Hayatı ve fikirleriyle Taşköprizâde Ahmed Efendi

Taşköprizâde Ahmed Efendi kimdir? 🔸 Taşköprizâde Ahmed Efendi, 2 Aralık 1495 yılında Bursa'da doğar. Babası Taşköprizâde adıyla anılan Muslihuddin Mustafa Efendi'dir. 🔸 Çocukluk yıllarını Bursa'da geçirir. Sonrasında babasının müderris olarak görev yaptığı Ankara Akmedrese'ye gider ve burada Kur'an-ı Kerim'i ezberleyerek hafız olur. Babasının Üsküp'e atanmasıyla Bursa'ya döner. Kardeşiyle müderris amcasından dersler alarak eğitimine devam eder. Taşköprizâde adının kökeni 🔸 Taşköprizâde Ahmet Efendi'nin dedesinin Kastamonu Taşköprü'de doğduğu ve hayatının uzun süresini geçirdiği bilinir. Taşköprizâde Ahmet Efendi'nin babası Taşköprü müderrisinin oğlu olarak bilinir. Taşköprülüzâde adı zamanla Taşköprüzâde olarak değişime uğrar. (X) Kağıttan ırmağa medeniyetimiz 🔸 Taşköprizâde Ahmed Efendi, babasının Amasya Hüseyniye Medresesi'ne atanmasıyla öğrenimini Amasya'da devam ettirir. Mahmûd b. Kadızâde-i Rûmî, Muhammed et-Tûnisî, Şeyhzâde Muhyiddin Mehmed Kocevî gibi alimlerden dersler alarak eğitimini tamamlar. 🔸 Taşköprizâde ilk olarak Dimetoka'daki Oruç Paşa Medresesi'nde müderrisliğe başlar ve gittikçe yükselerek sırasıyla Koca Mustafa Paşa, Sahn-ı Semân, Edirne Üç Şerefeli, Edirne Sultan Bayezid gibi medreselerde müderrislik yapar. 🔸 1545 yılına gelindiğinde ise Bursa kadılığına atanır. Bursa'da 2 yıl süren kadılık görevi için 'boşa giden yıllarım' ifadesini kullanır. Bunun sebebi kadılığın onu ilmi çalışmalardan alıkoymasıdır. 🔸 Kadılık yapmaya hiçbir zaman sıcak bakmaz. Hayatı boyunca 2 kez kadılık görevinde bulunan Taşköprizâde'nin bu görevleri kabul etme nedeni gördüğü rüyalar ve topluma fayda sağlama düşüncesidir. Eserlerinde, kadılık yaparken Hanefi mezhebi hukukuna göre hükme varacağını belirtmiştir. (X) En büyük entelektüel akademi: Beytülhikme 🔸 Bursa kadılığından sonra Sahn-ı Seman Medresesi'nde müderrislik yapar ve Kanuni Sultan Süleyman'ın atamasıyla 1551 yılında İstanbul kadısı olur. Fakat yakalandığı bir hastalıktan dolayı görme yetisini kaybedince görevinden ayrılır. 🔸 Taşköprizâde'nin, hayatı boyunca 3 evlilik yaptığı ve bu evliliklerden toplam 9 çocuğu olduğu bilinir. 📌Sahn-ı Seman Medresesi Fatih Sultan Mehmet‎'in İstanbul'u fethettikten sonra kurduğu medreselerden en üst derecede eğitim veren yükseköğrenim kurumudur. 🔸 Kelam, tefsir, mantık, tıp, fıkıh, Arap dili ve edebiyatı ve biyografi gibi alanlarda birçok eser yazmıştır. Eserlerini Arapça yazmış, şerh ve haşiye geleneğini devam ettirmiştir. 🔸 Koca Mustafa Paşa, Sahn-ı Semân, Edirne Üç Şerefeli, Edirne Sultan Bayezid gibi önemli medreselerde müderrislik yapar. Mâtürîdiyye mezhebine bağlı kalmıştır. (X) Alp dağlarında yok olan bir caminin hikayesi 🔸 Din adamı olmasının yanında biyografi ve ilimler tarihi türündeki eserleriyle meşhurdur. Miftâhu's-saʿâde ile Osmanlı dönemi alimlerini tanıttığı eş-Şekaʾiku'n-nuʿmâniyye oldukça önemli eserleridir. 🔸 Tüm bunların yanında sanatla da ilgilenen Taşköprizâde, nesih, ta'lik ve sülüs yazılarında başarılı bir hattattır. Hattatlıktan kazandığı parayla öğrencilerine yardım etmiştir. ESERLERİ: ▶ Miftaâhus's Sa'âde ve misbâhu's- siyâde fî mevzu âti'l-ʿulûm: İlimler tarihi ile ilgili ansiklopedik bir eserdir. ▶ Eş-Şeka'iku'n-nu'maniyye fî ʿulemâʾi'd-devleti'l-ʿOsmâniyye: Osmanlı ulemalarının biyografilerinin ilk derlemesi olan Arapça bir eserdir. ▶ Nevâdirü'l-ahbâr fî menâkıbi'l-ahyâr: Peygamber Efendimiz'in (SAV), din, hukuk, tıp, astronomi ilimlerinin ve felsefecilerin menkıbelerini içerir. (X) Hayatı ve fikirleriyle Yazıcızadeler ▶ el-Meʿâlim fî ʿilmi'l-kelâm: Fahreddin er-Râzî, Seyfeddin el-Âmidî, Seyyid Şerîf el-Cürcânî gibi alimlerin eserlerinden alıntılardan meydana getirilen bir eserdir. ▶ Şerhu Mukaddimeti's-salât: Molla Fenari'nin eseri üzerine yapılmış bir şerhtir. ▶ Hâşiye ʿalâ Hâşiyeti's-Seyyid eş-Şerîf ʿalâ Şerhi't-Tecrîd: Nasîrüddîn-i Tûsî'ye ait Tecrîdü'l-kelâm adlı kitaba Seyyid Şerîf el-Cürcânî'nin yazdığı hâşiye üzerine yapılan bir çalışmadır. ▶ Letâʾifü'n-nebî: Kırk hadisin derlenmiş şerhinden oluşan bir eserdir. ▶ Risâletü'l-istiksâ fî mebâhisi'l-istisnâ: Arap dil bilgisinde önemli yeri olan 'istisna' konusuna dairdir. ▶ Şerhu'l-ʿAvâmili'l-miʾe: Birgivî'nin nahiv risâlesinin şerhedilmesinden meydana getirilen bir eserdir. (X) Sadeliğin azameti: Molla Cami 🔸 Osmanlı Devleti'nin altın dönemlerinde yaşamış bir alim olan Taşköprizâde Ahmet Efendi, II. Bayezid, Yavuz Sultan Selim ve Kanuni Sultan Süleyman dönemlerindeki fakihlerin, sufilerin ve alimlerin hayatlarını konu edinip biyografilerini yazarak literatüre büyük katkılar sunmuştur. 🔸 Taşköprizâde Ahmet Efendi, 16 Nisan 1561 tarihinde İstanbul'da vefat eder. Kabri, Fatih ilçesinde Seyyid Velâyet Türbesi'nin yakınında bulunur.