlerin dayanılmaz noktalara ulaştığı Mekke döneminin sonlarında inen bu âyetler, gerçek mümin ve müslüman olmanın anlamını ve şartlarını ana çizgileriyle ortaya koyması bakımından büyük önem taşımaktadır. Buna göre insanların sorumluluklarını yerine getirmiş sayılmaları, dolayısıyla gerçek mânada müslüman olmaları için yalnızca 'inandık' diyerek sözlü bir iman ikrarında bulunmaları yeterli değildir. Asıl dindarlık, Allah'ın insanları inançları uğrunda bazı güçlüklerle imtihan ettiğinde ortaya çıkar. İbn Atıyye'nin de ifade ettiği gibi (IV, 305) her ne kadar bu âyetlerin, belirtilen tarihsel bağlamla ilgili olarak indiği kabul edilirse de içerdiği anlam ve mesaj süreklidir, evrenseldir; kapsamı da insanoğlunun karşılaşabileceği yoksulluk, hastalık, ölüm, savaş gibi bütün acı olayları, hatta yerine getirmek zorunda olduğu ödev ve sorumluluklara katlanmayı da içine alacak kadar geniştir. Tefsirin devamını okumak için tıklayın 'İşte o zaman müminler büyük bir imtihan geçirdiler ve adamakıllı sarsıldılar.' Ahzâb Suresi 11. Ayet Ahzâb Suresi 11. Ayeti dinlemek ve mealini okumak için tıklayın Ahzâb Suresi 11. Ayet Tefsiri Birçok hüküm ve hikmet öğretimine vesile olmak üzere buradan 27. âyete kadar anlatılan olay Hendek adıyla da anılan Ahzâb Savaşı, bu savaşta müminlerin ve münafıkların geçirdikleri büyük imtihandır. İfadeden, âyetler geldiğinde Hendek Savaşı'nın geride kalmış olduğu anlaşılmaktadır. Yakında geçirilmiş olan bu tecrübe hatırlatılmakta ve sûrenin ileride gelecek olan âyetlerinde bahse konu olacak münafık davranışına karşı müminlerin nasıl bir tutum takınmaları gerektiğine işaret edilmekte, topluluk buna hazırlanmaktadır. Selmân-ı Fârisî'nin tavsiyesi ile şehrin savunulması için kazılan hendek sebebiyle Hendek Savaşı diye tanınan; ayrıca saldırganlar Kureyşliler, Hayber yahudileri, Gatafânlılar, Fezâreliler, Esedoğulları, Süleymoğulları gibi birçok kabileden ve bunların tâbilerinden oluştuğu için 'gruplar, hizipler' mânasında Ahzâb adıyla da anılan savaş, 7 Şevval 5 (1 Mart 627) tarihinde başlamış, bir aya yakın sürmüş, Zilkade'nin 1. günü sona ermiştir. Tefsirin devamını okumak için tıklayın 'Bu, kesinlikle apaçık bir imtihandı.' Sâffât Suresi 106. Ayet Sâffât Suresi 106. Ayeti dinlemek ve mealini okumak için tıklayın Sâffât Suresi 106. Ayet Tefsiri Kaynaklarda verilen ayrıntılı bilgilere göre Hz. İbrâhim, rüyasında aldığı buyruğu yerine getirmeye karar verip gerçekleştirmek üzereyken, bu tutumuyla Allah tarafından tâbi tutulduğu büyük teslimiyet sınavını kazandığı için Allah Teâlâ, Cebrâil aracılığıyla (Zemahşerî, III, 307) görkemli bir koç göndererek oğlunun yerine bunu kurban etmesini istemiş, İbrâhim de öyle yapmıştır. Hz. İbrâhim, daha önce yakılmayı göze alacak derecede tehlikelere göğüs gererek putperestlere karşı mücadele verdiği gibi bu defa da evlâdını kurban etme buyruğuna da tereddütsüz boyun eğmiş; bu büyük özveriye karşı yüce Allah hem onun vaktiyle ateşte yanmasını önlemiş hem de şimdi oğlunu ölümden kurtarmıştır. Tefsirin devamını okumak için tıklayın 'Sizi deneyeceğiz ki, içinizden cihad edenleri, zorluklara göğüs gerenleri ortaya çıkaralım ve size ait haberleri de (söz ve iddiaları) deneyerek açıklığa kavuşturalım.' Muhammed Suresi 31. Ayet Muhammed Suresi 31. Ayeti dinlemek ve mealini okumak için tıklayın Muhammed Suresi 31. Ayet Tefsiri 'Haberlerin açıklığa kavuşturulması'ndan maksat, gerçek olup olmadıklarını ortaya çıkarmaktır. Cihad en önemli imtihan aracıdır. Bu imtihanı geçirmeden kendileri hakkında çeşitli haberler yayılan, kanaatler edinilen kimselerin gerçekten böyle olup olmadıkları cihad sayesinde anlaşılmakta, ortaya çıkmaktadır. Tefsirin devamını okumak için tıklayın 'Allah resulünün yanında seslerini alçaltanlar var ya, işte onlar, Allah'ın kalplerini takvâ hususunda sınadığı kimselerdir. Onlar için büyük bağışlanma ve büyük bir ödül vardır.' Hucurât Suresi 3. Ayet Hucurât Suresi 3. Ayeti dinlemek ve mealini okumak için tıklayın Hucurât Suresi 3. Ayet Tefsiri İşin önemini idrak etmedeki kusur ve İslâm öncesi alışkanlıkların etkisi yüzünden Hz. Peygamber'e karşı edepte kusur edenler ilâhî ikazı alınca imanları, takvâları ve iyi niyetleri sebebiyle derhal kendilerini toparladılar, onun yanında zor işitilen bir sesle konuşmaya başladılar. Allah'ın uyarısını ve rızasını hem alışkanlıklarının hem de öfkelerinin önüne geçirerek büyük bir takvâ imtihanı verdiler ve bu imtihandan başarılı çıktılar. Başarılan her imtihanın bir ödülü vardır, takvâ imtihanının ödülü de bu erdemin önem ve ölçüsünde büyük olacaktır. Tefsirin devamını okumak için tıklayın 'Allah, iyiliğini dilediği kulunun cezasını dünyada verir. Fenalığını dilediği kulunun cezasını da, kıyamet günü günahını yüklenip gelsin diye dünyada vermez. Mükâfatın büyüklüğü, belânın şiddetine göredir. Allah, sevdiği topluluğu belâya uğratır.' (Tirmizi, Zühd) Resulullah'ın (SAV) hadis-i şeriflerini Riyazüs Salihin'den okumak için tıklayın 'Erkek olsun, kadın olsun mü'min, Allah'a günahsız olarak kavuşuncaya kadar kendisinden, çoluk çocuğundan, malından belâ eksik olmaz.' (Tirmizî, Zühd 57) Resulullah'ın (SAV) hadis-i şeriflerini Riyazüs Salihin'den okumak için tıklayın