İbnü'l vakt olmak: Esma'nın tecellilerini an içinde takip etmek

İnsanın yaşadığı hayat belli başlı kavramlar ve ilişkiler ağları ile örülüdür. Bu hususiyetler tarih boyunca farklı şekillerde ifade edildiği gibi tartışılagelmiştir. Bu anlayışla özgürlük denizinin sahilinde yürüyen bir insan özgür olmadığını düşündüğü gibi yedi kat sürgülü kapı ardındaki bir kimse 'artık özgürüm' minvalinden cümleler kurmuştur. DÜŞÜNCE TARİHİNE YÖN VEREN MÜSLÜMAN FİLOZOFLAR Bu mesele Allah Teala ile kurduğumuz ve gönüllerden sadece gönüllere akan görünmez bağ ile ilintilidir. Kişinin özgürlük kavramı onu yasak olandan ziyade helal olanın derinliklerine iter. Bu çok tartışılan meseleleri İslam dünyasının metafizik geleneğinin önde gelen isimleri 'Esma' tecellileri ile bağdaştırmış ve ortaya 'ibnü'l vakt' başta olmak üzere çeşitli kavramlar çıkartmışlardır. İSLAM FELSEFESİNDEN MODERNİTEYE: ZAMAN Prof. Dr. Ekrem Demirli VAV TV'de yayınlanan Düşünce ve Hayat programının yeni bölümünde özgürlük ve dindarlık arasında bir bağ kurdu: 'Dindarlık bir özgürlüktür ya da kulluk, kul olmak bir özgürlüktür. Yani şu anlamda . Ben bunu 'bütün dindarlar özgürdür' ya da mesela 'birtakım kurumlara, yapılara gidenler özgürdür' anlamında hiçbir zaman söylemiyorum. Bu ayrı bir mesele. Benim kastettiğim şey, dindarlığın kendi içinde taşıdığı anlamla ilgili. Tanrı ile insan arasında kurulu bir ilişki vardır. Bu ilişkinin amacı insanı özgürleştirmedir. Dolayısıyla şimdi bunun üzerine odaklanarak düşünmemiz lazım.' Demirli, bu cümleler ile özgürlük, kulluk ve dindarlık kavramları arasındaki ilişkiye dikkat çekti. Dindarlık kavramının görünürlüğü, İslam metafizikçileri ve filozofları tarafından çokça tartışılan bir husustur. Ekrem Demirli bu hususta kurduğu, 'Dindarlık muhakkak bir iyimserlik, bir umuttur. İnançsızlık muhakkak bir umutsuzluk üzerine kurulur. Bunun tersi, kişilerde tecellisi tamamen farklı olabilir. Dindar olan bir adam pekala somurtkan, morali bozuk, hüzünlü olabilir. Dindar insan böyle olabilir. Ama bu dinin böyle olduğu iktiza etmez. Buna mukabil inancı olmayan bir adam da gayet neşeli, sevecen olabilir.' cümleleri ile dindarlığın umut olduğunu ama dindar kişinin her daim mutlu olamayacağını dile getirir. MÜSLÜMAN ÂLİMLERİN FELSEFESİNDEN 'MUTLULUK' Özgürlük ve dindarlık meseleleri üzerine gerçekleştirilen zihinsel eylemler nihayetinde bir İslam ahlak kavramı olan 'ibnü'l vakt' kavramını ortaya çıkarır. İslam felsefesinin en dişli meselelerinden birisi olan 'ibnü'l vakt'; anı bilen, ana girebilmiş ve onda olan kişi gibi manaları içinde barındırır. Bu husus 'Allah ile buluşma anı' olarak da tarif edilir. İSLAM FELSEFESİNDE EN SIK KULLANILAN 20 TERİM İbnü'l vakt olmak Batı literaütünde ise 'Carpe diem' kavramı ile bir nebze karşılık bulur. Ozan Horatius'un bir dizesinde geçen kavram 'gününü gün et, zamanın tadını çıkar, günü yakala, anı yaşa veya günü yaşa' gibi anlamlara denk gelir. Ekrem Demirli bu hususa ise şöyle değindi: 'Eğer biz bir kavramın o metafizik gelenekteki anlamını bulursak o zaman işte Carpe Diem dedikleri şey ile 'İbnü'l vakt' özleşebilir ya da birbirine yaklaşabilir, burada bir sorun olmaz. Ama kapitalist dünyaya satmaya başladığımızda anlam değişiyor, kelimenin anlamı değişiyor. İbnü'l vakt nedir? İbnü'l vakt aslında Esma'nın tecellilerini an içerisinde takip etmek demektir yani çok derin çok yüksek bir metafizi vardır bu tabirin.' Roma İmparatorluğu'nun kurucusu olarak kabul edilen İmparator Augustus döneminin en bilinen şairi olan, tam adı Quintus Horatius Flaccus olan ozan Horatius, bu kelime ile anda kalmanın değerini vurgulamıştı. Augustus kimdir? Sezar'ın evlatlığı olan Augustus, M.Ö. 27 ile 19 yılları arasında hükümdarlık yaptı. Roma İmparatorluğu'nun ilk imparatoru idi. Milattan çok kısa bir süre önce ortaya çıkan bu kavram zamanla Batı medeniyetinin temel anlayış biçimlerinden birini tarif edecekti. İbnü'l vakt kavramında mesele Allah (c.c.) ile kurulan, Esma ile kurulan bağ iken Carpe diem anlık yaşamayı merkeze alır. DİNİ AHLAK OLARAK VEFA: AHDE VEFA NE DEMEKTİR? Çok derin bir mana yumağı olan İbnü'l vakt esasında dünya yani dün ve yarın arasına odaklanır. Prof. Dr. Ekrem Demirli bu husus şöyle izah eder: 'Şimdi ile yarın arasında yani dünyayı böyle düşünebildiğimiz zaman hatta biraz daha düşünüp dün, yarın arasında şimdiyi bir köprü kurduğumuzda yani dünya aslında dün ile yarın arasında yani yaratılış öncesiydi, yaratılış sonrası arasında dünya bir köprüdür dediğimizde o zaman işte o İbnü'l Arabi'nin meşhur cümlesini söylemiş oluruz: Burası bir köprüdür ve köprüde ağaç dikilmez.' İBN ARABİ'NİN HİKMETLİ SÖZLERİ Esasında dünden arınmak ve yarından kurtulmak anlamlarını içinde tutan 'İbnü'l vakt' kavramı, ruhen ve zihnen içinde bulunduğumuz vaktin hakkını ifa etmektir. Ekrem Demirli, 'Tanrı'nın tecellisine orada vakıf oluruz. bu nedenle mesela Bu bir insan ahlak kavramıdır. İnsan İbnü'l vakt yani o ana girebilmiş o andaki kişi olarak tanımlanır. Bu kavramların bir çoğu pozitif olarak değil negatif olarak açıklanır. Yani ne olduğu değil ne olmadığı söylenir. Buradan hareketle biz 'İbnü'l vakt'in ne olduğunu asla bilemeyiz. Ne olduğunu o vakte giren bilebilir.' cümleleri ile esasında İbnü'l vakt kavramının çerçevesini belirlemiş oldu. 'İbnü'l vakt' geçmişin yükünü taşımayı ve geleceğin kaygısını duymayı reddeden bir kavramdır. Allah Teala'nın Esma'ları ile tecelli eden bu kavram Müslümanın kendisini an içinde Hak Teala'ya teslim etmesini ifade eder. HİKMETİN BAŞI ALLAH KORKUSU

AKADEMİK

İLAHİYAT

Kur'an

TARİH

EDEBİYAT

SİNEMA

MÜZİK

EĞİTİM

FELSEFE

SOSYOLOJİ

PSİKOLOJİ

GALERİ

LİSTELER

FİKRİYAT TV

ESMA-İ HÜSNA

İSLAM

MÜZİK

FİKRİYAT AKADEMİ

İbnü'l vakt olmak: Esma'nın tecellilerini an içinde takip etmek