Türk lehçelerinde "ev"

ESKİ TÜRKÇE Ev- Eb ◼ Türk dilinin en eski kelimelerinden biri olan 'ev', 'bir kimsenin veya ailenin içinde yaşadığı yer, konut' anlamına gelmektedir. ◼ Eski Türkçeden itibaren Türk lehçelerimizde görülen bu sözcük, eb > ew > ev şeklinde değişiklik yaşayarak günümüze ulaşmıştır. ➡ '... biz ni ölür teçi kök temiş, türgiş kaganı taşıkmış tidi on ok budum kalısız taşıkmış tırtabgaç süsi bar ermiş ol sabır eşidip kaganım ben ebgerü tüşeyin tidi.' ➡ (Bizi öldürecek, demiş Türgiş hakanıdışarı (=sefere) çıkmış. On ok milleti de kalmayıp dışarı çıkmış der. Çinlilerin de (hazır) askeri var imiş. Bu sözüişidip hakanım ben eve (=vatana, yurda) doğru düşeyim dedim.) Orhun Abideleri Ortak değerlerimiz 'gök' SAHA TÜRKÇESİ Ev- Av ◼ Kuzeydoğu grubuna mensup olan Saha (Yakut) Türkçesi dünyanın kuzeyinde, Sibirya bölgesinde varlığını sürdürmektedir. Yakut Türkçesinde 'ev' kelimesine karşılık olarak 'av' kelimesi vardır. ➡ Ol avina tööndi. ALTAY TÜRKÇESİ Ev- Üy ◼ Sibirya (kuzeydoğu) Türk lehçesi grubundan olan Altay Türkçesinde 'ev' kelimesi, kuzeybatı grubundaki çoğu lehçeye benzemektedir. ◼ Türkiye Türkçesindeki 'ev' kelimesi 'üy' şeklinde karşılık bulmaktadır. ➡ Köp sülegen keçke cetpes, HAKAS TÜRKÇESİ Ev- İb ◼ Hakasya, Sayan Dağlarından Yenisey Nehri boyunca uzanan bölgede yaşamlarını sürdürmektedirler. Hakas Türklerinin dili olan Hakas Türkçesinde 'ev' kelimesi hem kendi grubundaki lehçelerden hem de diğer Türk lehçelerinden farklı özellikler barındırmaktadır. ◼ İlk harfi e>i olurken ikinci harfi v>b değişimine uğramıştır. TUVA TÜRKÇESİ Ev- İb ◼ Sibirya'daki Türk toplulukların hepsi Kiril alfabesini kullanmaktadır. Kuzeydoğu grubunun temsilcilerinden biri olan Tuva Türkçesi de onlardan biridir. Tuva Türkçesinde 'ev' kelimesi 'ög' sözcüğü ile karşılık bulmuştur. Sibirya grubunda ➡ Kalbak kezek -ot çudu, haram kaday -ög çudu. AZERBAYCAN TÜRKÇESİ Ev- Ev ◼ Oğuz grubunun temsilcilerinden olan Azerbaycan Türkçesi, Türkiye Türkçesi ile büyük benzerlikler barındırmaktadır. ◼ Bu minvalde Azerbaycan Türkçesinde 'ev' kelimesi aynen korunmuştur. ➡ Evinden hemişe şadlık sesi gelsin. TÜRKMEN TÜRKÇESİ Ev- Öy ◼ Oğuz (güneybatı) grubunun mensubu olan Türkmen Türkçesi, aynı grupta olduğu diğer Türk lehçelerine göre farklılıklar göstermektedir. ◼ Bu lehçede 'ev' kelimesi, 'öy' olarak karşımıza çıkmaktadır. ➡NERGİZ Öylerinin keyni arpa, GAGAVUZ TÜRKÇESİ Ev- Ev ◼ Oğuz grubunun pek bilinmeyen lehçesi olan Gagavuz Türkçesi, mensubu olduğu grup ile benzer özelliklerini bünyesinde bulundurur. ◼ Bu duruma en güzel örnek ise 'ev' kelimesidir. ➡ Evdeki esap çarşıya uymas. KARAÇAY- MALKAR TÜRKÇESİ Ev- Üy ◼ Kafkasya'daki belli başlı Türk toplulukları tarafından konuşalan Karaçay- Malkar Türkçesinde 'ev' kelimesi, 'üy' sözcüğü ile karşılık bulmaktadır. ➡Aman adam aşhılıknı terk unutur, BAŞKURT TÜRKÇESİ Ev- Öy/Üy ◼ Rusya sınırları içinde varlıklarını sürdüren Başkurt Türklerinin konuştuğu Başkurt Türkçesinde 'ev' kelimesini 'öy veya üy' kelimeleri ile karşılık bulmaktadır. ↪Başkurt Türkü yazar Ayaz İshaki'nin 'Eve Doğu' anlamına gelen 'Üyge Taba' adlı romanını okumanızı tavsiye ederiz. ➡ Aldavsının öyö yanğan-berav za ışanmağan. KARAKALPAK TÜRKÇESİ Ev- Üy ◼ Kazakistan ve Özbekistan ile sınır komşusu olan Karakalpak Türklerinde 'ev' kelimesinin karşılığı 'üy' sözcüğüdür. ➡ Jalkav, öz üyine özi konak. KARAY TÜRKÇESİ Ev- Üy ◼ Karaköy'e ismini veren Karay Türklerinin konuştuğu lehçede 'ev' kelimesi 'üy' sözcüğü ile karşılık bulur. İlk harfi e>ü, ikinci harfi ise v>y değişimi göstermektedir. ➡ Bütün yıl qayda bolsan anda bol, belderezde üyde bol KIRIM TATAR TÜRKÇESİ Ev- Ev ◼ Günümüzde Ukrayna sınırları içinde varlıklarını korumaya çalışan Kırım Türklerinde 'ev' kelimesi Türkiye Türkçesinde olduğu gibidir, yani korunmuştur. ➡ Balalı ev bazar, balasız ev mezar. KAZAN TATAR TÜRKÇESİ Ev- Üy ◼ Tatarların Rusya sınırları içinde olan bir kısmını temsil eden Kazan Tatarlarında 'ev' kelimesi, 'üy' sözcüğü ile karşılık bulur. Birçok lehçede 'üy' sözcüğünün varlığı gözlemlenmektedir. ➡ İr yiğit üyde tuvar, yavda ülir. KUMUK TÜRKÇESİ Ev- Üy ◼ Kumukça, Türk dillerinin Kıpçak öbeğine aittir. Ancak güneybatı Türkçesinin özelliklerini de taşımaktadır. Kumuk Türkçesinde 'ev' kelimesini 'üy' sözcüğü karşılar. ➡ Av bar üyden avruv taymas. NOGAY TÜRKÇESİ Ev- Üy ◼ Nogay Türkçesi, Türk lehçelerinin Kıpçak grubuna bağlı, Nogaylar tarafından konuşulan lehçedir. Ağırlıklı olarak Rusya'nın güney kesiminde varlıklarını sürdürmektedirler. ◼ Nogay Türkçesinde 'ev' kelimesini 'üy' sözcüğü karşılar. ➡ Er üy de bir dosın bolsın. UYGUR TÜRKÇESİ Ev- Öy ◼ Güneybatı grubunun en önemli temsilcilerinden olan Uygur Türkçesi günümüzde Doğu Türkistan'da yaşayan halk tarafından konuşulmaktadır. ◼ Uygur Türkçesinde 'ev' kelimesi 'öy' sözcüğü ile karşılık bulmaktadır. ➡ Öyi yiraq bolsa bolsun, köŋlü yiraq bolmisun. ÖZBEK TÜRKÇESİ Ev- Üy ◼ Karluk Türkçesi olarak da bilinen güneydoğu grubu mensubu Özbek Türkçesinde 'ev' kelimesi, 'üy' sözcüğü karşılar. ➡ Öz üyim - ölen töşegim.