Nedim’in şiirlerinde renklerin izi

◾ Klasik şiirin vazgeçilmez parçalarından biri olan renkler, bu anlayışla yazılan eserlerde çok boyutlu şekilde karşımıza çıkar. Yalnızca renk olarak değil birçok unsuru ve varlığı karşılayan, hatırlatan renkler edebi sanatlarda da fazlasıyla kullanılmıştır. Şairlerin ifadelerini güçlendirmek için en çok kullandıkları yöntem ise teşbihtir. 🔹 Lale Devri'nin müstesna şairi Nedim hakkında az bilinenler ◾ Teşbihler aracılığıyla şiire mana yönünden yeni anlamlar yükleyen rengin sözlükte farklı anlamları bulunur. Bu çok anlamlılığı hünerlerini göstermek için bir zemin olarak gören şairler, tevriye yoluyla beyitlere derinlik kazandırmış, birçok anlam katmanına sahip olmasını sağlamıştır. Örneğin sözlük anlamlarının dışında 'hile' anlamına da sahip olan al ve reng sözcüklerini çoğu zaman tevriyeli olarak kullanmışlardır. 🔹 ◾ Fıtrat itibariyle renkli bir kişiliğe sahip olan Nedim'in bu özelliği şiirlerine ince ve renkli hayaller olarak yansımıştır. ◾ Şairi, döneminin diğer şairlerinden farklı kılan niteliklerinden biri de yeni ve farklı hayaller, daha önce yapılmamış benzetmeler ve renklerin anlamları aracılığıyla oluşturduğu canlı betimlemelerdir. Özellikle renklerin çağrışımlarından yararlanarak yaptığı benzetme ve mecazlar onun şiirlerinin içeriğindeki orijinalliği gösteren temel ögelerdir. 🔹 Mecmualar ışığında İstanbul beyitleri ◾ Kaleminin kudretini pek çok şiir biçiminde kanıtlamış olan Nedîm, şairliğinin ve hayal gücünün bu özelliğini, renkli benzetmeler yaparak yazdığı 'gelir' redifli kasidesinin fahriyesinde de dile getirmiştir: 'Her sözüm gülşen-i ma'nâya gönül bezminden ◾ Nedim ayrıca aynı kasidenin Sadabad tasviri yapılan bölümünde sesi, renk kelimesi üzerinden ifade etmiştir. 'Turfa reng-â-reng âheng eylemiş sahrâyı pür 'Nedîmâ bu kumâş-ı heft-reng-i âlem-ârâsın 'Haddeden geçmiş nezâket yâl ü bâl olmuş sana 'Bûy-ı gül taktîr olunmuş nâzın işlenmiş ucu 'Sihr ü efsûn ile dolmuşdur derûnun ey kalem Zülf-i Hârûtun demek mümkin ki nâl olmuş sana' (Ey kalem! İçin sihir ve büyü ile dolmuştur. Hârût'un saçı sana kamış kalemin içindeki lif olmuş demek mümkündür.) 🔹 ◾ Şairin sevgiliyi bir kenara bırakıp kendi söz gücüne, şiirinin büyüsüne atıf yaptığı bu satırlarda hâkim olan renk siyahtır. Sihir alanında üstad olarak kabul edilen Hârût'un saçı bu kalemin içindeki mürekkep olarak hayal edilmiştir. Büyü yapılırken saç tellerinin kullanıldığı bilinmektedir. Burada onun saçı sihirli sözler söyleyen kalemin içindeki lifler olarak düşünülmüştür. Beyitte, nâl olarak bilinen kamış kalemlerin içindeki zarımsı lifler ile Hârût'un saçları arasında bir bağ kurulmuştur. Bu liflerin rengi ise siyaha yakın koyu bir kahverengidir. Şair güzel şiir yazabilmesine sebep olarak Hârût'un büyülü siyah saçlarını gösterir. ◾ Beyitte geçen sihr, efsûn ve Hârût kötü olanı ve karanlığı temsil etmeleri yönüyle, kalem ve nâl içindeki mürekkep dolayısıyla, zülf rengi dolayısıyla siyah rengiyle ilişkilendirilmiştir. Dolayısıyla beyit genelinde siyah renk etrafında oluşturulan bir renk tenasübü söz konusudur. Asaf Halet Çelebi'nin şiirlerinden alıntılar ◾ Sekiz beyitlik bu gazelin sonunda Nedim hiç renk kullanmamıştır bu bilinçli bir tercihtir. 'Yok bu şehr içre senin vasfetdiğin dilber Nedîm