Postmodern edebiyat nedir?

◼ İkinci Dünya Savaşı sonrasında ortaya çıkan akım olan postmodernizm, geleneksel olan her şeyin sınırlarını zorlamıştır. Bu akım, karmaşık ve çelişkili bir dünyanın yansımasını sunar adeta. Sıklıkla anlatı yapılarını bozar, gerçeklik kavramını sorgular ve okuyucuları metnin içine çeker. ◼ Postmodernizm akımın kullanıldığı sanatsal ürünlerde izleyici/okuyucu alışılmışın dışında bir deneyimi sezinler. Metinlerin en temel özelliklerinden zaman ve mekan unsurları, bulunduğu gerçek düzlemden koparılarak yeniden oluşturulur. EDEBİYATTA POSTMODERN TEKNİKLER ◼ Edebiyattan mimariye, resimden müziğe, heykelden sinemaya kadar geniş bir alanda etkili olan postmodernizmin üzerinde uzlaşılan tek bir tanımı söz konusu değildir. Her sanat dalında 'sanatçıya göre yorumlanış haliyle' var olmuştur. ◼ Edebiyat alanında bu varoluş hallerinden yola çıkarak ortak birkaç unsuru belirlemek gerekirse, en temelde zaman ve mekan kurgularının modernizm etkisindeki eserlerden farklı olması olarak tespit edilebilir. ◼ Modernizme karşı olarak ortaya çıkan post-modernizm, modernizm sonrası anlamına gelir. ◼ Modernizm geleneksel anlatıyı temsil eder, zaman ve mekan olağan akış içinde vardır. Metinde herhangi bir sürprize yer yoktur. Postmodernizm ile bu geleneksel ve alışılmış kalıp yıkılır ve 'anlatı' yeni bir kırılım yaşar. ◼ Özellikle bir edebiyat türü olan romanda kendisine oldukça fazla yer bulan postmodernizm, sanatın her dalında karşılık bulur. İHSAN OKTAY ANAR'IN SUSKUNLAR'INA DAİR HER ŞEY Yapı ve gerçeklik ◼ Postmodern edebiyatta gerçeklik betimlemesi yapılmaz, herhangi bir bağlayıcılığı yoktur, bunun yerine gerçeklik sorgulanır. ◼ Anlatı yapıları bozulur, gerçeklik ile kurgu arasındaki sınırlar silinir ve okuyucular şüpheye düşürülür. Metnin başından sonuna değin okuyucu anlatıların gerçekliği konusunda sürekli kuşku içerisinde bırakılır. Mizah ve Oyun ◼ Roman gibi kurgusal türlerde, metin içinde metinler oluşturulur, klasik anlatı kalıpları sıklıkla çiğnenerek okuyucuları metin içinde oyunlarla oyalayabilirler. ◼ Metnin içinde ciddi anlatıların arasına beklenmedik bir anda mizahi unsurlar sokularak okuyucu gerçeklikten koparılır. TÜRK EDEBİYATINA PİTORESK BİR BAKIŞ Kimlik ve Özne ◼ Postmodernizmin en yaygın temalarından olan, bireyin kimliği ve öznenin karmaşıklığını meselesi sıklıkla işlenir. ◼ Modernizm etkisindeki eserlerden farklı olarak çoğulculuk ve çoklu kimlikler sıkça vurgulanır. Tarihi Yeniden Yazma ◼ Postmodern edebiyatın belki de en ayırt edici teması tarihi yeniden kurmasıdır. Postmodern eserler, sıklıkla tarihi olayları ve klasik metinleri ele alır, yeniden yorumlar ve farklı perspektifler sunar. HER ŞEY NE ANLAMA GELİYOR? Bilinç akışı 🔹 Bilinç akışı tekniği, kurgusal bir karakterin düşüncelerini, duygularını ve iç monologlarını doğrudan, kesintisiz bir akış halinde yazıya döken yazı tekniğidir. Bu teknik, karakterin zihinsel süreçlerini, bilinçaltını ve anlık düşüncelerini okuyucuya doğrudan doğruya aktarmayı amaçlar. Postmodern eserlerde sıklıkla kullanılan tekniklerin başında gelir. 🔹 James Joyce'un 'Ulysses' veya Virginia Woolf'un 'Mrs. Dalloway' gibi eserlerinde bu tekniği net bir şekilde görmek mümkündür. Flashback 🔹 Eserin içinde, olayların kronolojik sırasından saparak geçmişe dönme işlemini ifade eder. Bu, genellikle karakterlerin geçmişteki deneyimlerini, ilişkilerini veya önemli olayları daha iyi anlamamızı sağlar. 🔹 Yazarın karakterler ve olayın geçmişiyle ilgili bilgi vermek amacıyla kullandığı bu tekniğin Türkçe karşılığı, geriye dönüştür. Tarihi romanlarda da sıklıkla kullanılan bu teknik, postmodern metinlerde ani geriye sıçramalar, anlık anımsayışlar şeklinde kendini gösterir. Üst Kurmaca 🔹 Bir metin veya hikaye içinde daha küçük hikaye, anlatı veya kurmacanın yer aldığı yazı tekniğidir. Bu, metin içinde metin, hikaye içinde hikaye veya kurmaca içinde kurmaca şeklinde açıklanabilir. 🔹 Üst kurmaca, bir anlatıyı daha derinlemesine keşfetmek, karakter gelişimini vurgulamak veya farklı perspektifler sunmak için kullanılabilir. Metinler arasılık 🔹 Sanatsal bir metinde, başka yazarlara veya onların yazılarına ait açık ya da dolaylı şekilde referanslar içermesi, bu eserlerle iletişim kurması anlamına gelir. 🔹 Bu teknik, yazarların eserlerine derinlik katmak, eserlerini daha zengin hale getirmek ve okuyuculara farklı anlamlar sunmak için kullanılır. Parodi 🔹 Parodide, özellikle bir edebi veya kültürel eseri taklit ederek onunla alay etmek amaçlanır. Bu teknik, mizahı ve eleştiriyi içeren eserlerin oluşturulmasında yaygın olarak kullanılır. 🔹 Parodi, orijinal bir eserin bazı özelliklerini, üslubunu veya temasını alır, bunları abartır, değiştirir ya da tahrif eder. Türk edebiyatında postmodern örneklere 1950'li dönemlerde rastlamak mümkündür. Bazı Türk edebiyatı tarihçileri bu örneği Ahmet Mithat Efendi'nin 'Müşahedat' romanına kadar götürse de bu tespit gerçekçi değildir. Müşahedat romanında iç monolog tekniği ve yer yer bilinç akışı tekniğine rastlamak mümkündür ancak bu tekniklerin bilinç bir şekilde kullanımı şüphelidir. 🟣 Roman ve anlatılarında postmodern teknik ve temalara rastlanan birçok Türk edebiyatçısı vardır. Bunlar içerisinde en popüler olanı Oğuz Atay'dır. 🟣 Roman ve anlatılarında postmodern teknik ve temalara rastlanan dünya edebiyatçıları şunlardır: 🔸 James Joyce 🔸 Virginia Woolf 🔸 Franz Kafka 🔸 Albert Camus 🔸 J. P. Sartre 🔸 Haruki Murakami 🔸 Milan Kundera 🔸 Italo Calvino 🔸 Salman Rushdie X Halil İbrahim Kutlu