Ayasofya'nın hat levhaları

◾ Ortodoks Hristiyanlar için tarihi bir misyonu olan ve miladi 6. yüzyıldan beri ayakta duran Ayasofya, kutlu fethin ardından bizzat Fatih Sultan Mehmed'in eliyle camiye çevrildi. ◾ Cami olmasıyla beraber yepyeni bir surete kavuşan Ayasofya, seneler içinde İslam sanatlarının en güzel eserlerinin duvarlarını süslediği bir ibadethane oldu. Ayasofya levhalarının hüzünlü hikayesi ◾ Ayasofya'nın içerisinde bulunan levhaların kimlere ait olduğu ve içerisinde hangi ayetlerin yazılı olduğunu daha iyi anlayabilmek amacıyla tabloları sizler için okuduk. Edebiyatçıların kaleminden Ayasofya ◾ Metin: 'Allahu nurus semavati vel ard' 🔹 Türkçe anlamı: Allah göklerin ve yerin nûrudur. Onun nûrunun misali, içinde kandil bulunan bir kandilliktir. Kandil bir cam içindedir, cam inciyi andıran bir yıldızdır; (bu kandil) doğuya da batıya da ait olmayan, yağı neredeyse ateş dokunmasa bile ışık veren mübarek bir zeytin ağacından yakılır. Nûr üstüne nûr. Allah nûruna dilediğini kavuşturur. Allah insanlar için misaller veriyor, Allah her şeyi hakkıyla bilmektedir. 🔍 Hattat: Kazasker Kazasker Mustafa İzzet Efendi Allah göklerin ve yerin nûrudur. Onun nûrunun misali, içinde kandil bulunan bir kandilliktir. Kandil bir cam içindedir, cam inciyi andıran bir yıldızdır; (bu kandil) doğuya da batıya da ait olmayan, yağı neredeyse ateş dokunmasa bile ışık veren mübarek bir zeytin ağacından yakılır. Nûr üstüne nûr. Allah nûruna dilediğini kavuşturur. Allah insanlar için misaller veriyor, Allah her şeyi hakkıyla bilmektedir. Nûr Suresi 35. Ayet Nûr Suresi 35. Ayeti dinlemek ve okumak için tıklayın Nûr Suresi 35. Ayet Tefsiri Nur âyeti diye anılan bu âyetin açıklanması amacıyla tefsirlerde sayfalar dolusu açıklamalar kaleme alınmış, ayrıca kitaplar yazılmıştır. Bunlar arasında en meşhur olanı Gazzâlî'nin Mişkâtü'l-envâr'ıdır. Genellikle tefsirciler, nurun Allah olamayacağı ön kabulünden yola çıkarak burada mecaz yoluyla bir anlatımın söz konusu olduğunu ve te'vil edilmesi gerektiğini ileri sürerken Gazzâlî farklı bir tezle karşımıza çıkmakta ve özetle şöyle demektedir: Nur kelimesinin, idrak kabiliyeti ve mânevî olgunluğu farklı irfan derecelerine göre birden fazla hakiki mânası vardır. Tefsirin devamını okumak için tıklayın Mustafa İzzet Efendi kimdir? ◾ 1801 - 1876 yılları arasında yaşayan Mustafa İzzet Efendi, 19. yüzyılın en önemli hezarfenlerinden birisidir. Bilhassa hat ve musiki alanlarındaki çalışmaları ile tanınır. Hezarfen nedir? Kendisini farklı alanlarda yetiştiren zatlar için kullanılan tabir 'bin fen' anlamına gelir. ◾ 75 yıllık hayatında velut bir isim olarak tebarüz eden Mustafa İzzet Efendi, özellikle Ayasofya için yaptığı muazzam hat tabloları sayesinde bilinir. ◾ Metin: 'Allah, Celle Celaluhu' - 'Lafzatullah' 🔹 Türkçe anlamı: Azamet sahibi ve ulu olan Allah. 🔍 Hattat: Kazasker Mustafa İzzet Efendi ◾ Metin:'Muhammed, Aleyhisselam' - 'İsm-i Nebi' 🔹 Türkçe anlamı: Muhammed selam onun üzerine olsun. 🔍 Hattat: Kazasker Mustafa İzzet Efendi ◾ Sultan Abdülmecid döneminde ciddi bir restorasyon geçiren Ayasofya'nın her dönemde tasvirleri yapılmış ve müminlerin görebilmeleri için farklı diyarlara ulaştırılmıştır. ◾ Fotoğraftaki tasvir, Fossati'nin restorasyonundan önce, Teknecizade İbrahim Efendi'nin levhalarının asıldığı devri temsil etmektedir. ◾ Metin: 'Ebubekir Sıddık Radiyallahu Anh' 🔹 Türkçe anlamı: Sıddık Ebubekir, Allah ondan razı olsun. 🔍 Hattat: Kazasker Mustafa İzzet Efendi ◾ Metin: 'Ömer el Faruk Radıyallahu Teala anhu' 🔹 Türkçe anlamı: Müminlerle kafirleri ayıran Ömer, Allah Teala ondan razı olsun. 🔍 Hattat: Kazasker Mustafa İzzet Efendi ◾ Metin: 'Osman Radıyallahu anhu' 🔹 Türkçe anlamı: Osman, Allah ondan razı olsun. 🔍 Hattat: Kazasker Mustafa İzzet Efendi ◾ Metin: 'Ali Radıyallahu anhu' 🔹 Türkçe anlamı: Ali, Allah ondan razı olsun. 🔍 Hattat: Kazasker Mustafa İzzet Efendi ◾ Metin: 'Hasan Radıyallahu anhu' 🔹 Türkçe anlamı: Hasan, Allah ondan razı olsun. 🔍 Hattat: Kazasker Mustafa İzzet Efendi ◾ Metin: 'Hüseyin Radıyallahu anhu' 🔹 Türkçe anlamı: Hüseyin, Allah ondan razı olsun. 🔍 Hattat: Kazasker Mustafa İzzet Efendi ◾ Metin: 'Allahu La İlahe İlla Hu, Rabbul alemine Rabbu nebiyyu Muhammedin Sallallahu aleyhi vesellem' 🔹 Türkçe anlamı: Allah'tan başka ilah yoktur. O alemlerin ve Nebi'nin Rabbi'dir. O Nebi ki salat ve selam O'nun üzerine olsun. 🔍 Hattat: Hattat Mustafa Rakım Efendi Önemli bilgi: Levha içinde Sultan II. Mahmud'un imzası bulunsa da eser Hattat Mustafa Rakım Efendi'ye aittir. Hattat Mustafa Rakım Efendi ◾ 1758 - 1826 yılları arasında yaşayan Mustafa Rakım, 12 yaşında sülüs ve nesih yazıdan icazet almış, bu tarihten kısa süre evvel de hıfzını tamamlamış çok başarılı bir isimdir. ◾ Sultan III. Selim'i tasvir ettiği bir eserinin beğenilmesi üzerine Müderris olan Rakım Efendi, Sultan II. Mahmud'a özel olarak hat dersleri verdi. ◾ Metin: 'Rasul hikme muhafetullah' 🔹 Türkçe anlamı: Hikmetin başı Allah'tan korkmaktır. 🔍 Hattat: Sultan III. Ahmed Sultan III. Ahmed'in hatları Sultan III. Ahmed ◾ Osmanlı tarihinde iz bırakan padişahlardan olan III. Ahmed, hattat kişiliği ve Lale Devri ile tanınır. Hat sanatında üstatlık mertebesine ulaşan Sultan, Mushaf-ı Şerifler dahi yazdı. ◾ Döneminde inşa edilen camilere hat levhaları yapan padişah ayrıca kaleme aldığı iki Mushaf-ı Şerifi de Ravza-i Mutahhara'ya vakfetmişti. Hattat Sultanlarımızdan III. Ahmed ◾ Ayasofya içinde mihrab sofasının sol tarafında kalan hat levhalarından bir resim. Fotoğrafta Sultan II. Mahmud ve diğer hattatlara ait hat levhaları görülmektedir. ◾ Metin: 'Allahummedhılna cennete bi şefaati Muhammed aleyhisselam' 🔹 Türkçe anlamı: Allahım bizi Muhammed aleyhisselamın şefaati ile cennete girebilmeyi nasip eyle. 🔍 Hattat: Sultan II. Mustafa ◾ Levhanın sol alt kısmında yer alan ve fotoğrafta görüntülenen imza kısmında Sultan II. Mustafa'nın imzası yer alır. İmza kısmının metninde ise, 'Derviş Mustafa Ali Osman b. Muhammed Gazi, Allah onun günahlarını affetsin' yazar. ◾ Metin: 'Bismillahirrahmanirrahim' 🔹 Türkçe anlamı: Rahman ve Rahim olan Allah'ın adıyla. 🔍 Hattat: Sultan II. Mustafa ◾ Metin: 'Fenedethul melaiketu ve huve kaimun' 🔹 Türkçe anlamı: O mâbedde durmuş namaz kılarken melekler ona şöyle seslendiler 🔍 Hattat: Hattat İsmail Efendi 'O mâbedde durmuş namaz kılarken melekler ona şöyle seslendiler' Âl-i İmrân Suresi 39. Ayet Âl-i İmrân Suresi 39. Ayeti dinlemek ve okumak için tıklayın Âl-i İmrân Suresi 39. Ayet Tefsiri Zekeriyyâ aleyhisselâm İsrâiloğulları'na gönderilmiş son peygamberlerden biri olup Filistin'in Roma İmparatorluğu'nun bir eyaleti olduğu dönemde Kudüs'te yaşamıştır. İslâmî kaynaklarda babasının adı bazan Barahya bazan Yuhayya olarak geçer. Nesebi Hz. Dâvûd'a kadar çıkmaktadır. Oğlu Yahyâ'nın öldürülmesi onu çok üzmüştür. Kendini de öldürmek istemeleri üzerine şehirden kaçmış, bir bahçedeki ağacın içine saklanmış, düşmanları tarafından ağacın kesilmesi suretiyle şehid edilmiştir Tefsirin devamını okumak için tıklayın ◾ Metin: 'Ela bi zikrillahi tatmainnel kulub' 🔹 Türkçe anlamı: Bilesiniz ki gönüller ancak Allah'ı zikrederek huzura kavuşur. 🔍 Hattat: Sâmi Efendi Hattat Sami Efendi ◾ 1837 - 1912 yılları arasında hayat süren Hattat Sami Efendi, önemli memurluk yaşantısı bulunan kalemiyye sınıfından bir hattat idi. 'Bilesiniz ki gönüller ancak Allah'ı zikrederek huzura kavuşur.' Ra'd Suresi 28. Ayet Ra'd Suresi 28. Ayeti dinlemek ve okumak için tıklayın Ra'd Suresi 28. Ayet Tefsiri ◾ Âyetin bağlamı dikkate alındığı takdirde Allah'ı zikretmekten maksadın Kur'an olduğu düşünülebilir. Zira bir önceki âyette inkârcıların kabul etmedikleri şey Kur'an'dı; buna karşılık müminlerin gönüllerini huzura kavuşturan zikir de yine Kur'an'dır. Ayrıca Kur'ân-ı Kerîm'de birçok yerde zikr kelimesi Kur'an'ın adı olarak geçmektedir (meselâ bk. Hicr 15/9; Nahl16/44; Enbiyâ 21/50; Fussılet 41/41 vd.). Bununla birlikte zikr masdar olarak 'anmak' mânasına gelir. Tefsirin devamını okumak için tıklayın ◾ 1934 - 2020 yılları arasında müze olarak kullanılan ve bu arada ciddi restorasyonlar geçiren Ayasofya, içerisinde hüzünlü hikayeler barındırır. ◾ Bu hikayelerden en mühimi ise Ayasofya müzeye çevrildikten sonra uzun yıllardır caminin duvarlarını süsleyen Mustafa İzzet Efendi'ye ait hat levhalarının yerlerinden indirilmesidir. Fotoğrafta caminin sağ tarafına yerleştirilen bir levha gözükmektedir. ◾ Metin: 'Hasbunallahu ve nimel vekil nimel mevla ve ni'men nasir' 🔹 Türkçe anlamı: Allah muhakkak bize yeter. O ne güzel vekildir. O ne güzel Mevla ne güzel yardımcıdır. 🔍 Hattat: Sultan II. Mahmud ◾ Metin: 'Hasbunallahu ve nimel vekil nimel mevla ve ni'men nasir' 🔹 Türkçe anlamı: Allah muhakkak bize yeter. O ne güzel vekildir. O ne güzel Mevla ne güzel yardımcıdır. 🔍 Hattat: Sultan II. Mahmud Sultan II. Mahmud ◾ 1785 - 1839 yılları arasında yaşayan Sultan II. Mahmud, Osmanlı'da yenileşme hareketlerinin mimarı olduğu gibi büyük bir hattattır. ◾ Şehzadelik yıllarında hat sanatına dair icazetini alan II. Mahmud, yazdığı levhalar ve mushaf-ı şerifler ile bu alandaki yetkinliğini kanıtlamış bir padişahtır. ◾ Kazasker Mustafa İzzet Efendi'nin efsane haline gelen ve bir dönem yerlerinden indirilen meşhur levhalarının cami içindeki asılı halleri fotoğrafta mevcuttur. ◾ Metin: 'Keşefet ed düca bi cemalihi' 🔹 Türkçe anlamı: Nuruyla geceyi aydınlattı. 🔍 Hattat: Hulûsi Efendi Hulusi Yazgan ◾ 1869 - 1940 tarihleri arasında yaşayan Hulusi Efendi, 1898'de dini ilimler icazetini aldı. Osman Nuri Efendi, Muhsinzade Abdullah Bey ve Çarşambalı Arif Bey'den icazet alan Yazgan, müezzinlik ve hat muallimliği görevleri yapar. ◾ Darüşşafaka'da hat muallimi iken yazı inkılabı ile Sultan Selim Camii türbelerinin başbekçisi olur. Bu görevini ifa ederken 1940 tarihinde Rahmet-i Rahman'a kavuşur. Bir hattat nasıl yetişir? ◾ Metin:'İnni ene gafurur rahim' 🔹 Türkçe anlamı: Muhakkak ki gafur ve rahimim' - Hicr Suresi 49. Ayet 🔍 Hattat: Abdurraûf Bey 'Kullarıma benim gerçekten çok bağışlayıcı, çok esirgeyici olduğumu bildir.' Hicr 49. Ayet Hicr 49. Ayeti okumak ve dinlemek için tıklayın Hicr 49. Ayet Tefsiri ◾ İlk âyet tergîb (ümit aşılama ve özendirme), ikinci âyet de terhîb (korkutma ve caydırma) maksadı taşımakta; başka bir deyişle bu iki âyette insanlara, tasavvufî kaynaklarda havf ve recâ denilen bir ahlâkî ve dinî duyarlılık veya tedbirlilik kazandırılması amaçlanmaktadır. Esasen insanın âhiretteki durumuna ilişkin bilgi verilirken Kur'ân-ı Kerîm'in bütününde izlenen yöntem burada özetlenmiş bulunmaktadır. İslâm inancına göre Allah, ne acımasız, adaletsiz bir zorba ne de insanların her türlü kötülükleri karşısında duyarsız, ilgisiz veya aciz bir varlıktır. Tefsirin devamını okumak için tıklayın ◾ Kazasker Mustafa İzzet Efendi'nin meşhur, devasa hatları Ayasofya'nın müze olduğu 1934 tarihinde yerlerinden indirilerek kaderlerine terk edilir. ◾ Fotoğrafta büyük çabalar sonucunda tekrar yerlerine takılan hat levhalarından birisi, sütunların arkasında duvara dayanmış şekilde görünmektedir. ◾ Metin: 'Fiha yufriku küllü emrin hakim' 🔹 Türkçe anlamı: Hükmonulan her iş o gecede ayrılır. 🔍 Hattat: Abdurraûf Bey 'Hükmonulan her iş o gecede ayrılır.' Duhan Suresi 4. Ayet Duhan Suresi 4. Ayeti okumak ve dinlemek için tıklayın Duhan Suresi 4. Ayet Tefsiri Bu âyetlerde 'bütün işler'in o gecede ayrıldığından söz edilmiş olmakla beraber özellikle Kur'an'ın o gecede ayrıldığı açıklanmaktadır; yani 'O gece bütün hikmetli işlerin ayrıldığı bir gecedir; Kur'an da işte o gecede ayrılmıştır' denilmektedir. 'Ayrılma' kelimesinin öncesinde ve sonrasında 'indirme' ve 'gönderme' zikredildiğine göre, kelimenin buradaki mânası da açıklanmış olmaktadır. Tefsirin devamını okumak için tıklayın ◾ Asırlar boyunca önemli bir ibadethane olan Ayasofya'nın müze olmadan evvel çekilen son fotoğraflarından biridir. Fotoğrafta cami içerisindeki hat levhaları dikkat çekmektedir. *Fikriyat için hat levhalarının tamamını Mütercim Ahmed Helal okudu.